Người bạn cùng startup với Elon Musk năm nào giờ đã hóa kẻ thù.
Ngày 11/12/2015, OpenAI ra mắt với tư cách là một phòng thí nghiệm nghiên cứu phi lợi nhuận sau khi Elon Musk và một nhóm các nhân vật công nghệ nổi tiếng, bao gồm Peter Thiel và Reid Hoffman, cam kết đầu tư 1 tỷ USD để phát triển trí tuệ nhân tạo vì lợi ích của nhân loại. Ý tưởng là dự án này sẽ không bị ảnh hưởng bởi áp lực thương mại và việc theo đuổi lợi nhuận.
Một thập kỷ sau, sứ mệnh ban đầu đó gần như bị lãng quên.
Musk, hiện là người giàu nhất thế giới, đã rời đi từ lâu, thành lập công ty khởi nghiệp đối thủ xAI. Và ông đang vướng vào một cuộc chiến pháp lý và mối quan hệ gay gắt với CEO kiêm đồng sáng lập OpenAI, Sam Altman.
Xa rời lĩnh vực phi lợi nhuận, OpenAI đã nổi lên như một trong những thực thể thương mại phát triển nhanh nhất trên thế giới, đạt mức định giá thị trường tư nhân 500 tỷ USD, với gần như toàn bộ giá trị đó tích lũy kể từ khi công ty ra mắt ChatGPT ba năm trước. Hiện nay, hơn 800 triệu người sử dụng chatbot này mỗi tuần.
Trong khi đó, xAI của Musk dự kiến sẽ hoàn tất vòng gọi vốn 15 tỷ USD với mức định giá trước đầu tư là 230 tỷ USD trong tháng này.
OpenAI và xAI là hai trong số những công ty chính, cùng với Google, Anthropic và Meta, đang đổ tiền vào các mô hình AI, khi thị trường nhanh chóng phát triển từ chatbot dựa trên văn bản sang video do AI tạo ra và các hình thức nội dung đòi hỏi nhiều sức mạnh tính toán hơn, cũng như hướng tới AI tác nhân, với các doanh nghiệp lớn tùy chỉnh các công cụ để nâng cao năng suất.
Đối với OpenAI, mức giá gần như không thể tưởng tượng nổi: 1,4 nghìn tỷ USD và vẫn đang tăng lên. Điều đó chủ yếu dành cho các trung tâm dữ liệu khổng lồ và các chip hiệu năng cao cần thiết để đáp ứng nhu cầu không ngừng tăng lên đối với công nghệ của công ty.
Hiện tại, OpenAI là một cỗ máy đốt tiền đang cạnh tranh gay gắt với các ông lớn công nghệ và nhà cung cấp chip của họ, gợi nhớ đến những làn sóng các công ty công nghệ tăng trưởng nhanh trước đây đã chi mạnh tay trong nhiều năm để thách thức các ông lớn lâu đời, nhưng kết quả lại không mấy khả quan.
“OpenAI đóng một vai trò rất lớn trong lịch sử phát triển trí tuệ nhân tạo, và sẽ mãi mãi giữ vai trò đó”, Gil Luria, một nhà phân tích cổ phiếu tại D.A. Davidson cho biết trong một cuộc phỏng vấn. “Giờ đây, vai trò đó sẽ thuộc về Netscape hay Google? Chúng ta vẫn chưa biết”.
Đây là một tình huống khó có thể tưởng tượng được vào năm 2016, khi CEO của Nvidia, Jensen Huang, mang chiếc siêu máy tính DGX-1 màu đen đến văn phòng của OpenAI tại khu Mission District, San Francisco. Chiếc máy trị giá 300.000 USD này đã tiêu tốn của Nvidia “vài tỷ USD” để phát triển, và không có người mua nào khác, Huang nhớ lại gần đây trên podcast của Joe Rogan.
Musk, tại OpenAI, là người duy nhất muốn nó.
Khi Musk nói với ông rằng đó là dành cho “một công ty phi lợi nhuận”, Huang nói rằng toàn bộ máu trên mặt ông như rút hết khi nghĩ đến việc đặt một chiếc máy đắt tiền như vậy vào một tổ chức không nhằm mục đích kiếm tiền.
Tuy nhiên, đằng sau hậu trường, lý tưởng về các tổ chức phi lợi nhuận đã phải chịu áp lực rất lớn, và Musk không thích những gì ông thấy.
“Các bạn, tôi chịu hết nổi rồi. Đây là giọt nước tràn ly”, Musk viết trong một email gửi cho các đồng sáng lập vào năm 2017. Ông cảnh báo rằng ông sẽ “không còn tài trợ cho OpenAI nữa” nếu đây biến thành một công ty khởi nghiệp công nghệ thay vì một tổ chức phi lợi nhuận. Altman đã trả lời vào sáng hôm sau: “Tôi vẫn rất hào hứng với cấu trúc phi lợi nhuận!”
KẺ THÙ
Vào tháng hai năm sau, Musk rời khỏi hội đồng quản trị của OpenAI, và cho biết vào thời điểm đó, động thái này là để tránh xung đột lợi ích tiềm tàng khi công ty sản xuất ô tô của ông, Tesla, đang dấn thân sâu hơn vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
Nhưng đằng sau đó là cả một câu chuyện phức tạp hơn.
Musk đã kiện OpenAI và Altman vào đầu năm 2024, cáo buộc họ đã từ bỏ sứ mệnh ban đầu của công ty là phát triển trí tuệ nhân tạo “vì lợi ích của toàn nhân loại”, và ông thường xuyên chỉ trích mối quan hệ mật thiết của OpenAI với Microsoft, nhà đầu tư chính của công ty. Ông cũng đã ra tòa để cố gắng ngăn OpenAI chuyển đổi thành một thực thể vì lợi nhuận và, đầu năm nay, thậm chí còn cố gắng mua lại phòng thí nghiệm AI này với giá 97,4 tỷ USD.
Vào tháng mười, OpenAI thông báo đã hoàn tất việc tái cơ cấu vốn, củng cố cấu trúc của mình như một tổ chức phi lợi nhuận với cổ phần kiểm soát trong hoạt động kinh doanh vì lợi nhuận, hiện là một tập đoàn vì lợi ích cộng đồng có tên là OpenAI Group PBC.
Musk không phải là thành viên duy nhất trong nhóm OpenAI thời kỳ đầu trở thành đối thủ cạnh tranh gay gắt. Anh chị em Dario và Daniela Amodei đã rời OpenAI vào cuối năm 2020 để thành lập Anthropic, công ty này tháng trước cho biết Microsoft và Nvidia sẽ đầu tư vào. Định giá từ vòng gọi vốn có thể lên tới 350 tỷ USD.
Hệ thống mô hình ngôn ngữ quy mô lớn Claude của Anthropic là một trong những đối thủ cạnh tranh lớn nhất của các mô hình GPT của OpenAI.
Altman đang đặt cược rằng ông có thể thắng cuộc đua bằng cách chi tiêu nhiều hơn đối thủ. Trong khi công ty của ông đã vạch ra kế hoạch chi tiêu cơ sở hạ tầng AI hơn một nghìn tỷ USD, Anthropic đã cam kết khoảng 100 tỷ USD cho năng lực tính toán gần đây, được phân bổ theo nhiều khoảng thời gian khác nhau trong vài năm tới.
Tất cả đều quy về một canh bạc khổng lồ rằng nhu cầu về dịch vụ AI sẽ tiếp tục tăng nhanh.
“Chúng ta đang chứng kiến tất cả các nhà cung cấp AI khác nhau thực hiện những khoản đầu tư vốn khổng lồ”, David Menninger, giám đốc điều hành nghiên cứu phần mềm tại ISG cho biết. “Câu hỏi đặt ra là những khoản đầu tư vốn đó sẽ kéo dài bao lâu và liệu tất cả chúng có mang lại hiệu quả hay không”.
Luria nói rằng Anthropic và các công ty khác đang đưa ra những cam kết hợp lý dựa trên quỹ đạo tăng trưởng hiện tại và nguồn vốn họ đã huy động được. Nhưng ông cho biết cách tiếp cận của OpenAI dựa trên một “loạt cam kết viển vông” với “niềm tin mong manh rằng những con số đó thậm chí có thể đạt được”.
Altman nói với CNBC trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Năm rằng OpenAI đã thấy đủ nhu cầu để biện minh cho kế hoạch chi tiêu của mình, điều này “khiến chúng tôi tự tin rằng chúng tôi sẽ có thể tăng doanh thu đáng kể”.
“Rõ ràng là việc tăng trưởng nhanh chóng ở quy mô này là bất thường, nhưng đó là những gì chúng tôi thấy trong dữ liệu hiện tại của mình”, Altman nói thêm rằng “nhu cầu trên thị trường là khá cực đoan”.
Tháng trước, Altman cho biết ông dự kiến doanh thu hàng năm sẽ đạt 20 tỷ USD vào cuối năm nay và lên tới hàng trăm tỷ USD vào năm 2030. Tốc độ tăng trưởng kỷ lục này là một lợi thế lớn cho các công ty công nghệ lớn.
Oracle đã ký một thỏa thuận trị giá khoảng 500 tỷ USD để bán dịch vụ cơ sở hạ tầng cho OpenAI trong vòng 5 năm. Các nhà sản xuất chip Advanced Micro Devices và Broadcom đã đưa nhu cầu liên quan đến OpenAI vào các dự báo nhiều năm.
Nhưng cổ phiếu của Oracle đã giảm 11% vào thứ năm sau khi nhà cung cấp phần mềm này báo cáo doanh thu thấp hơn dự kiến, một kết quả kéo theo sự sụt giảm của Nvidia, CoreWeave và các cổ phiếu liên quan đến AI khác. Mặc dù có sự gia tăng các cam kết hợp đồng dài hạn từ các công ty như OpenAI, Meta và Nvidia, các nhà đầu tư đang ngày càng lo ngại về gánh nặng nợ của Oracle, điều đang thúc đẩy sự phát triển của công ty.
BÁO ĐỘNG ĐỎ
Tuy nhiên, nhà đầu tư mạo hiểm Matt Murphy của Menlo Ventures cho biết, trong 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm, “đây là làn sóng lớn nhất từ trước đến nay”. Murphy, một nhà đầu tư ban đầu vào Anthropic cho biết sự kết hợp giữa các mô hình AI, chip tùy chỉnh và trung tâm dữ liệu siêu quy mô tạo nên tiềm năng mang lại lợi nhuận nghìn tỷ USD. Điều đó giải thích mức chi tiêu vốn khổng lồ và định giá trên trời.
Altman gần đây đã tuyên bố “báo động đỏ” trong công ty của mình và điều chỉnh nguồn lực để tập trung vào việc làm cho ChatGPT nhanh hơn, đáng tin cậy hơn và cá nhân hóa hơn, đồng thời trì hoãn công việc về quảng cáo, sức khỏe và các tác nhân mua sắm cũng như trợ lý cá nhân có tên Pulse.
Tuyên bố của ông được đưa ra sau khi Google phát hành mô hình Gemini 3 vào tháng trước, tiếp tục đẩy nhanh sự trỗi dậy của gã khổng lồ tìm kiếm trên thị trường. Hôm thứ năm, OpenAI đã công bố ChatGPT-5.2, một mô hình suy luận nhanh hơn, mạnh mẽ hơn mà công ty cho biết là hệ thống tốt nhất của họ cho đến nay để sử dụng chuyên nghiệp hàng ngày.
Họ cũng đã ký một thỏa thuận nội dung và vốn chủ sở hữu trị giá 1 tỷ USD trong ba năm với Disney xoay quanh trình tạo video AI Sora. Altman đã hạ thấp mối đe dọa từ Google, nói với CNBC rằng Gemini có tác động đến các chỉ số của công ty ít hơn so với những gì OpenAI lo ngại ban đầu. “Tôi tin rằng khi một mối đe dọa cạnh tranh xuất hiện, bạn muốn tập trung vào nó và giải quyết nó nhanh chóng”, Altman nói. Ông cho biết ông kỳ vọng công ty sẽ thoát khỏi tình trạng báo động đỏ vào tháng một tới.
VietBF@sưu tập
