|
Nguyễn Khắc Viện là một bác sĩ, sinh năm 1913 tại Hà Tĩnh, học Đại học Y khoa Hà Nội rồi sang Pháp tiếp tục học, tốt nghiệp bác sĩ Nhi khoa năm 1941. Năm 1942, ông bị lao phổi nặng, điều trị ở bệnh viện Saint Hilaire du Touvet, Grenoble. Thời đó, bệnh lao chưa có thuốc chữa như bây giờ. Từ năm 1943 đến năm 1948, ông phải chịu mổ bảy lần, cắt bỏ tám cái xương sườn, cắt bỏ toàn bộ lá phổi bên phải và một phần ba lá phổi bên trái. Các bác sĩ Pháp bảo, ông chỉ có thể sống chừng hai năm nữa thôi. Trong thời gian nằm chờ chết, ông đă t́m ra phương pháp… thở để tự chữa bệnh cho ḿnh, và kết quả là ông đă sống đến tuổi 85 mới mất (1997), nghĩa là sống thêm được 50 năm nữa, hoạt động tích cực, năng nổ trong nhiều lĩnh vực. Chuyện khó tin nhưng có thật!
Tôi may mắn được quen biết ông trong nhiều năm. Với tôi, ông vừa là đồng nghiệp, là đàn anh mà cũng là người thầy. Ông là bác sĩ, đồng thời là một nhà văn, nhà báo, nhà hoạt động xă hội rất nhiệt tâm. Ông là cố vấn của bộ môn tâm lư xă hội học do tôi phụ trách tại Trung tâm Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ y tế TP.HCM, (nay là ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch) ngay từ hồi mới thành lập (1989). Ông thường trao đổi với tôi điều này điều khác, về công việc viết lách, giảng dạy, và nhiều lần về phương pháp “thở dưỡng sinh” của ông. Trao đổi không chỉ về cơ thể học, sinh lư học mà cả về tâm lư học, đạo học.
Có lần ông mở áo cho tôi xem mấy vết mổ vẫn chưa hoàn toàn liền lạc trên ngực ông. Lần khác ông lại cao hứng vén bụng bảo tôi thử đánh mạnh vào bụng ông xem sao. Tôi phục ông ốm nhom ốm nhách mà làm việc thật dẻo dai, bền bỉ, gần như không biết mệt mỏi. Trong lúc nhiều người giảng bài, nói chuyện, hội họp, làm việc… thấy uể oải, hụt hơi, th́ một người chỉ c̣n hai phần ba lá phổi, chỉ c̣n gần một nửa “dung tích sống” như ông lại vẫn ung dung, thư thái. Ông cười “tiết lộ” với tôi, những buổi hội họp dông dài, vô bổ, ông chỉ ngồi… thở, nhờ vậy mà ông không bị stress, không bị mệt. Ông nói sau này khi ông mất đi, điều quan trọng ông để lại không phải là những tác phẩm văn học, triết học này nọ, mà chính là bài vè dạy thở chỉ với 12 câu của ông.
Trước kia, tôi cũng chỉ nghe để mà nghe chớ chẳng thực hành. Cho đến ngày tôi bị vố tai biến mạch máu năo nặng, phải mổ sọ năo rồi nằm viện dài ngày, lúc đó tôi mới thử đem ra áp dụng. Quả có điều kỳ diệu! Nó làm cho tôi thảnh thơi hơn, ít nhọc mệt hơn và sức khỏe tốt hơn. Trong thời gian dưỡng bệnh, các bạn đồng nghiệp thương t́nh, cho rất nhiều thuốc, nhưng tôi chỉ chọn một vài món thực sự cần thiết, c̣n th́ chỉ… dùng phương pháp thở để tự chữa bệnh cho ḿnh. Phương pháp thở của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện thực ra không phải là cái ǵ hoàn toàn mới. Nó chỉ là một sự tổng hợp của khí công, thiền, yoga, dưỡng sinh… của Đông phương từ ngàn xưa, được nh́n bằng sinh lư học hô hấp hiện đại của một người thầy thuốc.
Dưới đây là bài vè 12 câu dạy thở của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện:
Thót bụng thở ra
Ph́nh bụng hít vào
Hai vai bất động
Chân tay thả lỏng.
Êm chậm sâu đều
Tập trung theo dơi
Luồng ra luồng vào
B́nh thường qua mũi.
Khi gấp qua mồm
Đứng ngồi hay nằm
Ở đâu cũng được
Lúc nào cũng được!
Ta biết rằng khi thai nhi c̣n trong bụng mẹ, hai lá phổi là một khối đặc, im ĺm, không hoạt động, như chiếc dù xếp chặt trên lưng vận động viên. Khi người nhảy dù tung ḿnh ra khỏi phi cơ th́ dù mới tự động bung ra, bọc gió. Đứa bé “tung ḿnh” ra khỏi ḷng mẹ hai lá phổi cũng bung ra như vậy do không khí tự động lùa vào, đó chính là hơi thở vào đầu tiên. Tiếng khóc chào đời lúc đó chính là hơi thở ra đầu tiên của bé chứng tỏ hệ hô hấp đă được “lắp đặt” xong, đă khởi động tốt, sẽ “bảo hành” cho đến khi… tắt thở, miễn là trong quá tŕnh sử dụng biết “bảo tŕ”! Cách bảo tŕ tốt nhất vẫn là đừng đưa bụi, khói… (thuốc lá!) vào lấp các đường hô hấp lớn nhỏ khiến ta phải thở kḥ khè, thở cà giựt, thở cà hước về sau… là được.
Sự hô hấp xảy ra trên từng tế bào của cơ thể chứ không phải ở hai lá phổi. Phổi thực chất là một cái bơm, bơm khí vào ra “ph́nh xẹp” vậy thôi. Để cho cái máy bơm đó làm việc tốt th́ cần biết một chút về “cơ chế” của nó. Lồng ngực là cái xy-lanh (cylindre), c̣n pít-tông (piston) chính là cơ hoành – một bắp cơ lớn, nằm vắt ngang giữa bụng và ngực. Khi cơ hoành thụt lên thụt xuống (như cái bể ḷ rèn) th́ khí được hút vào đẩy ra ở phổi. Cơ hoành nhích lên nhích xuống 1 cm đă hút hoặc đẩy được 250ml không khí. Vậy mà cơ hoành có thể nhích lên xuống đến 7cm! Tóm lại, chính cơ hoành ở bụng mới là cơ hô hấp chính, đảm trách hơn 80% sự thông khí. Do đó, thở bụng là cách thở sinh lư nhất, tự nhiên nhất.
Cho nên trong bài vè tập thở ta thấy nói “thót bụng”, “ph́nh bụng” – mà không hề nói đến ngực chút nào là vậy! Cứ quan sát một bé đang ngủ ngon lành th́ biết. Nó thở bằng bụng chớ không phải thở bằng ngực. Chỉ có cái bụng nó là ph́nh lên xẹp xuống, đều đều, nhẹ nhàng mà thôi.
Êm, chậm, sâu, đều là chuyện không dễ. Phải từ từ mới được. Đừng nóng vội. Mới đầu tập thở bụng như vậy thế nào nó cũng khó chịu! Khi đă quen, đă thành phản xạ th́ mới ổn định được. Cứ tự nhiên. Phải mất chừng sáu tháng mới quen! B́nh thường giai đoạn thở ra bao giờ cũng dài hơn giai đoạn thở vào. Các phương pháp khí công dạy nhiều cách thở, nào hai th́, ba th́, bốn th́, nào nín hơi, ém hơi… rất phức tạp. Ta tập thở theo sinh lư hô hấp để nâng cao sức khỏe chứ không phải để luyện “Cửu dương chân kinh!"
Thở êm là thở không có tiếng ph́ pḥ ph́ phèo như kiểu tập thể dục, quơ tay, quơ chân thế thôi.
C̣n thở chậm mà sâu th́ lợi hơn thở nhanh mà cạn. Để ư xem, khi ta vui vẻ, b́nh tĩnh, ta thấy ta luôn thở nhẹ nhàng, chậm răi, thoải mái. C̣n khi ta có chuyện bực ḿnh, căng thẳng hay sợ hăi, lo lắng… ta đều thở nhanh mà cạn, thở cà giựt, thở cà hước…!
Do vậy nếu ta tập trung chú ư vào thở bụng, theo dơi, quan sát hơi thở vào ra thế nào, ta sẽ bớt căng thẳng, và nhờ đó, hơi thở cũng sẽ chậm lại và sâu hơn.
“Thả lỏng” toàn thân là một yếu tố quan trọng khác. Thả lỏng là không để căng cứng, không gồng, không ráng sức. Cả thân thể đều được nghỉ ngơi, trừ cái bụng ph́nh ra xẹp vào thôi! B́nh thường, hệ cơ bắp của ta luôn có độ căng gọi là trương lực cơ (tonus musculaire) tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Thả lỏng là buông xả, là làm cho toàn thân dịu lại. Cơ thể ta có hơn mười ngàn tỷ tế bào. Mỗi tế bào thực chất là một cái túi, một loại “sinh vật” háo ăn, háo tiêu thụ oxy – với phản ứng gọi là oxyt hóa – để tạo ra năng lượng. Nhưng oxyt hóa càng mạnh th́ càng tạo thêm các gốc tự do và các chất… bă, làm cho cơ thể mau mệt mỏi, già nua! Giống như một thanh sắt để ngoài nắng gió một thời gian sẽ bị oxyt hóa thành rỉ sét.
Khi cơ thể đă chùng xuống, đă giăn cơ, tức giảm tiêu hao năng lượng một cách đáng kể rồi th́ cũng sẽ thấy bớt cần thiết phải cung cấp các dưỡng chất qua thức ăn…! Ăn ít đi mà vẫn đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng th́ cơ thể đỡ vất vả, các tế bào đỡ hùng hục làm việc, nhờ đó toàn thân thấy sảng khoái.
Nhớ rằng thở bụng là thở theo sinh lư, tự nhiên, không cần phải “tập luyện” vất vả ǵ cả, không cần phải giờ giấc, tư thế ǵ cả! V́ ở đâu ta cũng phải thở, lúc nào ta cũng phải thở, nên nói “Ở đâu cũng được/ Lúc nào cũng được là vậy.
Không nên ráng sức, gắng sức. Chỉ cần chuyên cần, kiên nhẫn để tạo thành thói quen tốt mà thôi. Ráng sức, muốn cho mau thành công th́ sẽ dẫn đến… thất bại v́ choáng váng, chóng mặt, tê rần… Tại sao vậy? Tại v́ đă ráng sức, cố ép, th́ sẽ gây rối loạn sự điều ḥa tự nhiên của cơ thể. Cho nên người “ham” quá, ráng “luyện công” quá, dễ bị “tẩu hỏa nhập ma!" “Thở bụng” không thay thế được bác sĩ. Nó chỉ góp phần để mau lành bệnh, phục hồi sức khỏe và duy tŕ sức khỏe, tăng cường sức đề kháng để giảm bớt bệnh hoạn. Theo dơi luồng hơi thở ra, thở vào sẽ rất tốt, giúp cho tâm được an. Lâu nay ta thở một cách phản xạ, vô thức, nếu ta thở mà có ư thức, biết ḿnh đang thở, theo dơi sát nó th́ sẽ giúp ta… quên mọi thứ chuyện khác. Nhờ vậy, tâm ta được tĩnh lặng. Tâm mà lăng xăng, dao động, nhiều ưu phiền, giận dữ… sẽ tiêu hao rất nhiều năng lượng, làm ta kiệt sức, “thở không ra hơi!"
Tóm lại, thở bụng sẽ giúp ta học tập hiệu quả hơn, năng suất cao hơn, sức khỏe dồi dào hơn. Thử đi.
VietBF©sưu tập
|
|
