Trần Thúc Bảo (553–604), vị hoàng đế cuối cùng của triều Trần trong thời kỳ Nam Bắc triều, là một nhân vật lịch sử được nhắc đến với nhiều sự chê trách hơn là ca ngợi. Sử sách Trung Hoa coi ông là hình mẫu của một quân vương bất tài, ham mê tửu sắc, chìm đắm trong văn chương phù phiếm, phó mặc chính sự, để rồi chính sự truỵ lạc ấy đã đưa cả một vương triều vốn đã suy yếu đến chỗ diệt vong.
Trần Thúc Bảo (553–604) là vị hoàng đế cuối cùng của nhà Trần trong thời kỳ Nam Bắc triều. Ông sinh năm 553, là trưởng tử của Trần Húc (tức Trần Tuyên Đế) và hoàng hậu Liễu Kính Ngôn. Thời thơ ấu của ông gắn liền với những biến động chính trị. Khi Lương Nguyên Đế bị quân Tây Ngụy sát hại, cha ông cùng nhiều hoàng thân bị đưa đến Trường An, còn mẹ con ông bị bỏ lại ở Nhương Thành. Chỉ đến sau này, khi nhà Trần đã thành lập, cả hai mẹ con mới được đưa về đoàn tụ. Từ nhỏ, Trần Thúc Bảo đã bộc lộ tính cách ưa hưởng lạc, thích thơ phú, không mấy quan tâm đến việc chính trị hay quân sự.
Khi cha ông lên ngôi, tức Trần Tuyên Đế, Trần Thúc Bảo được lập làm thái tử. Năm 569, ông cưới Thẩm Vụ Hoa, con gái một đại thần, làm thái tử phi, nhưng từ đó cũng bắt đầu lộ rõ sự lạnh nhạt với người vợ chính thất để nghiêng hẳn tình cảm sang cho ái thiếp Trương Lệ Hoa. Trương Lệ Hoa xuất thân thấp kém, nhưng nổi tiếng thông minh, lại có nhan sắc tuyệt trần, dần trở thành nhân vật trung tâm trong đời sống tình cảm cũng như chính trị của Trần Thúc Bảo.
Thời làm thái tử, Trần Thúc Bảo ham vui, thích kết giao văn sĩ, đặc biệt là Giang Tổng, một người có tài văn chương. Ông nhiều lần cải trang thường dân để ra khỏi cung, đến tận nhà Giang Tổng để uống rượu, làm thơ. Thói quen phóng túng ấy khiến Trần Tuyên Đế nhiều lần trách mắng. Đến năm 582, khi Trần Tuyên Đế lâm bệnh, sự việc bi kịch xảy ra: Trần Thúc Lăng, em trai Trần Thúc Bảo, nhân lúc phụ hoàng vừa mất đã mưu sát để đoạt ngôi. Trần Thúc Bảo bị đâm trọng thương ở cổ, suýt mất mạng, nhờ có các cận thần và Trần Thúc Kiên ngăn chặn nên thoát chết. Sau khi dẹp yên biến loạn, Trần Thúc Bảo lên ngôi hoàng đế.
Trần Thúc Bảo coi Trương Lệ Hoa như báu vật. Ảnh minh hoạ.
Thời kỳ đầu, do còn đang dưỡng thương, quyền nhiếp chính nằm trong tay thái hậu Liễu Kính Ngôn và Trần Thúc Kiên. Nhưng khi hồi phục, Trần Thúc Bảo nhanh chóng tiếp quản triều chính. Dù vậy, ông không mấy hứng thú với việc trị quốc. Trái lại, những gì ông quan tâm vẫn chỉ là yến tiệc, thơ ca, cùng sự bầu bạn của Trương Lệ Hoa.
Năm 584, Trần Thúc Bảo cho xây dựng ba tòa lầu các xa hoa: Lâm Xuân Các, Kết Khỉ Các và Vọng Tiên Các. Chính tại đây, cảnh ăn chơi truỵ lạc của triều đình nhà Trần được đẩy đến đỉnh điểm. Ông ở Lâm Xuân Các, Trương Lệ Hoa ở Kết Khỉ Các, còn Cung quý tần và Khổng quý tần ở Vọng Tiên Các. Hằng ngày, Trần Thúc Bảo cùng ái phi và văn nhân như Giang Tổng, Khổng Phạm, Vương Tha uống rượu, làm thơ, ca ngợi nhan sắc các phi tần. Những khúc ca như Ngọc thụ hậu đình hoa và Lâm xuân nhạc ra đời trong khung cảnh ấy, trở thành minh chứng cho sự sa đoạ của hoàng đế.
Điều đáng nói hơn cả, Trương Lệ Hoa không chỉ là ái phi mà còn trực tiếp can dự vào triều chính. Nhiều lần, Trần Thúc Bảo để Trương Lệ Hoa ngồi trên đùi, đọc và phê duyệt cả sớ tấu của bá quan. Sự dung túng này khiến quyền lực quốc gia bị phó mặc vào tay một phi tần. Cùng với Khổng quý tần và Khổng Phạm, Trương Lệ Hoa tạo thành thế lực trong cung, thao túng chính sự. Triều đình dần trở nên rối loạn, lòng dân bất mãn vì thuế khoá nặng nề để nuôi dưỡng các công trình xa hoa.
Trong khi đó, bên ngoài, nhà Tùy đang lớn mạnh sau khi thống nhất phương Bắc. Tùy Văn Đế Dương Kiên không giấu giếm tham vọng thôn tính phương Nam. Trước mối đe doạ ấy, Trần Thúc Bảo không những không củng cố quốc phòng mà còn xem nhẹ, ỷ vào biên giới tự nhiên là sông Trường Giang. Quân Tùy nhiều lần uy hiếp, ông chỉ nói: “Đông Nam là phúc địa, Bắc Tề đánh ba lần, Bắc Chu đánh hai lần, đều thất bại, thì Tùy cũng không khác”. Sự tự mãn ấy đã khiến nhà Trần bỏ lỡ cơ hội chuẩn bị phòng thủ.
Ảnh hưởng của Trương Lệ Hoa tiếp tục đẩy triều đình vào hỗn loạn. Năm 588, bà cùng Khổng quý tần gièm pha thái tử Trần Dận, khiến Trần Thúc Bảo phế truất con trưởng để lập Trần Thâm, con của Trương Lệ Hoa, lên làm thái tử. Hành động này gây chia rẽ sâu sắc trong hoàng tộc, làm suy yếu sự gắn kết vốn đã lỏng lẻo của vương triều. Đồng thời, sự sủng ái quá mức dành cho Trương Lệ Hoa càng khiến uy tín của hoàng hậu Thẩm Vụ Hoa bị chà đạp, triều chính mất đi sự cân bằng.
Khi quân Tùy chính thức phát động Nam chinh cuối năm 588, Trần Thúc Bảo vẫn chìm trong tửu sắc. Tin cấp báo về việc quân Tùy vượt sông, đánh chiếm thượng du Trường Giang, hầu như không lay chuyển ông. Chỉ đến khi quân địch áp sát Kiến Khang, tình thế nguy ngập, ông mới lúng túng lo đối phó. Nhưng mọi nỗ lực đều quá muộn. Quân Trần chống trả yếu ớt, tướng giỏi Tiêu Ma Ha bị bắt, phòng tuyến sụp đổ nhanh chóng.
Đầu năm 589, quân Tùy tiến vào Kiến Khang. Trong hoảng loạn, Trần Thúc Bảo cùng Trương Lệ Hoa và Khổng quý tần trốn xuống giếng, nhưng bị phát hiện và bắt sống. Khi bị điệu đến trước tướng Tùy Hạ Nhược Bật, ông sợ hãi đến mức phủ phục cầu xin, khiến kẻ địch khinh bỉ. Trương Lệ Hoa bị quy là thủ phạm gây ra hoạ mất nước, bị xử tử ngay. Triều Trần chính thức diệt vong, Nam Bắc triều kết thúc, Trung Hoa được thống nhất dưới triều Tùy.
Sau khi mất nước, Trần Thúc Bảo và gia quyến bị đưa đến Trường An. Dù được Tùy Văn Đế đối đãi tử tế, ông chỉ còn là một vương hầu tước mất quyền lực, sống lặng lẽ cho đến khi qua đời vào năm 604. Hậu thế nhớ đến ông không phải như một vị vua bi kịch, mà như hình ảnh tiêu biểu của một hôn quân truỵ lạc, để tình ái và hưởng lạc che mờ trách nhiệm với quốc gia.
Sự sụp đổ của nhà Trần không chỉ do sức mạnh vượt trội của nhà Tùy, mà còn bắt nguồn từ bên trong, nơi một hoàng đế bất tài, chìm trong tửu sắc, phó mặc triều chính cho một ái phi. Trần Thúc Bảo và Trương Lệ Hoa trở thành cặp đôi tai tiếng trong lịch sử Trung Hoa, là biểu tượng cho sự suy tàn tất yếu của một triều đại khi quyền lực bị lạm dụng vì dục vọng và sự mê muội.
VietBF@ sưu tập
