Hoàng đế trị vì lâu nhất trong lịch sử nhà Hán là ai?

[PinaColada]

Năm 141 TCN, sau cái chết của cha, Lưu Triệt kế vị hoàng đế lúc 16 tuổi và cai trị từ năm 140 TCN đến 87 TCN (54 năm), là vị hoàng đế trị vì lâu nhất trong lịch sử nhà Hán và cả lịch sử Trung Quốc từ sau đời Tần Chiêu Tương vương đến trước đời Khang Hi.

Hán Vũ Đế Lưu Triệt, vị hoàng đế thứ bảy của nhà Tây Hán, là người đã tạo nên một trong những thời kỳ hưng thịnh rực rỡ nhất trong lịch sử Trung Quốc cổ đại. Ông sinh ngày 31 tháng 7 năm 156 TCN, là con trai thứ 11 của Hán Cảnh Đế và Kế Hoàng hậu Vương Chí. Từ thuở nhỏ, Lưu Triệt đã gắn liền với những câu chuyện mang màu sắc thần thoại, như việc Vương Mỹ nhân mơ thấy mặt trời rơi vào bụng trước khi sinh ông, khiến Cảnh Đế tin rằng đứa bé này về sau sẽ phi phàm. Lớn lên trong bối cảnh tranh chấp hậu cung gay gắt, Lưu Triệt được Quán Đào công chúa nâng đỡ, trở thành Thái tử năm 7 tuổi, thay thế anh cùng cha khác mẹ là Lưu Vinh. Đến năm 16 tuổi, sau khi Cảnh Đế qua đời, ông chính thức lên ngôi, mở đầu một triều đại kéo dài 54 năm—thời gian trị vì lâu nhất của đế vương nhà Hán.

Lên ngôi còn rất trẻ, Hán Vũ Đế sớm bộc lộ ý chí cương nghị, khát vọng mạnh mẽ muốn mở rộng lãnh thổ, củng cố triều chính và nâng tầm quốc gia. Một trong những quyết sách quan trọng nhất của ông là đặt Nho giáo vào vị trí độc tôn, lấy tư tưởng Khổng Mạnh làm nền tảng trị nước. Tuy nhiên, ông không hoàn toàn bài xích tư tưởng khác, mà vẫn tôn sùng Đạo giáo và tin vào những nghi thức phong thiện mang tính tôn giáo – chính trị. Điều này phản ánh phong cách trị nước đa dạng nhưng vẫn hướng đến củng cố vương quyền.

Hình tượng Hán Vũ Đế Lưu Triệt trong phim truyền hình Trung Quốc.

Về đối ngoại, Lưu Triệt là một trong những hoàng đế có tham vọng lớn nhất lịch sử Trung Hoa. Đối với Hung Nô – kẻ thù mạnh nhất phương Bắc thời bấy giờ – ông tiến hành hàng loạt chiến dịch quân sự quy mô lớn. Nhờ sự xuất hiện của danh tướng Vệ Thanh và Hoắc Khứ Bệnh, nhà Hán giành nhiều thắng lợi quyết định, đẩy lùi Hung Nô khỏi Hà Sáo, khôi phục thế chủ động chiến lược mà nhiều đời trước chưa làm được. Ở phía đông bắc, ông sai quân thôn tính Vệ Mãn Triều Tiên, thiết lập bốn quận mới, mở rộng lãnh thổ tới tận bờ biển Triều Tiên. Ở phía nam, ông cho đánh Nam Việt, Mân Việt, mở cõi đến vùng Bắc Bộ Việt Nam ngày nay. Ở phía tây, ông cử Trương Khiên đi sứ, mở ra con đường giao thương Trung Á—tiền thân của Con đường Tơ lụa nổi tiếng, kết nối Trung Hoa với nhiều nền văn minh khác.

Những cuộc đại chinh phục này góp phần đưa nhà Hán trở thành một đế quốc rộng lớn và quyền lực, nhưng cũng kéo theo tình trạng quốc khố hao hụt, dân chúng phải chịu sưu thuế nặng hơn. Hán Vũ Đế vì vậy là một nhân vật vừa được ca ngợi về tài năng, vừa bị phê phán vì sự hà khắc. Dẫu vậy, lịch sử nhìn chung vẫn dành cho ông sự tôn kính đặc biệt, đặt ông ngang hàng với Tần Thủy Hoàng qua cụm từ “Tần Hoàng Hán Vũ”—hai hoàng đế đặt nền móng cho chế độ đế quốc Trung Hoa.

Trong đời sống cá nhân, Hán Vũ Đế từng có thời gian anh minh, tiết chế, nhưng về cuối đời thì dần sa vào hưởng lạc. Ông xây nhiều cung điện, đắm mình trong thần thuật và mê tín. Khát vọng trường sinh khiến ông dốc nhiều của cải tìm kiếm thuốc tiên, thậm chí còn gả con gái cho phương sĩ Dịch Đại, giao cho hắn lượng vàng khổng lồ. Khi Dịch Đại không tìm được thuốc trường sinh, ông cho xử tử, phơi bày mặt trái u tối của một minh quân khi bị mê tín chi phối.

Bi kịch lớn nhất đời ông chính là án Vu cổ năm 91 TCN—một biến cố gây chấn động triều đình Tây Hán. Sự kiện bắt đầu khi phát giác vụ yểm bùa có liên quan đến vợ tướng quốc Công Tôn Hạ. Dưới bàn tay thao túng của gian thần Giang Sung, cuộc điều tra bị đẩy thành vụ án cung đình khốc liệt, khiến nhiều thân vương nhà Lưu bị xử tội. Giang Sung vốn hận Thái tử Lưu Cứ, nên cố tình giăng bẫy nhằm hãm hại. Bị dồn ép, Thái tử nghe lời Thạch Đức, đưa quân bắt Giang Sung và trấn giữ kinh thành. Khi tin về đến Cam Tuyền cung, Vũ Đế đang bệnh nặng liền hiểu lầm rằng Lưu Cứ làm phản. Ông sai quân đàn áp, dẫn đến cái chết oan uổng của Thái tử và mẹ ông—Vệ hoàng hậu. Bi kịch này làm Vũ Đế đau lòng đến mức sau khi sự thật được phơi bày, ông ra lệnh xử tử cả nhà Giang Sung và cho xây Tư Tử cung để tưởng nhớ Lưu Cứ. Nhưng dẫu có hối hận, lỗi lầm ấy mãi là vết nhơ không thể xóa trong triều đại rực rỡ của ông.

Những năm cuối đời, Hán Vũ Đế lập Lưu Phất Lăng làm Thái tử, giao phó triều chính cho Hoắc Quang – vị đại thần tận trung và danh tiếng hàng đầu thời bấy giờ. Trước lúc băng hà năm 87 TCN, ông để lại nhiều cải cách quan trọng, mở ra thời kỳ ổn định kéo dài dưới các đời Chiêu Đế và Tuyên Đế. Miếu hiệu Thế Tông, thụy hiệu Hiếu Vũ Hoàng đế là sự ghi nhận công lao của một minh quân vừa vĩ đại vừa nhiều bi kịch.

Vietbf @ Sưu tầm