"Trung Quốc là nước dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực xây dựng hạt nhân mới" - CNBC trích lời một giáo sư Mỹ cho hay.
Theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế (IAEA), Trung Quốc có 21 lò phản ứng hạt nhân đang được xây dựng với công suất sản xuất hơn 21 gigawatt điện. Số lượng lò phản ứng hạt nhân đang được xây dựng của Trung Quốc nhiều gấp 2,5 lần so với bất kỳ quốc gia nào khác.
Ấn Độ hiện có cơ sở hạt nhân lớn thứ hai với 8 lò phản ứng đang được xây dựng có khả năng tạo ra hơn 6 gigawatt điện. Vị trí thứ ba là Thổ Nhĩ Kỳ với 4 lò phản ứng hạt nhân đang được xây dựng với công suất ước tính là 4,5 gigawatt.
Mỹ hiện có một lò phản ứng hạt nhân đang được xây dựng, lò phản ứng thứ tư tại nhà máy điện Vogtle ở bang Georgia, có khả năng tạo ra hơn 1 gigawatt. Để so sánh, một gigawatt là đủ để cung cấp năng lượng cho một thành phố cỡ trung bình.
"Trung Quốc trên thực tế là nước dẫn đầu thế giới về công nghệ hạt nhân vào thời điểm hiện tại" - Jacopo Buongiorno, Giáo sư khoa học và kỹ thuật hạt nhân tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nói với CNBC.
Kenneth Luongo, Chủ tịch và người sáng lập của Partnership for Global Security, một tổ chức phi lợi nhuận về chính sách năng lượng và an ninh hạt nhân và xuyên quốc gia, đồng ý. "Trung Quốc đang "dẫn đầu, thậm chí bỏ xa nhiều nước khác".
Vị thế của Mỹ
Thực tế, Trung Quốc không phải là nước duy trì vị trí dẫn đầu ngành năng lượng hạt nhân thế giới. Các lò phản ứng hạt nhân hiện có (đã xây dựng xong, đang hoạt động) của Mỹ là minh chứng cho sự thống trị trước đây của nước này.
Theo IAEA, Mỹ có 93 lò phản ứng hạt nhân hoạt động với công suất tạo ra hơn 95 gigawatt điện, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác cho đến nay.
Ảnh minh họa.
Hiệp hội Hạt nhân Thế giới cho biết trong một báo cáo gần đây về chuỗi cung ứng hạt nhân, nhiều lò phản ứng trong số đó sẽ hoạt động được trong một thời gian tới, vì các lò phản ứng hạt nhân có thể được cấp phép hoạt động trong 60 năm và trong một số trường hợp có thể lên tới 80 năm.
Theo IAEA, quốc gia có nhiều lò phản ứng hạt nhân đang hoạt động nhất tiếp theo là Pháp với 56 lò và công suất tạo ra hơn 61 gigawatt điện. Trung Quốc đứng thứ ba với 55 lò phản ứng đang hoạt động và công suất trên 53 gigawatt điện.
"Người ta thường đồng ý rằng Mỹ đã mất đi sự thống trị toàn cầu về năng lượng hạt nhân. Xu hướng này bắt đầu vào giữa những năm 1980" - Kenneth Luongo nói với CNBC.
Trung Quốc chỉ mới bắt đầu khi ngành công nghiệp hạt nhân của Mỹ bắt đầu lùi lại phía sau.
Kenneth Luongo nói với CNBC: "Trung Quốc bắt đầu xây dựng lò phản ứng đầu tiên vào năm 1985, ngay khi việc xây dựng lò phản ứng hạt nhân của Mỹ bắt đầu suy giảm mạnh".
Làm thế nào Trung Quốc dẫn đầu cuộc đua năng lượng hạt nhân mới?
Điện năng tuân theo nhu cầu, vì vậy các lò phản ứng hạt nhân mới có xu hướng được xây dựng ở những nơi các nền kinh tế đang phát triển nhanh cần điện để thúc đẩy tăng trưởng.
Trong khi hơn 70% công suất hạt nhân hiện có được đặt tại các quốc gia là thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), thì gần 75% các lò phản ứng hạt nhân hiện đang được xây dựng ở các quốc gia không thuộc OECD và một nửa trong số đó là ở Trung Quốc, theo báo cáo chuỗi cung ứng gần đây của Hiệp hội Hạt nhân Thế giới.
Khi nền kinh tế Trung Quốc phát triển, sản lượng năng lượng của nước này cũng tăng theo. Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, tổng sản lượng năng lượng của Trung Quốc đạt 7.600 terawatt giờ vào năm 2020, tăng mạnh so với 1.280 terawatt giờ vào năm 2000.
John F. Kotek, Phó chủ tịch cấp cao về phát triển chính sách và các vấn đề công của nhóm vận động hạt nhân Viện Năng lượng Hạt nhân Mỹ, nói với CNBC: "Điều bắt buộc chính là đáp ứng nhu cầu tăng trưởng đáng kinh ngạc trong 20 năm qua. Vì vậy, Trung Quốc không chỉ xây dựng nhiều nhà máy hạt nhân mà còn xây dựng rất nhiều thứ".
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, hiện năng lượng hạt nhân chỉ chiếm 5% tổng lượng điện sản xuất trong nước ở Trung Quốc, trong khi than vẫn chiếm khoảng 2/3.
Nhưng việc Trung Quốc sử dụng than để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng đã gây ra vấn đề thứ hai: Ô nhiễm không khí.
John F. Kotek cho biết: "Với sự tăng trưởng mạnh mẽ trong việc sử dụng than, cùng với sự gia tăng mạnh mẽ về quyền sở hữu phương tiện cá nhân, đã dẫn đến nhu cầu cấp thiết về sản xuất điện sạch hơn".
Việc sản xuất năng lượng hạt nhân không thải ra bất kỳ khí nhà kính nào gây ô nhiễm không khí và nóng lên toàn cầu, vì vậy Trung Quốc đã chuyển sang sử dụng điện hạt nhân như một cách để nhanh chóng sản xuất số lượng lớn năng lượng sạch.
Người Trung Quốc đã ủng hộ hạt nhân từ lâu, nhưng giờ đây họ dường như đã cam kết đạt quy mô thực sự khổng lồ lên tới 150 gigawatt trong 15 năm. Và họ dường như đang đi đúng hướng để đạt được mục tiêu đó. Cho đến nay, đây sẽ là đợt mở rộng công suất hạt nhân lớn nhất trong lịch sử.
Trung Quốc đã khởi động chương trình hạt nhân của mình bằng cách mua các lò phản ứng từ Pháp, Mỹ và Nga, đồng thời xây dựng lò phản ứng hạt nhân chính trong nước - lò Hoa Long, với sự hợp tác với Pháp.
Một lý do cho sự thống trị của Trung Quốc là sự kiểm soát mạnh mẽ của chính phủ đối với lĩnh vực năng lượng và hầu hết nền kinh tế.
Trung Quốc đã xây dựng một ngành công nghiệp được nhà nước hỗ trợ và tài trợ, cho phép họ xây dựng nhiều tổ máy hạt nhân với chi phí thấp hơn. Họ không có bí quyết nào khác ngoài nguồn tài chính của nhà nước, chuỗi cung ứng được nhà nước hỗ trợ và cam kết của nhà nước trong việc xây dựng công nghệ, chuyên gia cho biết.
Việc Trung Quốc tập trung xây dựng năng lượng hạt nhân mang lại lợi ích về khí hậu toàn cầu nhưng cũng đặt ra những thách thức về địa chính trị.
"Năng lực và cam kết của Trung Quốc đối với hạt nhân là tốt cho công nghệ, an ninh năng lượng, ổn định lưới điện, nền kinh tế và ô nhiễm không khí của Trung Quốc, cũng như giảm thiểu biến đổi khí hậu toàn cầu. Nếu họ bắt đầu xuất khẩu công nghệ hạt nhân sang các nước khác, mối lo ngại là sự phụ thuộc về địa-chính trị-kinh tế vào Trung Quốc mà các dự án như vậy sẽ tạo ra cho các quốc gia đó. Logic tương tự cũng áp dụng cho Nga" - Giáo sư Jacopo Buongiorno nói.
Mỹ quyết tâm lấy lại ngôi vương
Các chuyên gia cho biết, Mỹ có thể bắt kịp và lấy lại phần nào sự thống trị trước đây trong lĩnh vực hạt nhân.
Mỹ và Châu Âu đã dần dần bắt đầu xây dựng lại năng lượng hạt nhân với thành công ở mức trung bình.
"Các quốc gia này chỉ khởi động lại việc xây dựng nhà máy hạt nhân cách đây 10 đến 15 năm. Chuỗi cung ứng và lực lượng lao động chuyên môn hầu như đã biến mất, dẫn đến tình trạng vượt chi phí nghiêm trọng và chậm trễ tiến độ" - Giáo sư Jacopo Biongiorno nói.
Hai lò phản ứng hạt nhân lớn mới tại Nhà máy hạt nhân Vogtle ở Georgia mất nhiều thời gian hơn dự kiến ban đầu và vượt quá ước tính ngân sách. Nhưng Mỹ đang có những động thái nhằm lấy lại sự thống trị trước đây trong lĩnh vực hạt nhân.
Một cuộc khảo sát gần đây từ Trung tâm Nghiên cứu Pew cho thấy sự ủng hộ đối với năng lượng hạt nhân đã tăng lên ở cả Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa: 57% người Mỹ cho biết ủng hộ việc xây dựng nhiều lò phản ứng hạt nhân hơn để tạo ra điện, tăng từ 43% người Mỹ ủng hộ lò phản ứng hạt nhân vào năm 2020.
Mỹ đang cung cấp các khoản trợ cấp để duy trì hoạt động của một số nhà máy hạt nhân hiện có, bán một số lò phản ứng hạt nhân lớn cho Đông Âu. Nhưng quốc gia này đang đặt nhiều tham vọng vào việc mở rộng thị trường cho công nghệ lò phản ứng tiên tiến và mô-đun nhỏ cũng như xây dựng năng lực làm giàu nhiên liệu liên quan.
"Mỹ có thể bắt kịp nếu các công nghệ mới đang được phát triển ở đây – trên hết là các lò phản ứng mô-đun nhỏ và lò phản ứng vi mô – chứng tỏ được sự thành công về mặt kỹ thuật và thương mại, điều này hiện chưa chắc chắn" - Giáo sư Biongiorno nhận định.
Các lò phản ứng hạt nhân nhỏ hơn ít tốn kém hơn vì chúng nhỏ hơn, nhưng cũng vì thiết kế mô-đun cho phép các bộ phận cấu thành được chế tạo trong nhà máy và lắp ráp tại chỗ. Quá trình đó nhanh hơn và rẻ hơn so với việc xây dựng từng lò phản ứng chỉ làm một lần.
Luongo nói: "Chính phủ Mỹ đang đổ hàng tỷ đô la vào việc phát triển các lò phản ứng mô-đun nhỏ với kỳ vọng rằng chúng sẽ hoạt động, rẻ hơn các lò phản ứng lớn và cung cấp cho Mỹ một thị trường lớn hơn cho xuất khẩu".
"Trung Quốc có lý khi coi năng lượng hạt nhân là một ngành công nghiệp chiến lược. Họ biết rằng xuất khẩu năng lượng hạt nhân giúp xây dựng mối quan hệ lâu dài với các nước đối tác.
Do đó, họ đã đầu tư rất nhiều vào năng lực năng lượng hạt nhân trong nước và hiện đang tìm cách xuất khẩu các thiết kế lò phản ứng của mình sang các quốc gia khác. Cả Trung Quốc và Nga đều cung cấp "nguồn tài chính rất hấp dẫn" và các loại khuyến khích khác để mở rộng ngành công nghiệp hạt nhân của họ ra nước ngoài" - John F. Kotek nói.
Mỹ được công nhận rộng rãi là cung cấp công nghệ năng lượng hạt nhân hàng đầu thế giới, nhưng việc chỉ có những thiết kế tuyệt vời trên giấy là chưa đủ – hầu hết các quốc gia khác đều muốn thấy công nghệ đó được trình diễn trước khi họ xem xét xây dựng ở nước họ.
Vì vậy, sẽ là khôn ngoan khi Mỹ khuyến khích việc tăng tốc xây dựng các hệ thống năng lượng hạt nhân thế hệ tiếp theo ngay tại quê nhà, để chúng tôi có thể đưa các thiết kế đã được chứng minh ra thị trường toàn cầu và lấy lại vị thế là nước dẫn đầu thế giới trong xuất khẩu năng lượng hạt nhân.
Cuộc đua giành vị trí dẫn đầu trong ngành công nghiệp hạt nhân quốc tế sẽ trở nên khốc liệt hơn khi nhu cầu về năng lượng sạch tiếp tục tăng cao.
VietBF@ Sưu tập
