Ông Donald Trump hôm Thứ Năm, 20 Tháng Mười Một, tiếp tục bước vào một vùng tối chính trị chưa từng có tiền lệ khi công khai cáo buộc sáu nhà lập pháp Dân Chủ, tất cả đều là cựu quân nhân hoặc từng làm trong cộng đồng tình báo, là những “kẻ phản bội” có thể phải đối mặt với “án tử hình,” và đòi “treo cổ” họ.
Những lời đe dọa này được ông Trump đăng trong trong buổi sáng Thứ Năm trên Truth Social, phản ứng với một video lan truyền rộng rãi, trong đó các nhà lập pháp kêu gọi quân đội Mỹ “từ chối các mệnh lệnh bất hợp pháp.”
Ông Trump hành xử như trên chỉ một ngày sau khi tiếp đón thái tử của Saudi Arabia, người được giới tình báo Mỹ đánh giá chỉ đạo ám sát nhà báo đối lập Jamal Khashoggi.
Loạt phát biểu của tổng thống Mỹ dấy lên câu hỏi lớn về ranh giới quyền lực tổng thống, vai trò của quân đội trong bối cảnh chia rẽ chính trị, và nguy cơ thực sự rằng một tổng thống đương nhiệm đang cố gây áp lực hệ thống chỉ huy quân sự vốn được thiết kế để trung lập, phi chính trị và trung thành với Hiến Pháp, chứ không phải với cá nhân.
Trump tung tin nhắn trên Truth Social đòi “xử tử” các nhà lập pháp
Trong vòng chưa đầy 3 giờ, ông Trump đăng ba bài liên tiếp với mức độ gay gắt tăng dần “HÀNH VI NỔI LOẠN, có thể bị TỬ HÌNH!,” “Ngôn ngữ của họ không thể chấp nhận được,” “Chuyện này rất là xấu xa, và Nguy Hiểm cho đất nước chúng ta.”
Tổng Thống Trump cũng chia sẻ lại bài viết của người ủng hộ với nội dung: “TREO CỔ CHÚNG, GEORGE WASHINGTON CŨNG SẼ LÀM THẾ!”
Đây không phải là lần đầu tiên ông dùng ngôn ngữ như vậy. Hồi năm 2021, ông từng bênh vực tiếng hô “treo cổ Mike Pence” trong vụ bạo loạn Quốc Hội ngày 6 Tháng Giêng.
Từ khi tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ hai vào Tháng Giêng, ông nhiều lần gợi ý bỏ tù đối thủ chính trịm và Bộ Tư Pháp dưới quyền ông đã nhắm vào các nhân vật chỉ trích ông như cựu Giám Đốc FBI James Comey và cựu cố vấn an ninh quốc gia John Bolton.
Lần này, điều gây lo ngại đặc biệt là ông Trump đang nhắm vào các nhà lập pháp và trực tiếp gắn lời lẽ của họ với án tử hình, dựa trên cáo buộc “nổi loạn,” một điều mang tính pháp lý nghiêm trọng và hiếm khi được sử dụng.
Thông điệp video từ những ai và nói gì?
Video gây tranh cãi di Thượng Nghị Sĩ Elissa Slotkin (Dân Chủ-Michigan), cựu phân tích gia CIA và từng phục vụ tại Iraq, công bố hôm Thứ Ba.
Ngoài bà Slotkin, tham gia trong video còn có năm nhà lập pháp Dân Chủ, Thượng Nghị Sĩ Mark Kelly (Arizona), cựu phi hành gia NASA, cựu phi công Hải Quân; Dân Biểu Jason Crow (Colorado), cựu thành viên lực lượng đặc biệt Ranger của Lục Quân; Dân Biểu Maggie Goodlander (New Hampshire), cựu nhân viên Bộ Tư Pháp; Dân Biểu Chris Deluzio (Pennsylvania), cựu sĩ quan Hải Quân; và Dân Biểu Chrissy Houlahan (Pennsylvania), cựu quân nhân Không Quân.
Thông điệp video: “Luật pháp rất rõ ràng: Quý vị có thể từ chối mệnh lệnh bất hợp pháp. Quý vị phải từ chối các mệnh lệnh bất hợp pháp.”
Họ nhắc đến trách nhiệm hiến định của quân đội theo điều khoản về “mệnh lệnh hợp pháp” trong Quân Luật (Uniform Code of Military Justice). Họ không nêu bất kỳ mệnh lệnh hay chính sách cụ thể nào của ông Trump.
Bà Slotkin giải thích rằng video nhằm phản ảnh “những lo ngại riêng tư” trong quân đội về chuyện có thể bị yêu cầu thi hành các hành động trái luật.
Phản ứng từ Tòa Bạch Ốc
Phát ngôn viên Karoline Leavitt phủ nhận việc tổng thống muốn xử tử các nhà lập pháp. Tuy nhiên, bà nói các nhà lập pháp Dân Chủ đã “khuyến khích quân đội từ chối mệnh lệnh hợp pháp” và tuyên bố video “có thể bị xử lý theo luật.”
Phản ửng của Quốc Hội
Thượng Nghị Sĩ Chuck Schumer (Dân Chủ-New York), trưởng khối thiểu số Thượng Viện, nói: “Đây là một mối đe dọa rõ ràng. Khi ông Trump dùng ngôn ngữ tử hình và phản quốc, những người ủng hộ ông có thể nghe theo. Ông đang châm lửa vào thùng xăng.”
Dân Biểu Hakeem Jeffries (Dân Chủ-New York), trưởng khối thiểu số Hạ Viện: “Lời đe dọa tử hình từ tổng thống nhắm vào các nhà lập pháp là hành vi kinh tởm và nguy hiểm.”
Thượng Nghị Sĩ Lindsey Graham (Cộng Hòa-South Carolina): “Tôi ghét video của họ, nhưng phản ứng của tổng thống là quá mức.”
Nhiều Thượng Nghị Sĩ Cộng Hòa né tránh bình luận, bao gồm Thượng Nghị Sĩ Tim Sheehy (Montana).
Các nhà lập pháp trong video
Thượng Nghị Sĩ Slotkin phản hồi trên X: “Không đe dọa nào khiến chúng tôi từ bỏ nghĩa vụ bảo vệ Hiến Pháp.”
Còn Dân Biểu Chris Deluzio cho biết ông bị đe dọa và đang phối hợp với Cảnh Sát Quốc Hội để bảo vệ gia đình.
Quân Luật (Uniform Code of Military Justice -UCMJ) nói gì?
Quân nhân có hai nghĩa vụ đồng thời, đó là tuân theo mệnh lệnh hợp pháp và từ chối mệnh lệnh trái luật hoặc vi phạm Hiến Pháp.
Điều 892 và 918 của UCMJ quy định rõ ràng
1-Mệnh lệnh phải có cơ sở pháp lý.
2-Phải phù hợp với nhiệm vụ quân sự.
3-Không được yêu cầu quân nhân thi hành hành vi phạm pháp, như tấn công dân thường, tước quyền hiến định của công dân, can thiệp bầu cử, vi phạm luật chiến tranh.
Giới quân sự từ thời Thế Chiến 2 đến nay đều khẳng định câu “Chỉ biết tuân lệnh” (Just following orders) không phải là lý do hợp pháp nếu mệnh lệnh trái luật.
Điều này là nền tảng mà nhóm các nhà lập pháp Dân Chủ nhắc lại trong video.
Nguy cơ chia rẽ quân đội và chính quyền
Các chuyên gia an ninh quốc gia nhận định rằng lời lẽ của ông Trump không chỉ nhằm tấn công đối thủ chính trị mà còn thử thách ranh giới giữa quyền lực tổng thống và tính trung lập của quân đội Mỹ.
Nguy cơ thứ nhất: Tạo cảm giác quân đội có “hai mệnh lệnh” cạnh tranh
Khi một nhóm nhà lập pháp, đặc biệt là các cựu quân nhân, nhắc về nghĩa vụ hiến định, và tổng thống đáp lại bằng cáo buộc “phản quốc,” điều đó tạo ra hai thông điệp trái ngược: “Tuân thủ Hiến Pháp” hay “Tuân theo tổng thống.”
Sự xung đột biểu tượng này có thể gây nhầm lẫn trong giới quân nhân trẻ và tạo ra tâm lý chia rẽ nội bộ.
Nguy cơ thứ hai: Trump đang thử phản ứng hệ thống chỉ huy
Các bài đăng liên tiếp của ông Trump trên Truth Social, với ngôn ngữ tử hình, được nhiều chuyên gia nhìn nhận như một thử nghiệm dư luận, nhằm xem quân đội và Quốc Hội phản ứng ra sao.
Đây chính là kiểu nói của ông Trump trước sự kiện 6 Tháng Giêng, 2021. Kiểu nói mập mờ tạo ra “khoảng trống diễn giải” mà các nhóm cực đoan có thể hành động thay cho mệnh lệnh chính thức.
Nguy cơ thứ ba: Áp lực các cơ quan công lực liên bang
Các chuyên gia cảnh báo rằng việc ông Trump gợi ý Bộ Tư Pháp và Bộ Quốc Phòng xem xét “tội phản quốc” đối với các nhà lập pháp có thể đặt hệ thống công quyền vào thế đối đầu chính trị, nơi giới chức phải chọn giữa việc tuân thủ luật pháp hoặc là chịu áp lực từ tổng thống đương nhiệm.
Nguy cơ lớn nhất: Sử dụng quân đội như công cụ chính trị
Điều khiến giới quan sát lo ngại không chỉ là lời đe dọa tử hình mà là bối cảnh Tổng Thống Trump đang liên tiếp ra lệnh không kích ở vùng biển Caribbean và biển Thái Bình Dương, trong đó, có nhiều cuộc tấn công bị đặt nghi vấn về tính hợp pháp, tấn công Venezuela mà không có sự cho phép của Quốc Hội và gây ra tình trạng bạo lực chính trị gia tăng, với nhiều vụ ám sát và đe dọa, nhằm vào nhiều chính trị gia gần đây.
Trong hoàn cảnh như vậy, lời lẽ của Tổng Thống Trump, dù được Tòa Bạch Ốc phủ nhận, có thể được diễn giải như một tín hiệu rằng quân đội phải đứng về phía ông, không phải phía luật pháp.
Đó chính là điều nhiều chuyên gia xem là ranh giới nguy hiểm nhất khi một tổng thống tìm cách huy động lòng trung thành cá nhân trong lực lượng quân sự, điều mà Hiến Pháp cố gắng ngăn chặn ngay từ ngày nước Mỹ ra đời.
