Nếu Israel tấn công cơ sở hạt nhân Fordow, Iran có thể đảo chiều chiến sự bằng chiến lược trả đũa nhiều tầng và củng cố vị thế trong cuộc chơi hạt nhân.
Nếu Israel không kích cơ sở làm giàu uranium Fordow của Iran – một tổ hợp hạt nhân kiên cố nằm sâu dưới lòng núi gần Qom thì có thể xung đột giữa hai quốc gia sẽ bước sang một giai đoạn nguy hiểm hơn. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với một viễn cảnh tận thế như nhiều nhà phân tích phương Tây đang dự đoán. Thực tế có thể phức tạp và nguy hiểm hơn theo một cách hoàn toàn khác.
Trong nhiều năm, Fordow được coi là lằn ranh đỏ. Được bảo vệ bởi hơn lớp bê tông rất dày và đá núi, cơ sở này được xem là lá bài cuối cùng trong chiến lược hạt nhân của Iran. Đó là lý do vì sao Israel luôn né tránh tấn công nơi đây, kể cả trong các chiến dịch như Stuxnet, các vụ ám sát, phá hoại hay gần đây là chiến dịch không kích lớn "Sư tử trỗi dậy". Trong loạt tấn công vừa qua, Israel đã nhắm vào Natanz, Isfahan, Parchin và nhiều địa điểm nhạy cảm khác, nhưng Fordow vẫn chưa bị đụng đến.
Hình ảnh vệ tinh cơ sở làm giàu uranium Fordow của Iran. Ảnh: Maxar Technologies
Vậy điều gì sẽ xảy ra nếu điều đó thay đổi? Nếu các tiêm kích F-35I của Israel có thể phối hợp với bom xuyên boongke của Mỹ hoặc hành động phá hoại bí mật thực sự phá hủy được năng lực làm giàu uranium tại Fordow?
Phản ứng mặc định mà nhiều người dự đoán là Iran sẽ trả đũa dữ dội: Hezbollah sẽ phóng hàng loạt tên lửa dẫn đường chính xác vào miền Bắc Israel, máy bay không người lái Iran sẽ tấn công các mục tiêu của Mỹ ở Iraq và Syria, tàu chở dầu sẽ bốc cháy trên eo biển Hormuz, và Tehran sẽ lao thẳng vào con đường phát triển vũ khí hạt nhân công khai. Tuy nhiên, đó không phải là kịch bản tất yếu và có thể cũng không phải lựa chọn ưu tiên của Iran.
Fordow không phải lằn ranh đỏ, mà là điểm khởi đầu chiến lược
Nếu Fordow bị tấn công, Iran không chỉ bị tổn thương. Họ sẽ bị dồn vào thế bị ép. Nhưng một chính quyền bị dồn đến chân tường không phải lúc nào cũng phản ứng theo cách đối phương mong đợi. Trái lại, Iran có thể lựa chọn phản ứng kiềm chế, tính toán và điều đó có thể còn nguy hiểm hơn nhiều so với một đòn trả đũa tức thời.
Thực tế, Tehran đã chuẩn bị cho kịch bản này trong hơn một thập kỷ qua. Fordow không chỉ là một công trình kỹ thuật mà nó còn là biểu tượng, là công cụ răn đe và là quân bài mặc cả chiến lược. Chiến lược hạt nhân của Iran từ lâu đã dựa trên học thuyết mơ hồ có kiểm soát: tạo sức ép vừa đủ để giành được nhượng bộ, nhưng không vượt quá giới hạn để dẫn đến chiến tranh. Khi lá bài Fordow bị đánh mất, Tehran sẽ tìm cách tạo ra một thế cân bằng mới, chứ không phải phá bỏ toàn bộ bàn cờ.
Chiến lược trả đũa theo lớp
Nhiều khả năng Iran sẽ lựa chọn chiến lược "trả đũa theo lớp", bắt đầu từ các đòn đánh như: tấn công mạng vào hạ tầng Israel, tấn công bằng máy bay không người lái hoặc tên lửa vào lực lượng Mỹ tại Iraq, Syria hoặc vùng Vịnh, quấy nhiễu tàu thuyền ở eo biển Hormuz. Đây không phải biểu hiện của sự suy yếu mà là dấu hiệu của một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng.
Lớp thứ hai sẽ là phản ứng ngoại giao: rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), trục xuất toàn bộ thanh sát viên IAEA và tuyên bố không còn bị ràng buộc bởi các chuẩn mực quốc tế. Đây không phải là bước ngoặt vũ khí hạt nhân mà là bước ngoặt chiến lược. Điều đó cho thế giới thấy rằng Iran có thể sở hữu vũ khí hạt nhân nhưng họ chưa làm điều đó. Sự mơ hồ ở đây là có chủ đích: nó buộc Washington và các đồng minh rơi vào thế bị động, chia rẽ châu Âu, thách thức ranh giới hỗ trợ của Trung Quốc và Nga, và đặt gánh nặng trách nhiệm ngược lại lên vai phương Tây.
Lớp thứ ba sẽ diễn ra âm thầm: xây dựng lại hạ tầng hạt nhân ở những vị trí mới, sâu hơn, kín đáo hơn trong dãy núi Zagros, ngoài tầm với của không quân Israel. Iran không có ý định đối đầu trực diện về quân sự. Họ sẽ chơi một cuộc chơi dài hơi, phân tán, ngụy trang và tiếp tục phát triển các năng lực phi đối xứng như tên lửa tầm xa và mạng lưới máy bay không người lái ở Trung Đông.
Đòn đánh mở ra kỷ nguyên chiến lược mới
Mối nguy lớn nhất không nằm ở từng phản ứng cụ thể, mà ở cấu trúc xung đột mà đòn đánh vào Fordow sẽ kích hoạt. Nó xóa nhòa ranh giới giữa cuộc chiến ngầm và đối đầu công khai về phổ biến vũ khí hạt nhân. Và khi ranh giới ấy sụp đổ, tiền lệ sẽ được thiết lập: nếu một quốc gia tiến gần ngưỡng hạt nhân, sẽ có nước ra tay trước bất chấp hậu quả là gì.
Trớ trêu thay, đây cũng có thể là cơ hội để Iran "lật ngược thế cờ". Khi Fordow bị tấn công, Tehran sẽ tự dựng mình thành bên bị hại, khẳng định rằng họ chưa bao giờ theo đuổi bom nguyên tử và tố cáo Israel – Mỹ có hành động sai trái. Câu chuyện này dù không hoàn toàn đúng sự thật thì nó vẫn có sức nặng trong mắt các quốc gia không liên kết, những nước đang ngày càng mệt mỏi với tiêu chuẩn kép của phương Tây. Mục tiêu của Iran sẽ không phải là giành chiến thắng trong một cuộc chiến trên thực địa mà là giành chiến thắng một cuộc chiến truyền thông. Và từ đó, tiếp tục củng cố chương trình hạt nhân trong bóng tối.
Điều đó không có nghĩa là Israel lựa chọn ngồi yên nếu có bằng chứng Iran đang tiến gần đến vũ khí hạt nhân. Nhưng một cuộc tấn công vào Fordow dù có vẻ quyết đoán sẽ không phải là dấu chấm hết cho chương trình hạt nhân của Iran. Nó cũng không tạo ra sự sụp đổ chính quyền Tehran, hay nhất thiết kéo Mỹ và Iran vào một cuộc chiến toàn diện. Thay vào đó, nó sẽ mở ra một thời kỳ bất ổn mới: nơi Iran trở nên khó lường hơn và có thời gian để điều chỉnh chiến lược. Một kỷ nguyên nơi chiến lược "mập mờ hạt nhân" trở thành công cụ chủ đạo. Nơi mọi tính toán phải được thực hiện trong bóng tối – giữa không chiến, không hòa bình và không ảo tưởng.
Bài học từ Fordow, suy cho cùng, có thể không nằm ở tiếng nổ vang trời mà ở những dịch chuyển lặng lẽ. Khi mặt đất chiến lược dưới chân bắt đầu dịch chuyển, thế giới có thể nhận ra: Fordow không phải là lằn ranh đỏ mà đó chỉ mới là điểm xuất phát.
VietBF@ sưu tập
