Các chuyên gia hầu như chắc chắn xem thỏa thuận này là bất hợp pháp, nhưng sự hứng thú của Tổng thống Trump với một đề xuất như vậy có thể báo hiệu những quyết sách đáng chú ý.
(Minh họa)
Tổng thống Donald Trump ngày 4/2 nói rằng ông sẵn sàng chấp nhận lời đề nghị của tổng thống El Salvador về việc giam giữ những tội phạm bị kết án, bao gồm cả công dân Mỹ, tại
"siêu nhà tù" khét tiếng của quốc gia Trung Mỹ này, theo
New York Times.
"Nếu chúng ta có quyền hợp pháp để làm điều đó, tôi sẽ cho thực hiện ngay lập tức", ông Trump nói.
Sự kiện bất thường
Các chuyên gia về pháp lý đưa ra nhận định cho rằng, Tổng thống gần như chắc chắn không có quyền hợp pháp để làm điều đó, và bất cứ nỗ lực nào nhằm thực hiện kế hoạch của Tổng thống Nayib Bukele có thể sẽ đối diện với thách thức pháp lý tại tòa án. Nhưng đề xuất của ông Bukele về nguyên tắc đã biến El Salvador thành một
"trại lưu đày" cho Hoa Kỳ, chứng minh cho thấy ông này sẵn sàng đi xa đến mức nào để tự coi mình là đồng minh chính của ông Trump tại một khu vực vốn từng bị tổng thống Mỹ xem nhẹ.
Và đối với ông Trump, ngay cả việc suy ngẫm về đề xuất khác thường này cũng báo hiệu cho thấy rằng, ông sẵn sàng áp dụng các biện pháp cực đoan để chứng tỏ sự cứng rắn với tội phạm và vấn đề nhập cư bất hợp pháp.
"Điều này khá là bất thường, chưa từng có tiền lệ và đáng báo động ở nhiều khía cạnh", Michael E. Shifter, thành viên cao cấp tại Viện nghiên cứu Đối thoại Liên Mỹ ở Washington, có nói với
New York Times.
"Tôi biết đã có nhiều chuyên gia đặt ra câu hỏi về tính hợp hiến và hợp pháp của sự thỏa thuận này, nhưng ông Bukele là một nngười đang nắm quyền lực tuyệt đối ở El Salvador và có vẻ như ông Trump đang đi theo hướng tương tự khi cố gắng làm giảm thiểu hoặc xóa bỏ mọi sự kiểm soát đối với quyền lực của mình".
Tổng thống Bukele, người đã cho định hình lại đất nước của mình bằng cách trấn áp cả các băng đảng lẫn quyền tự do dân sự, cho biết ông sẽ sẵn sàng để giam giữ những người bị trục xuất tại Trung tâm giam giữ khủng bố này. Đây là một nhà tù được thiết kế để giam giữ 40,000 người vốn từ lâu đã gây lo ngại từ các nhóm nhân quyền về tình trạng quá tải cực độ và các báo cáo về việc tra tấn tù nhân.
Bất chấp những câu hỏi về tính cách hợp pháp, đề xuất này đã nhận được lời khen ngợi từ Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, cũng như Elon Musk, tỷ phú và cố vấn quyền lực của ông Trump đang dẫn đầu nỗ lực cho cải tổ lại guồng máy chính phủ.
Đề xuất này cũng sẽ bao gồm việc bỏ tù những người di dân không có giấy tờ từ bất cứ quốc gia nào, không chỉ riêng là El Salvador, với những tên tội phạm bị kết án.
"Rõ ràng đây là vấn đề có dính líu đến pháp lý. Nhưng chúng tôi đang có Hiến pháp", ông Rubio nói với các phóng viên ở Costa Rica hôm 3/2.
"Và đó là một lời đề nghị rất hào phóng".
Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết
"vấn đề pháp lý" này hầu như đã loại trừ ra tiền đề căn bản của sự thỏa thuận giữa 2 quốc gia, nếu có.
"Việc gửi tù nhân Mỹ đến một quốc gia khác là hoàn toàn bất hợp pháp", Andrea Flores, phó chủ tịch chính sách nhập cư tại nhóm vận động
FWD.us và là cựu giới chức Hội đồng An ninh Quốc gia, nêu rõ.
"Điều này có khả năng vi phạm Hiến pháp và quyền bảo vệ chống lại sự đối xử tàn ác và bất thường".
Chớp cơ hội
Trong khi các chuyên gia về pháp lý và nhập cư cho biết, đề xuất giam giữ tội phạm Mỹ rất có thể chỉ là nỗ lực của ông Bukele nhằm làm xoa dịu ông Trump, khi phía ông chủ Tòa Bạch Ốc và các phụ tá của ông xem El Salvador là đối tác chính trong việc thực thi luật nhập cư.
El Salvador đã ký cái được gọi là thỏa thuận về
"quốc gia thứ ba an toàn" vào năm 2019 để tiếp nhận những người không phải là công dân Salvador bị giam giữ tại Mỹ. Thỏa thuận đó chưa bao giờ được thực hiện do đại dịch Covid-19 bùng nổ ra.
Tuy nhiên, theo một người nắm rõ vấn đề này, các cố vấn về nhập cư của ông Trump đang để tâm đến việc mở rộng các thỏa thuận như vậy trên khắp khu vực sau khi ông trở lại nắm quyền hành.
Ông Bukele nổi bật ở Mỹ Latinh với vị trí một đứng đầu quốc gia sẽ nắm bắt cơ hội để củng cố mối giao dịch với Tổng thống Trump, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc phải hợp tác trong các chính sách nhập cư quyết liệt.
Giống như ông Trump, ông Bukele đã tìm cách tạo dựng hình ảnh của một người không đi theo các nguyên tắc và quy củ thường thấy, sẵn sàng ra tay trấn áp tội phạm trong khi xem nhẹ thể chế của một chính phủ theo truyền thống.
El Salvador từng ghi nhận tỷ lệ giết người cao bậc nhất thế giới, nhưng con số này đã giảm mạnh khi ông Bukele sử dụng phương thức tuyên bố tình trạng khẩn cấp và sử dụng quân đội để cho bắt giữ hàng chục ngàn người trên khắp cả nước, chủ yếu không cần phải qua xét xử.
Các thành viên băng đảng tại một nhà tù ở El Salvador (Ảnh: New York Times)
Khi Tổng thống Bukele đề nghị Mỹ cái mà ông gọi là
"cơ hội chuyển giao một phần hệ thống nhà tù" cho El Salvador, ông đã đưa ra hình ảnh cho thấy hàng chục tù nhân xăm mình cởi trần cúi mình với hai tay đặt trên đầu trong khi lính canh có vũ trang mặc đồ chống đạn vây quanh đứng canh gác.
Khi bày tỏ sự ủng hộ đối với đề xuất của ông Bukele hôm 4/2, ông Trump đã chỉ trích gay gắt
"những tên tội phạm cứng đầu" ở Mỹ.
Tuy nhiên, các con số không hoàn toàn tương ứng với hình ảnh mà ông này muốn thể hiện ra. Các vụ giết người đã tăng lên trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông trước khi giảm xuống dưới thời người kế nhiệm ông, Tổng thống Joe Biden.
"Đây là một chính phủ đã thể hiện hình ảnh phô trương và răn đe, và không có ai ở châu Mỹ Latinh giỏi hơn Nayib Bukele về điều đó", ông Shifter cho biết.
"Tôi đang chờ đợi nhiều sự phô trương hơn nữa giữa hai ông Bukele và Trump cùng với chính phủ của ông ấy", vị chuyên gia này nói thêm.
