Từ Tam Giang, Ngũ Hồ đến “giang hồ” của súng đạn
Giang vốn là sông Tam Giang, hồ là hồ Ngũ Hồ – những địa danh cổ, nơi người xưa tìm đến ngao du sơn thủy. Thế nhưng qua năm tháng, hai chữ “giang hồ” đã rời khỏi bến sông, rời mặt hồ, để bước vào đời sống như một ám ảnh khác: lục lâm thảo khấu, đầu trộm đuôi cướp, đâm thuê chém mướn, thứ mà thời nay ta gọi là “xã hội đen”. Trên mảnh đất miền Nam một thuở, giữa những khu chợ, bến tàu, trường đua, sòng bài và rạp chiếu bóng, đã xuất hiện một lớp người mà đời gọi là “giang hồ anh chị” – sống ngoài vòng pháp luật nhưng lại mang trong mình một thứ mã gene rất lạ: vừa tàn bạo, vừa nghĩa hiệp, vừa tội phạm, vừa biết đọc, biết viết, thậm chí có người cầm bút làm văn chương, để lại dấu vết trong lịch sử văn học lẫn lịch sử ngầm của đô thị Sài Gòn – Chợ Lớn.
Sơn Vương – “trí thức giang hồ” và 79 năm án tù trên giấy
Nhắc đến “giang hồ – trí thức” ở miền Nam thập niên 30, người ta khó quên được cái tên Sơn Vương Trương Văn Thoại. Ông nổi tiếng vừa là tướng cướp “trọng nghĩa, hào hoa”, vừa là nhà văn được độc giả bình dân say mê. Tuổi thanh niên, Thoại vùi đầu vào sách kiếm hiệp Tàu, tiểu thuyết Tây; từ Robin Hood đến Carmen, từ Bách-xi-ma, Hoàng Ngọc Ẩn của Phú Đức – những nhân vật cướp của nhà giàu, chia cho dân nghèo – đã hun đúc trong ông một thứ mộng tưởng vừa lãng mạn vừa nguy hiểm. Cuối năm 1925, mới hơn 16 tuổi, Thoại bỏ làng, theo tiếng gọi giang hồ. Sáu năm trời lăn lộn núi Thị Vải, ông Trịnh, Mây Tào ở Long Hải, Bà Rịa bên một đại lão sư ẩn danh để học võ, học đạo, luyện thân lẫn tâm. Hạ sơn năm 1931, ông về Sài Gòn, sống lẫn trong giới thợ thuyền, tụ tập ở lề đường De la Somme (Hàm Nghi), nơi chen chúc từ thầy bói kính đen đến văn nhân chủ báo. Ở đó, Thoại quen Nguyễn An Ninh – chủ bút La Cloche Fêlée (Tiếng Chuông Rè) – và bắt đầu bước vào nghiệp cầm bút. Từ cái tên Trương Văn Thoại, ông lấy bút danh Sơn Vương (chữ “Thoại” ghép từ Sơn, Vương, Nhi). Những bài báo của ông thổi vào công luận một giọng điệu khác: bình dân nhưng không tầm thường, xót xa cho tầng lớp bần cùng mà ông từng chung chạ ngoài lề xã hội. Trên văn đàn, Sơn Vương là người góp phần cách tân tiểu thuyết võ hiệp kỳ tình. Nhân vật tướng cướp nghĩa hiệp của ông không còn cưỡi ngựa, múa gươm kiểu Robin Hood, mà lái xe hơi như bay, bắn súng lục hai tay, ném lựu đạn như đồ chơi. Những cuốn Luật rừng xanh, Chén cơm lạt, Tướng cướp hào hoa làm say mê cả một lớp độc giả, trong khi ngoài đời, chính tác giả âm thầm thực hiện những phi vụ cướp có mục tiêu nhắm vào giới phú hộ từ Đồng Nai đến Long An, Sài Gòn. Vụ “đánh” lớn nhất là chiếc vali 50.000 đồng bạc Đông Dương của Gaillard – giám đốc hãng cao su Mimot – bằng… một khẩu súng giả. Con mồi vốn cũng là tay cướp đảo Corse hoàn lương, nay bị Sơn Vương “chơi” một vố mất tiền, mất mặt, đã treo thưởng truy lùng. Mật thám Bazin lần theo chiếc xe Clément Bayard hiếm hoi trong Sài Gòn, moi được lời thú của Năm Đường – người cho mượn xe – và cái tên Sơn Vương hiện ra. Năm năm khổ sai Côn Đảo là bản án đầu tiên. Sau đó là Hà Tiên, là Phú Quốc, là những cuộc vượt ngục, bạo động, là lần giết “ăng ten” trong tù khiến ông nhận thêm hai án chung thân khổ sai, tổng cộng trên giấy là 79 năm tù. Đời người thì không dài đến thế. Năm 1984, kẻ từng tung hoành giang hồ và văn đàn trở về quê Gò Công, lặng lẽ sống những ngày cuối đời và mất năm 1987, khép lại số phận một “trí thức giang hồ” vừa huy hoàng vừa tàn nhẫn.
Bình Xuyên – khi giang hồ khoác áo quân phục
Bước sang thập niên 50, cái tên Bình Xuyên không chỉ còn là một ấp nhỏ ở Chánh Hưng, Nhà Bè, mà trở thành biểu tượng của một lực lượng giang hồ võ trang, nòng cốt là dân anh chị vùng ven Sài Gòn. Sau 1945, Bình Xuyên xuất hiện như một lực lượng vũ trang tự phát, hoạt động quanh Sài Gòn; đến năm 1948, họ chính thức trở thành “công an xung phong” nằm trong khối Liên hiệp Pháp, được Pháp nhắm mắt cho kiểm soát sòng bài, nhà thổ, chợ búa, thương cuộc từ Sài Gòn đến Chợ Lớn. Casino Đại Thế Giới, Kim Chung, bách hóa Noveautes Catinat… đều nằm trong lãnh địa của Bình Xuyên. Đứng đầu nhóm là Lê Văn Viễn, tức Bảy Viễn, con nhà điền chủ Cần Giuộc. Học hết trường làng, ông bỏ nhà theo giang hồ, học võ cả chục năm, rồi dựng thành danh tại trường đua Phú Thọ, tập hợp một bầy em út du đãng, tung hoành Chợ Thiếc, Cù Lao Chánh Hưng, Phạm Thế Hiển, Cần Giuộc, Nhà Bè, Giồng Ông Tố. Đánh cướp ngoại ô, sắm xe lô-ca-xông cho thuê và… đi “làm ăn” là chuyện thường ngày. Bảy Viễn cũng say mê tiểu thuyết “ăn cướp, bắn súng, lái xe đua” như Bách-xi-ma, Hoàng Ngọc Ẩn nên ăn mặc đúng mốt, lái xe tới tiệm vàng, mua cả bụm vàng rồi để lại một băng đạn cho… oai, trước khi vọt mất. Bị bắt với 17 tiền án, kêu 15 năm khổ sai và đày Côn Đảo, Bảy Viễn trốn được rồi lại bị bắt, rồi lại trốn, nhờ tay em ngoài đảo tiếp tế, thầy chú trong tù cũng ngán nên nhiều phen làm ngơ. Sau này, khi thời cuộc xoay chuyển, Bình Xuyên được Bảo Đại sử dụng như một lực lượng chính trị – quân sự, đứng chung cùng Quốc gia Việt Nam trên danh nghĩa nhưng thực chất là một quyền lực riêng, nắm cả súng lẫn tiền trong tay. Hiệp định Genève 1954 ký xong, lẽ ra Bình Xuyên phải nhập vào Quân đội Quốc gia, nhưng Bảy Viễn không chịu tùng phục. Kết quả là cuộc đối đầu trực diện với chính phủ Ngô Đình Diệm: pháo kích Dinh Độc Lập, đánh Bộ Tổng tham mưu, giao tranh ở thành Cộng Hòa, cầu Chữ Y… nhưng cuối cùng vẫn thất thủ. Chiến dịch Hoàng Diệu do đại tá Dương Văn Minh chỉ huy đã quét sạch căn cứ Bình Xuyên ở Rừng Sát. Lê Văn Viễn đào thoát sang Campuchia, rồi lưu vong qua Pháp, kết thúc thời hoàng kim của một lực lượng giang hồ khoác áo lính, mang danh “quốc gia” mà thực chất sống bằng cờ bạc, mại dâm, bảo kê.
Đại Cathay – tứ đại giang hồ và cái chết trong sương mù
Thập niên 60, Sài Gòn lại có một cái tên khác được nhắc đến với vẻ vừa khiếp sợ vừa tò mò: Đại Cathay. Mái tóc bồng, quần jean, giày đờ-mi-bốt, điếu thuốc và bật lửa Zippo luôn trên tay – hình ảnh ấy đã trở thành biểu tượng của một “đại ca” phong trần, sống theo thứ “giang hồ tình nghĩa” riêng của mình. Đại sinh năm 1940, con của Lê Văn Cự – cũng là tay giang hồ hảo hớn ở chợ Cầu Muối. Tuổi thơ bên vựa củi cạnh Cầu Mống, Đại bỏ học sớm, hòa vào đám trẻ bụi đời, đánh giày, bán báo ở ngã tư Công Lý – Nguyễn Công Trứ, ngay trước rạp xi-nê Cathay. Những trận đánh lộn giành khách liên miên biến cậu bé lì đòn, ít nói nhưng phóng khoáng ấy thành thủ lĩnh tự nhiên của bọn nhóc. Mười bốn tuổi, cái tên Đại Cathay ra đời, gắn với khu vực anh “đóng đô”. Từ chỗ tự mình đánh giày, Đại dần trở thành người “đứng mũi chịu sào”, để đàn em đi làm mang tiền về; nhưng khác với nhiều “đại ca” khác, hắn chia tiền rất sòng phẳng, giữ cho mình một ít đủ cà phê, thuốc lá, còn lại ban phát hết. Cái “nghĩa” ấy khiến đám đàn em thật lòng nể phục. Những lần hỗn chiến với băng nhóm khu hãng phân Khánh Hội, nhà máy Bastos, những trận “ra mắt” tại khu Bến tàu, cầu Ông Lãnh… càng củng cố vị thế của Đại. Đầu thập niên 60, thuyết hiện sinh, phong trào hippie tràn vào Sài Gòn; Đại ít học nhưng vẫn được giới nghệ sĩ, trí thức nể, vì cái phong thái bất cần, phóng khoáng và chịu chơi. Thay vì sống bằng tiền “thuế” bảo kê, nguồn lợi lớn nhất của Đại lại đến từ các đại thương gia người Hoa – những “vua kẽm gai”, “vua thuốc Bắc”, “vua thuốc đỏ”… Họ tự nguyện chu cấp đều đặn để được Đại làm hậu thuẫn trong những cuộc tranh chấp thương trường, đổi lại, Đại có chỗ dựa đáng kể trong giới tài phiệt lẫn quan quyền. Cùng thời, Sài Gòn có “tứ đại giang hồ”: Đại Cathay, Huỳnh Tỳ, Ngô Văn Cái, Nguyễn Kế Thế. Những trận thanh toán giữa các băng nhóm, những cuộc đụng độ với băng Tín Mã Nàm người Hoa, những trang tiểu thuyết của Duyên Anh sau này càng làm dày thêm huyền thoại. Đến mức, cả bộ máy an ninh thời Nguyễn Cao Kỳ cũng phải tính chuyện “dĩ độc trị độc”: tướng Nguyễn Ngọc Loan mời Đại làm đại úy cảnh sát, nhưng Đại từ chối thẳng thừng: “Tôi xuất thân du đãng, làm sao quay lưng diệt du đãng được?” Từ đó, ông trở thành cái gai phải nhổ. Không đủ chứng cứ kết án, người ta chọn cách đày Đại ra “trại hướng nghiệp” Cửu Sừng ngoài Phú Quốc – dạng “tù không án” dành cho những tay du đãng khó trị. Những lời đồn về cố gắng lo lót để đưa Đại vượt ngục, về việc lực lượng gác bị đổi vào phút chót, về một toán biệt kích được lệnh đặc biệt “truy kích riêng Đại Cathay”… khiến cái chết của ông càng thêm mù mịt. Có người nói ông bị bắn ngã trên triền núi Tượng, có kẻ bảo ông mất xác giữa rừng. Không bản án, không mộ chí rõ ràng, Đại Cathay ra đi như một bóng ma, để lại phía sau những câu chuyện nửa thật nửa hư về một tay giang hồ “ngoại hạng”.
Huyền thoại giang hồ và cái kết không bao giờ thay đổi
Từ Sơn Vương “trí thức giang hồ” đến Bảy Viễn Bình Xuyên, từ Đại Cathay trong tứ đại giang hồ đến những cái tên như Bạch Hải Đường, Điền Khắc Kim, Tín Mã Nàm hay gần đây là “ông trùm” Năm Cam… thế giới giang hồ miền Nam là một kho chuyện không bao giờ cạn. Có phần là sự thật, có phần là người đời “thêm mắm thêm muối”, dệt thành huyền thoại. Thế giới ấy nằm trong bóng tối, đan xen giữa nghĩa khí và bội phản, hào hoa và bạo lực, văn chương và dao búa – một thế giới mà người thường chỉ có thể nhìn từ xa qua vài trang sách, vài câu chuyện truyền miệng. Nhưng giữa muôn vàn giai thoại ly kỳ, vẫn có một sự thật xưa nay không hề đổi: “Chơi dao thì sẽ có ngày đứt tay”. Dù có một thời tung hoành, dù tên tuổi được truyền tụng, cuối cùng hầu hết họ đều chỉ có vài cái kết: chết trẻ, chết tù, chết lưu vong, chết trong im lặng. Huyền thoại còn lại, nhưng đời người thì chỉ một. Và có lẽ, đó là lời nhắc nhở rõ ràng nhất cho mọi cuộc đời muốn bước chân vào con đường “giang hồ khét tiếng một thời”.
