Quốc Hội Mỹ ngày càng giống một thể chế bù nhìn, tương tự các nước Cộng Sản độc tài, nơi mà những người đại diện cho nhân dân trở thành "nghị gật" (Hình: Bryan Dozier/Middle East Images/AFP via Getty Images)
Chưa đầy một tháng kể từ ngày trở lại Tòa Bạch Ốc, ông Donald Trump, tổng thống Mỹ, đã gây ra những trận động đất về chính trị thật kinh hoàng. Được trao cho quá nhiều quyền lực,
Bộ phận Cải Tổ Chính Phủ (
DOGE) đang tấn công thô bạo nền dân chủ Mỹ từng ngày từng giờ một.
Gần như toàn bộ Quốc Hội đang bị vô hiệu hóa. Không hề được bầu lên từ bất cứ lá phiếu nào, ông Elon Musk,
"bộ trưởng" DOGE, đã biến các ông nghị Cộng Hòa lẫn Dân Chủ chẳng khác gì những
"bù nhìn" trong khi cá nhân ông Musk, một người gốc Nam Phi, dương dương tự đắc chà đạp thô bạo lên Hiến Pháp Hoa Kỳ.
Hiến Pháp Mỹ trước sự đe dọa chưa từng có
Chưa bao giờ mà nền dân chủ Mỹ bị sụp đổ với mức độ nghiêm trọng như vậy, kể cả thời kỳ Watergate. Hiến Pháp giờ đây chẳng khác gì mảnh giấy lộn. Với truyền thống chính trị lâu đời của nước Mỹ, Quốc Hội (Lập pháp), tổng thống (Hành pháp) và tòa án (Tư pháp) được cho là phải để mắt đến nhau, nhằm ngăn chặn bất cứ nhánh nào của chính phủ nuôi ý đồ đen tối khi nắm trong tay quá nhiều quyền lực và mặc sức thao túng. Tuy nhiên, toàn bộ các biện pháp kiểm tra và cân bằng nay đang bị phá nát.
Tổng thống không thể tự ý cho đóng cửa các cơ quan mà Quốc Hội đứng ra thành lập và cung cấp ngân sách tài trợ, nhưng đó là những gì mà ông Trump đã cho thực hiện đối với
Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ (USAID). Cần nên nhắc lại,
USAID vốn được Tổng thống John F. Kennedy cho thành lập ra theo sách lệnh hành pháp hồi năm 1961 và Quốc Hội đồng ý cho thông qua với đạo luật vào năm 1998 để biến nó thành một
"cơ quan độc lập" như các cơ quan chính phủ khác trong nội các. Do vậy, số phận và sự sống còn của cơ quan
USAID đáng lý phải được Quốc Hội định đoạt chứ không phải là do Tổng thống, càng không phải một
"cơ quan à ơ" nào chẳng thuộc ngành Lập pháp, chẳng phải do ngành Hành pháp, và cũng chẳng là do Tư pháp có thể
DOGE tự định đoạt và giải quyết theo ý riêng.
Tổng thống không thể cho sa thải các Tổng thanh tra độc lập mà không hề thông báo cho Quốc Hội trước 30 ngày, nhưng ông Trump vẫn cứ sa thải 17 người trong số họ. Quốc Hội đã thông qua đạo luật buộc ứng dụng TikTok phải bán hoặc cho đóng cửa, và tòa án đã ra phán quyết duy trì luật này, nhưng ông Trump từ chối cho thực thi.
Mới đây nhất, ngày 12 tháng Hai, ông Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp chỉ đạo
DOGE phối hợp với các cơ quan liên bang để thực hiện chiến dịch cho cắt giảm số lượng lớn nhân sự của chính phủ liên bang với lý do khá vu vơ như chống lảng phí, chông gian lận, tham ô,.... Đó chỉ là vài ví dụ cho thấy nước Mỹ đang sống trong tình trạng vô chính phủ lớn như thế nào.
Giới luật gia và luật học đang lên tiếng tố cáo thật gay gắt. Ông Brendan Nyhan, chuyên gia về khoa học chính trị tại Đại Học Dartmouth, nói rằng "
Tổng thống đang công khai vi phạm luật pháp và Hiến Pháp từng ngày một", theo tin của Los Angeles Times.
Bà Kristin Kay Mayes, Bộ trưởng Bộ Tư Pháp của Arizona, có nói,
"Những gì mà chúng ta chứng kiến hôm nay là một cuộc đảo chính chống lại nền dân chủ Hoa Kỳ", rằng
"Đất nước này đang bên bờ vực của một chế độ độc tài và nước Mỹ chưa bao giờ ở trong một vị thế nguy hiểm hơn".
Quốc Hội, với phe đa số thuộc về Cộng Hòa (GOP) nắm giữ, đang nhũn như con chi chi. Không có ông nghị GOP nào đủ dũng khí và liêm sỉ để đứng lên bảo vệ Hiến Pháp và chống lại ông Trump và ngăn cản ông Elon Musk, theo cách như Thượng nghị sĩ John McCain đã từng làm thời Trump 1.0. Thượng nghị sĩ Thom Tillis (CH-North Carolina) thừa nhận rằng những gì mà chính phủ Trump đang thực hiện là
"vi phạm Hiến Pháp theo nghĩa chặt chẽ nhất nhưng… không ai nên than phiền về điều đó".(?)
Sự phân cực đang khiến cho Quốc Hội ngày càng giống một thể chế bù nhìn, tương tự các nước Cộng Sản độc tài, nơi mà những người đại diện cho người dân trở thành
"nghị gật". Hồi năm 2004, khi đã tái đắc cử, Tổng thống George W. Bush muốn thực hiện việc
"tư nhân hóa" cơ quan An Sinh Xã Hội; tuy nhiên, cũng chính đảng CH của ông đã mạnh mẽ dập tắt kế hoạch này. Bây giờ, GOP chỉ là con tin ngoan ngoãn của ông Trump.
Như nhận định trên, theo ông Alan Charles Raul (cựu cố vấn Tòa Bạch Ốc thời Tổng Thống Ronald Reagan và là chánh cố vấn pháp lý của Văn Phòng Quản Lý Và Ngân Sách thời Reagan và George H. W. Bush), cuộc tấn công tàn bạo của
DOGE vào toàn bộ hệ thống cấu trúc chính trị Mỹ, dưới sự chống lưng của ông Trump, không chỉ vượt qua các ranh giới thủ tục mà còn phá vỡ các biện pháp kiểm tra và cân bằng căn bản của trật tự trong Hiến Pháp. Những gì mà
DOGE đang làm cho thấy nước Mỹ không còn là quốc gia của thể chế thượng tôn pháp luật và Quốc Hội không còn là nơi có thể kiểm soát nguồn chi tiêu và thông qua các đạo luật cần thiết.
Bà Amanda Frost, giáo sư luật thuộc Đại Học Luật ở Virginia, nói rằng một cuộc khủng hoảng Hiến Pháp xảy ra khi một nhánh của chính phủ, thường là nhánh Hành pháp,
"vượt quá thẩm quyền hiến định một cách trắng trợn và thường xuyên trong khi các nhánh khác không thể hoặc không muốn ngăn chặn điều đó".
Giáo sư Frost còn nói thêm:
"Tôi vô cùng lo ngại, tôi nghĩ rằng mọi người Mỹ cũng nên nhìn thấy như vậy, về cách thức mà quyền lực hành pháp đang bị lạm dụng và vượt quá giới hạn thẩm quyền"
Ông Ben Raderstorf, thành viên nhóm
"Protect Democracy", có đưa ra nhận định:
"Chúng ta hoàn toàn đang ở trong một cuộc khủng hoảng về Hiến Pháp, không có cách nào khác để mô tả nhánh Hành pháp đang hành động như thể nhánh Lập pháp chỉ là cơ quan để tham khảo mà thôi".
"Họ đang xé nát Hiến Pháp. Nó đã biến mất", bà Kimberly Wehle, giáo sư luật tại Trường Luật Đại Học ở Baltimore, nói thêm.
"Ông ấy (Donald Trump) đang biến mình thành một vị vua có quyền lực vô hạn".
Và ông David Alexander Bateman, chuyên gia về các thể chế dân chủ thuộc Đại Học Cornell, cũng có nhận xét:
"Chúng ta đang hướng đến một phiên bản của một chính thể độc tài".
Tất cả điều đó đang xảy ra với sự phớt lờ như kiểu Quốc Hội đã bị bốc hơi biến mất, trong khi các giao thức của Hiến Pháp không cho phép bất cứ cơ quan nào, dù được tổng thống ủy quyền, được quyền ra lệnh chuyển đổi hoặc tái tổ chức lại cho đến khi không còn tồn tại nữa mà không có sự chấp thuận của Quốc Hội.
Hiến Pháp được thiết kế để đưa ra các biện pháp nhằm kiểm tra và cân bằng, cũng như phân chia quyền lực lẫn trách nhiệm của các nhánh Hành pháp, Lập pháp và Tư pháp. Người ta cũng hiểu rằng, quyền hạn và nhiệm vụ của từng nhánh sẽ giao thoa với nhau. Tuy nhiên, về nguyên tắc, tất cả quyền Lập pháp đều thuộc về Quốc Hội và quyền Hành pháp thuộc về tổng thống. Phần mình, Tư pháp sẽ can thiệp khi phạm vi của thẩm quyền chung trở nên phức tạp và các ranh giới trong Hiến Pháp đã bị vượt qua.
Tư pháp cũng sẽ bị vô hiệu hóa?
Ngành Tư pháp đang bắt đầu ra tay. Hơn 40 vụ kiện được các Bộ trưởng Tư pháp của 14 tiểu bang tống đạt gần đây, với công đoàn và các tổ chức phi lợi nhuận đang chống lại ông Trump. Những hành động hung hãn nhất của ông Trump đã bị các Chánh án cho đóng băng, tạm ngưng áp dụng, ít nhất ở thời điểm hiện tại: Lệnh hành pháp chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh bị đóng băng. Lệnh khóa sổ chi tiêu của Văn Phòng Quản Trị Và Ngân Sách tạm hủy bỏ. Lệnh chuyển các nữ tù nhân chuyển giới sang nhà tù chỉ dành cho nam bị dẹp tiệm. Quyền truy nhập của DOGE vào hệ thống thanh toán của Bộ Tài Chính bị tạm dừng. Chiến dịch xóa bỏ USAID tạm thời bị đóng băng…
Vấn đề quan trọng được quan tâm nhiều nhất bây giờ là ông Trump có thể phớt lờ những phán quyết ngăn chặn của nhánh Tư pháp (tức các chánh án) hay không. Mới đây, Phó Tổng thống JD Vance nói rằng,
"Các chánh án không được phép kiểm soát quyền lực hợp pháp của hành pháp".
Ngày 8 tháng Hai, ông JD Vance, người có bằng luật ở Đại Học Yale, đã cho đăng tải lại bài viết từ một học giả về pháp lý cực hữu của Đại Học Harvard, với nội dung cho rằng, chánh án không có quyền cho tạm dừng các sắc lệnh tổng thống (
"Sự can thiệp của tư pháp vào các hành vi hợp pháp của chính phủ, đặc biệt là hoạt động của một nhánh ngang bằng, là vi phạm sự phân chia quyền lực").
Hiện thời, ba ông Trump, Vance và Musk đang phản ứng bằng chiến dịch làm mất uy tín không chỉ những chánh án đang
"phá thối" họ mà thậm chí cả chính hệ thống Tư pháp Hoa Kỳ. Đây có thể là một nỗ lực tạo tiền đề cho việc thách thức Tối Cao Pháp Viện nếu tòa Tối cao này không đứng về phe họ.
Ngày 3 tháng Hai, ông Musk
"cảnh cáo" trên X (Twitter):
"Các chánh án nếu chống đối cần phải bị loại bỏ ra nếu không sẽ không có công lý".
"Con sâu đáng khinh đó giả dạng chánh án nên cần phải bị ném ra ngoài và đối mặt cáo buộc hình sự", ông Musk viết về một chánh án ở Vương Quốc Anh. Ông Musk gọi một luật sư ở Delaware trong một vụ kiện liên quan đến việc Tesla phải bồi thường là
"một tên cực tả giả danh làm chánh án".
Những lời lẽ bôi nhọ và phát ngôn vung vít như vậy đang được tung ra để
"nhồi sọ" người dân Mỹ rằng,
"hệ thống Tư pháp Hoa Kỳ là… bất hợp pháp", tạo tiền đề cho những hành vi bạo lực nhằm vào các chánh án ra phán quyết chống lại ông Musk hoặc ông Trump.
Hồi tháng 10/24, ông Musk từng viết trên X:
"Nhất thiết, để trở thành nền dân chủ thực sự, ý chí NHÂN DÂN phải thắng thế. Không có chánh án nào lớn hơn ý chí đồng thuận của người dân". Và cần nhắc lại thêm, ngày 8 tháng Hai, ông Musk đồng ý với ý kiến của Thượng nghị sĩ Mike Lee (CH-Utah) rằng, sự kiện một chánh án New York chống lại ông Trump là một
"cuộc đảo chính tư pháp". Ngày hôm sau, ông Musk kêu gọi luận tội ông chánh án này và đề nghị Quốc Hội cho sa thải
"1% các chánh án tồi tệ nhất".
Bất luận như thế nào, cho dù chính phủ ông Trump có công khai thách thức tòa án hay không thì nỗ lực trao quyền cho tổng thống làm bất cứ điều gì mà ông ấy muốn vẫn đang được thực hiện. Hàng loạt sắc lệnh vi hiến vẫn ra đời. Đến lượt ông Trump, ông này vẫn ngang nhiên chống lưng cho ông Musk để cho đương sự tiếp tục phá phách hệ thống chính trị ở Mỹ. Hiến Pháp tiếp tục bị xé bỏ. Nền dân chủ đang chìm trong sâu vào bóng tối. Đó không phải là một cảm giác hoặc suy nghĩ bi quan. Đó là một thực tế mà dân Mỹ đang được chứng kiến hàng ngày.
