Các quan chức Ukraine, Mỹ và châu Âu đã gặp nhau tại Geneva hôm 23/11 để thảo luận về dự thảo kế hoạch do Washington đưa ra nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, sau khi Kiev và các đồng minh bày tỏ lo ngại về những điều mà họ coi là nhượng bộ lớn dành cho Nga.
Tổng thống Mỹ Donald Trump, người thúc đẩy bản kế hoạch 28 điểm này, hôm Chủ nhật cho rằng Ukraine đã tỏ ra không biết ơn đối với những nỗ lực của Mỹ trong cuộc chiến, khiến các quan chức Ukraine phải nhấn mạnh lòng biết ơn dành cho ông về sự hỗ trợ dành cho Kiev.
Hôm thứ Sáu tuần trước, ông Trump nói rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky có thời hạn đến thứ Năm tuần này để chấp thuận kế hoạch, vốn kêu gọi Ukraine nhượng lại lãnh thổ, chấp nhận hạn chế quân đội và từ bỏ tham vọng gia nhập NATO.
Với nhiều người Ukraine, bao gồm cả binh sĩ ngoài tiền tuyến, những điều khoản như vậy chẳng khác gì đầu hàng sau gần 4 năm chiến đấu trong cuộc xung đột đẫm máu nhất châu Âu kể từ Thế chiến II. Hôm thứ Bảy tuần trước, ông Trump nói đề xuất hiện tại nhằm chấm dứt chiến tranh không phải là đề nghị cuối cùng của ông.
Với phái đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn đầu, các cuộc đàm phán chủ chốt giữa quan chức Mỹ và Ukraine bắt đầu tại Geneva chiều 23/11 trong bầu không khí căng thẳng tại phái bộ Mỹ, không lâu sau khi ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social rằng lãnh đạo Ukraine thể hiện “không chút lòng biết ơn” nào với nỗ lực của Mỹ, trong khi châu Âu vẫn tiếp tục mua dầu của Nga.
Ông Rubio tạm dừng phiên họp để nói với các phóng viên rằng đây có lẽ là cuộc đối thoại tốt nhất mà Mỹ từng có với Ukraine kể từ khi ông Trump trở lại nắm quyền. Ông nói kế hoạch sẽ được chỉnh sửa để hướng tới giải pháp mà cả Washington và Kiev đều có thể chấp nhận.
“Rõ ràng điều này cuối cùng sẽ phải được hai Tổng thống phê duyệt, nhưng tôi cảm thấy khá chắc chắn về khả năng đó nhờ tiến triển mà chúng tôi đã đạt được”, ông Rubio nói. Ông đến Geneva cùng Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff.
Ông Andriy Yermak, trưởng đoàn Ukraine, trong phần phát biểu ngắn, đã cố gắng bày tỏ lời cảm ơn tới ông Trump vì cam kết của ông dành cho Kiev, trước khi hai bên quay lại bàn đàm phán. Vài phút sau, chính ông Zelensky cũng gửi lời cảm ơn tới Tổng thống Mỹ.
Kể từ khi kế hoạch của Mỹ được công bố, đã có sự mơ hồ về việc ai tham gia soạn thảo văn kiện. Các đồng minh châu Âu nói họ không hề được tham vấn.
Khi các quan chức bắt đầu nhóm họp, Thủ tướng Đức Friedrich Merz cho biết mục tiêu là xây dựng một bản kế hoạch mà Ukraine có thể chấp nhận, làm nền tảng cho đàm phán với Nga.
“Ngay lúc này, tôi chưa tin rằng chúng ta sẽ đạt được giải pháp mà Tổng thống Trump mong muốn trong vài ngày tới”, ông Merz nói bên lề hội nghị G20 tại Johannesburg.
Trước khi đến Geneva, ông Rubio nhấn mạnh trên mạng xã hội X rằng Washington là tác giả của kế hoạch, sau những phát biểu từ một số thượng nghị sĩ Mỹ ngụ ý điều ngược lại. Thượng nghị sĩ Angus King trước đó nói rằng ông Rubio từng nói với các nghị sĩ rằng kế hoạch này không phải lập trường của chính quyền Mỹ mà “về cơ bản là danh sách mong muốn của Nga”.
Châu Âu đã gửi một phiên bản điều chỉnh của kế hoạch Mỹ, trong đó bác bỏ các giới hạn với quân đội Ukraine và các điều khoản nhượng lãnh thổ.
Thời khắc nguy hiểm cho Ukraine
Bản dự thảo kế hoạch của Mỹ – bao gồm nhiều yêu cầu then chốt của Nga nhưng chỉ đưa ra đảm bảo mơ hồ về “an ninh mạnh mẽ” cho Ukraine – xuất hiện vào thời điểm hết sức nguy hiểm cho Kiev.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen hôm Chủ nhật vừa qua nói rằng biên giới Ukraine không thể bị thay đổi bằng vũ lực, quân đội Ukraine không thể bị để lại trong tình trạng dễ tổn thương, và EU phải giữ vai trò trung tâm trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào.
Quân đội Nga đang giành được một số tiến triển trên tiền tuyến, theo các quan chức Ukraine và phương Tây. Đầu mối giao thông Pokrovsk đã bị Nga kiểm soát một phần và các chỉ huy Ukraine nói họ không có đủ quân để ngăn những đợt đột kích liên tục.
Cơ sở năng lượng và khí đốt của Ukraine bị tập kích bằng máy bay không người lái và tên lửa, khiến hàng triệu người phải sống trong cảnh mất nước, mất sưởi và mất điện hàng giờ mỗi ngày.
Ông Zelensky cũng chịu áp lực trong nước sau vụ bê bối tham nhũng lớn liên quan đến một số Bộ trưởng và người thân cận. Ông cảnh báo rằng Ukraine có thể đánh mất phẩm giá, tự do – hoặc sự hậu thuẫn của Washington – nếu chấp nhận kế hoạch.
Lợi thế cho Nga
Ông Zelensky hoan nghênh nỗ lực ngoại giao tại Geneva, nói rằng ông hy vọng chúng sẽ mang lại kết quả.
Kiev đã thêm phần tự tin trong những tuần gần đây sau khi Mỹ siết chặt trừng phạt lên ngành dầu mỏ Nga – nguồn tài chính chủ đạo của Moscow – trong khi các đòn tấn công bằng UAV và tên lửa tầm xa của Ukraine đã gây thiệt hại đáng kể cho ngành công nghiệp này.
Nhưng bản dự thảo kế hoạch dường như trao lại lợi thế ngoại giao cho Moscow. Ukraine phụ thuộc nặng nề vào tình báo và vũ khí của Mỹ để duy trì cuộc chiến.
Các lãnh đạo châu Âu và phương Tây nói rằng kế hoạch của Mỹ là một nền tảng để đàm phán chấm dứt chiến tranh, nhưng cần chỉnh sửa thêm.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan nói ông sẽ trao đổi với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong hôm 24/11 về vấn đề Ukraine và chia sẻ kết quả với các đồng minh châu Âu và Mỹ.
Ông Putin mô tả kế hoạch này là nền tảng cho một giải pháp, nhưng Moscow có thể phản đối một số đề xuất, bao gồm yêu cầu rút quân khỏi các vùng mà họ đã chiếm đóng.
