So sánh thế trận hạt nhân của Mỹ và Nga khi tàu ngầm Mỹ tiếp cận Nga

Vũ khí hạt nhân của Nga. Một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa di động của Nga. Nguồn ảnh: Creative Commons.

Vào ngày 1 tháng 8 năm 2025, Tổng thống Donald Trump tuyên bố ông đã ra lệnh triển khai hai tàu ngầm hạt nhân Mỹ đến "các khu vực thích hợp" để đáp trả những phát biểu khiêu khích của cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev. Medvedev đã cảnh báo Trump "hãy nhớ" đến năng lực hạt nhân thời Liên Xô của Nga sau khi Trump ra tối hậu thư 10 ngày yêu cầu ngừng bắn ở Ukraine hoặc phải đối mặt với thuế quan. Trump mô tả động thái này là một biện pháp phòng ngừa, cảnh báo rằng "lời nói có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn".

Mặc dù các nhà phân tích nhìn chung coi việc triển khai tàu ngầm mang tính biểu tượng hơn là một bước đi trực tiếp hướng tới đối đầu hạt nhân, nhưng vẫn chưa rõ Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ diễn giải động thái này như thế nào. Trước những diễn biến này, việc so sánh vị thế hạt nhân của Hoa Kỳ và Nga là điều cần thiết để hiểu được cán cân chiến lược hiện tại và những tác động tiềm tàng của nó.

Nga sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, với tổng cộng ước tính 5.580 đầu đạn. Trong số này, 1.710 đầu đạn đã được triển khai, 2.670 đầu đạn đang được lưu trữ và khoảng 1.200 đầu đạn đã được loại biên, mang lại cho Nga khoảng 4.380 đầu đạn sẵn sàng chiến đấu. Để so sánh, Hoa Kỳ hiện đang duy trì khoảng 5.044 đầu đạn hạt nhân. Theo tuyên bố New START gần đây nhất, 1.419 đầu đạn hạt nhân chiến lược được triển khai trên 662 hệ thống phóng chiến lược. Liên quan đến một cuộc xung đột tiềm tàng với Nga, Hoa Kỳ hiện đang duy trì khoảng 150 vũ khí hạt nhân chiến trường tại châu Âu.

Hoa Kỳ và Nga cùng nhau kiểm soát khoảng 90% vũ khí hạt nhân trên thế giới, nhưng học thuyết của họ lại phản ánh những ngưỡng sử dụng rất khác nhau. Báo cáo Đánh giá Tư thế Hạt nhân Hoa Kỳ (NPR) năm 2022 tái khẳng định vai trò cơ bản của vũ khí hạt nhân Hoa Kỳ là ngăn chặn các cuộc tấn công hạt nhân nhằm vào Hoa Kỳ, các đồng minh và đối tác của Hoa Kỳ.

Bất chấp lời hứa trong chiến dịch tranh cử là áp dụng chính sách "mục đích duy nhất", theo đó vũ khí hạt nhân chỉ được sử dụng để ngăn chặn các cuộc tấn công hạt nhân, chính quyền Biden cuối cùng đã bác bỏ cả học thuyết "Không sử dụng trước" và "Mục đích duy nhất". Sau khi xem xét toàn diện, NPR kết luận rằng những cam kết như vậy sẽ gây ra "mức độ rủi ro không thể chấp nhận được", xét đến khả năng các mối đe dọa phi hạt nhân có thể gây ra thiệt hại ở cấp độ chiến lược.

Thay vào đó, Hoa Kỳ duy trì chính sách mơ hồ chiến lược được tính toán kỹ lưỡng. Họ bảo lưu quyền sử dụng vũ khí hạt nhân trong "những trường hợp cực đoan" khi lợi ích sống còn của Hoa Kỳ hoặc các đồng minh và đối tác bị đe dọa. Những trường hợp này có thể bao gồm không chỉ các cuộc tấn công hạt nhân mà còn cả các cuộc tấn công chiến lược phi hạt nhân đáng kể, chẳng hạn như nhắm vào dân thường, cơ sở hạ tầng hoặc hệ thống chỉ huy và kiểm soát của Hoa Kỳ. Thế trận này được thiết kế để làm phức tạp quá trình ra quyết định của đối thủ bằng cách tạo ra sự không chắc chắn về cách Hoa Kỳ có thể phản ứng với các hình thức xâm lược khác nhau.

Học thuyết này mở rộng rõ ràng tới các đồng minh của Hoa Kỳ, củng cố chiếc ô hạt nhân ngăn chặn các cuộc tấn công vào các thành viên NATO và các đối tác chiến lược khác.

Học thuyết hạt nhân tháng 11 năm 2024 của Nga đã hạ thấp đáng kể ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân so với chính sách năm 2020. Học thuyết trước đó chỉ cho phép trả đũa hạt nhân nếu Nga phải đối mặt với mối đe dọa đối với "sự tồn vong của nhà nước".

Chính sách cập nhật hiện cho phép sử dụng vũ khí hạt nhân để đáp trả các hành vi xâm lược thông thường gây ra "mối đe dọa nghiêm trọng" đối với chủ quyền hoặc toàn vẹn lãnh thổ của Nga hoặc Belarus. Chính sách cũng nêu rõ các kịch bản bổ sung, bao gồm cả việc phóng tên lửa đạn đạo nhằm vào Nga hoặc các đồng minh của Nga, và "phóng hàng loạt" các hệ thống tấn công hàng không vũ trụ, chẳng hạn như tên lửa hành trình, vũ khí siêu thanh hoặc máy bay không người lái, xâm phạm không phận Nga.

Đáng chú ý, hành động xâm lược của một quốc gia phi hạt nhân được coi là mối đe dọa hạt nhân chung nếu nó xảy ra "với sự tham gia hoặc hỗ trợ" của một cường quốc có vũ khí hạt nhân, một điều khoản nhắm thẳng vào sự hỗ trợ quân sự của NATO dành cho Ukraine.

Đánh giá Tư thế Hạt nhân Hoa Kỳ năm 2022 thừa nhận một kỷ nguyên chiến lược mới, trong đó Hoa Kỳ phải đối đầu với hai đối thủ lớn sở hữu vũ khí hạt nhân: Nga và Trung Quốc. Đáp lại, Hoa Kỳ duy trì ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân cao, dựa trên mục đích răn đe, trong khi học thuyết đang phát triển của Nga ngày càng coi vũ khí hạt nhân là công cụ cưỡng chế và chiến tranh.

Nga có thể sẽ coi việc triển khai hai tàu ngầm hạt nhân của Mỹ là một sự leo thang nghiêm trọng trong việc phát tín hiệu hạt nhân. Theo học thuyết 2024 sửa đổi, vốn đã hạ thấp ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân, Moscow có thể coi những hành động như vậy là vượt qua ranh giới đỏ liên quan đến chủ quyền lãnh thổ của mình. Việc công bố học thuyết cập nhật dường như là một phần của nỗ lực phối hợp nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga, đặc biệt là các cuộc tấn công được thực hiện bằng vũ khí do Hoa Kỳ và các nước NATO khác cung cấp cho Ukraine.