(Minh họa)
Elon Musk, biểu tượng của sự đổi mới và tinh thần đột phá trong giới kỹ nghệ, đang từ từ cảm nhận rõ áp lực nặng nề của chính trường ở Washington.
Từ vị trí
"ngôi sao" được cả thế giới ngưỡng mộ, Musk nay bất ngờ phải đối diện với làn sóng hoài nghi và phản đối ngày càng gia tăng của dư luận ở Mỹ khi dấn thân vào lĩnh vực cải tổ chính phủ. Nhiệm vụ
"cao cả" mà Tổng thống Trump giao phó, hóa ra không hề là con đường lát đầy hoa hồng như những lời hứa hẹn, mà còn ẩn chứa vô vàn thách thức, thậm chí đe dọa sẽ làm lu mờ ánh hào quang vốn có của vị tỷ phú tài ba này.
Ban đầu, sự xuất hiện của Musk trong chính phủ Trump được ví như một
"luồng gió mới" đầy hứa hẹn, thổi vào bộ máy hành chính liên bang vốn đã nổi tiếng trì trệ và cồng kềnh. Kinh nghiệm điều hành thành công những tập đoàn kỹ nghệ hàng đầu thế giới như Tesla và SpaceX đã mang đến kỳ vọng về một lối suy nghĩ đột phá, những biện pháp hiệu quả, có thể
"lột xác hoàn toàn" bộ máy hành chính cồng kềnh của chính phủ liên bang.
Cuộc khảo sát của
YouGov hồi tháng 11/2024 phần nào đã phản ảnh sự kỳ vọng này, khi ghi nhận có đến 49% số người dân Mỹ mong muốn Musk tạo ra ảnh hưởng đến chính phủ Trump, trong đó có đến 27% trong đó kỳ vọng là sẽ tạo ra ảnh hưởng lớn.
Tuy nhiên,
"tuần trăng mật chính trị" của Musk đã bị chóng tàn. Chỉ trong ba tháng sau, một cuộc khảo sát khác của
YouGov vào tháng 2/2025 cho thấy sự ủng hộ đã giảm đi thật đáng kể. Tỷ lệ những người muốn Musk tạo ra
"ảnh hưởng lớn" đã giảm xuống còn 13%, kéo theo tổng số tỷ lệ ủng hộ đã giảm từ 49% xuống còn 38%. Ngược lại, số người muốn Musk
"không gây ảnh hưởng gì" lại tăng từ 37% lên 46%, cho thấy sự hào hứng ban đầu đã nhường chỗ cho hoài nghi và phản đối.
Đáng chú ý hơn, sự suy giảm ủng hộ lại thấy xuất hiện ra ở mọi nhóm cử tri, nhưng rõ rệt nhất ở nhóm cử tri Cộng Hòa, nhóm đang mong muốn sẽ có
"ảnh hưởng lớn" đã bị sụt giảm đáng kể, chỉ còn khoảng 21%. Trong khi đó, nhóm cử tri Dân Chủ lại phản đối gay gắt hơn, với tỷ lệ
"không ảnh hưởng" tăng vọt từ 60% lên 80%. Cử tri độc lập cũng cho thấy có sự thay đổi trong thái độ tương tự, khi tỷ lệ ủng hộ đã giảm xuống và phản đối lại tăng lên.
Nguyên nhân của sự suy giảm này nằm ở chính nhiệm vụ mà Musk đang cho thực hiện: cải tổ bộ máy cồng kềnh của chính phủ qua việc sử dụng AI làm phương tiện chủ yếu. Với vai trò đứng đầu Cơ Quan Cải Tổ Chính Phủ (DOGE), Musk mang trên vai trọng trách cho
"rà xét", "tái cấu trúc" các cơ quan trong chính phủ liên bang, tìm ra những khoản chi tiêu lãng phí và số nhân sự dư thừa. Mục tiêu lớn được đặt ra là tiết kiệm ít nhất 500 tỷ USD mỗi năm cho ngân sách liên bang, đồng thời đưa ra các khuyến cáo cho Quốc Hội trước tháng Bảy 2026.
Tuy nhiên, việc cho
"bới tung" bộ máy chính phủ không phải là một nhiệm vụ đơn giản, đặc biệt là ở Washington D.C., nơi mà các cơ quan hành chính đã
"ăn sâu bám rễ" với hàng ngàn nhóm lợi ích và hàng triệu công chức đang làm việc ngày đêm. Ngay từ đầu, DOGE đã vấp phải sự phản ứng chống đối mạnh mẽ. Điển hình là việc DOGE gần như cho đình chỉ hoạt động của
Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ (USAID), một cơ quan với ngân sách 40 tỷ USD và 10,000 nhân viên làm việc trong và ngoài nước. Ban này cũng yêu cầu hàng ngàn công chức liên bang tự nguyện nghỉ việc qua email, tiếp cận sâu rộng hệ thống thanh toán trong máy tính của Bộ Tài Chính, và kiểm soát số liệu chi tiêu của chính phủ, cùng các chương trình về an sinh xã hội lớn như Medicare, Medicaid. Những hành động này, dù được Musk luôn biện minh là cần thiết để
"làm trong sạch guồng máy chính phủ chống lại mọi lảng phí và gian lận", nhưng lại bị chỉ trích gay gắt từ nhiều phía vì không đưa ra các bằng chứng cụ thể và việc làm minh bạch. Musk nhìn nhận đã xảy ra nhiều sai sót, đã cho chỉnh chữa, nhưng nếu vào trang DOGE.com thì vẫn thấy còn nhiều sai sót lớn hoặc cho phóng đại con số thực tế.
Những mối lo ngại và các chỉ trích ngày càng gia tăng khi những người phản đối Musk báo động rằng, ông được toàn quyền truy cập vào tư liệu cá nhân của đa số người dân Mỹ, và có thể đem sử dụng cho mục đích không chính đáng. Nhiều ý kiến còn cho rằng DOGE đang có trong tay quá nhiều quyền lực nhưng lại thiếu sự kiểm soát cần thiết theo luật định, điều này có thể gây ra hậu quả khó lường cho nền dân chủ và quyền riêng tư của cá nhân. Lo ngại này đã dẫn đến vụ kiện nhằm vào Bộ Tài Chính và Bộ trưởng Scott Bessent do liên minh các công đoàn lớn đứng ra khởi kiện. Nguyên đơn cáo buộc Bộ trưởng Bessent đã
"bật đèn xanh" cho Musk và DOGE được tiếp cận trái phép thông tin cá nhân của hàng triệu người Mỹ, vi phạm luật bảo vệ quyền riêng tư.
Về mặt pháp lý, các chuyên gia cho rằng một số hoạt động của DOGE có thể vi phạm luật, thậm chí vi hiến, bởi vì chỉ có Quốc Hội mới là cơ quan có thẩm quyền quyết định phân phối ngân sách và cơ cấu trong chính phủ. Tính hợp pháp hợp hiến của DOGE ngày càng được đặt ra một cách nghiêm túc. Việc nhánh hành pháp tự ý cho
"đóng cửa" cơ quan, cắt giảm đột ngột nguồn chi tiêu và số lớn nhân sự, tiếp cận số liệu nhạy cảm mà không có sự phê duyệt của Quốc Hội, liệu rằng có hợp pháp hợp hiến hay không?
Thẩm phán Colleen Kollar-Kotelly của Tòa Án Quận Hoa Kỳ đã ra phán quyết hạn chế quyền truy cập của DOGE vào hệ thống thanh toán của Bộ Tài Chính để đáp lại vụ kiện, làm giảm bớt sự lo ngại của dư luận, nhưng đồng thời cho thấy các rắc rối về pháp lý mà DOGE đang phải đối mặt. Thẩm phán yêu cầu Bộ Tài Chính bảo đảm DOGE không được tiếp tục truy cập trái phép các hồ sơ thanh toán và hệ thống thông tin bảo mật. Các vụ kiện khác thách thức DOGE cũng đã được khởi xướng, và một số nỗ lực của ủy ban này đã bị tòa án chặn lại.
Ngoài ra, Musk còn đối mặt với sự phản kháng từ các phe nhóm chính trị khác nhau. Steve Bannon, cựu cố vấn của ông Trump và nhân vật có ảnh hưởng trong giới bảo thủ, đã công khai chỉ trích Musk, gọi ông này là
"kẻ ác nhân thực sự" và cáo buộc Musk lợi dụng sự giao du thân thiết với tổng thống để tìm cách trục lợi cá nhân. Bannon, theo chủ nghĩa dân túy bản địa, không tin tưởng vào động cơ của Musk và lo ngại tỷ phú này không thực sự ủng hộ những giá trị căn bản mà ông theo đuổi. Mâu thuẫn giữa Musk–Bannon cho thấy sự chia rẽ và phức tạp trong nội bộ chính phủ Trump, và thách thức mà Musk phải đối mặt khi muốn
"chen chân" vào chính trường.
Musk đã đáp trả Bannon bằng giọng điệu mỉa mai, cho rằng
"Bannon chỉ giỏi nói, không giỏi làm" và không mấy bận tâm đến sự phản đối từ các đảng viên Cộng Hòa khác. Tỷ phú này còn
"troll" dư luận khi tự gọi mình là
"Bộ phận hỗ trợ kỹ thuật Tòa Bạch Cung", là
"giám đốc phụ trách troll trên mạng xã hội X", ám chỉ việc ông được toàn quyền tiếp cận hệ thống máy tính của chính phủ. Hành động này cho thấy Musk tận hưởng vai trò
"kẻ gây rối" trên chính trường, và không ngại đối đầu với những sự chỉ trích bất luận từ đâu đến vì đã có sự chấp thuận và
"đở đầu" của ông Trump qua các sắc lệnh hành pháp.
Sự phẫn nộ của dư luận với DOGE lên đến cao điểm trong cuộc biểu tình rầm rộ ngày /2 với hàng ngàn cư dân, đại diện công đoàn, nhóm hoạt động xã hội, và những người dân lo ngại quyền riêng tư bị xâm phạm đã đổ xuống đường phố, bao vây tòa nhà Bộ Tài Chính ở Washington D.C. Biểu ngữ, khẩu hiệu đả kích Musk và DOGE thể hiện sự bất bình trước hành động xâm phạm tư liệu cá nhân:
"Nước Mỹ đã bị xâm nhập!", "Luận tội Tổng Thống Musk!", "Bảo vệ tư liệu của chúng tôi!", "Chấm dứt DOGE!" Nhiều người mang loa phóng thanh lớn tiếng tố cáo DOGE, kêu gọi chính phủ phải có biện pháp cụ thể nhằm bảo vệ quyền lợi của người dân. Cuộc biểu tình thu hút sự chú ý lớn của các giới truyền thông và các dân biểu Quốc hội. Nhiều dân biểu Đảng Dân Chủ, như Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, Chuck Schumer… đã tham gia, phát biểu ủng hộ người dân, kêu gọi chính phủ minh bạch thông tin, bảo vệ số liệu cá nhân, và giải trình về vụ DOGE.
Tuy nhiên, DOGE cũng có những người ủng hộ, đặc biệt là những người theo chủ nghĩa chính phủ tinh giản, khi họ tin rằng guồng máy chính phủ cần phải được
"giải phẫu" triệt để, loại bỏ mọi sự lãng phí và kém hiệu quả, bất kể đến những xáo trộn và khó khan nếu có. Họ hoan nghênh hành động mạnh tay của Musk và DOGE, xem đây là cơ hội hiếm có để cho
"thu nhỏ" lại guống máy của chính phủ, giảm gánh nặng về thuế má, và thúc đẩy nền kinh tế tư nhân. Ngược lại, nhiều người lại không đồng tình, cho rằng việc cho cắt giảm chi tiêu quá nhanh và quyết liệt có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho xã hội, khi chính phủ vẫn đóng vai trò quan trọng khi cung cấp các dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, và an sinh xã hội. Chi tiêu được gán là
"lãng phí" này thực chất lại là nguồn sống của hàng triệu người dân Mỹ.
Musk, hiện tại, dường như không nao núng trước các chỉ trích và thách thức. Ông vẫn kiên định thực hiện mục tiêu tiết kiệm 500 tỷ USD/năm trong ngân sách liên bang, và có vẻ như đã
"đi trước kế hoạch" trong một số lĩnh vực khác. Với phong cách làm việc quyết đoán, tốc độ chóng mặt của một doanh nhân kỹ nghệ, Musk đang cố gắng cho áp dụng công thức thành công với AI vào chính phủ.
Đó là cách mà Musk từng vận hành trong thế giới kinh doanh. Nhưng cử tri và giới chính trị có lẽ đang dần dần nhận ra tốc độ và phong cách của Musk có thể đã đi
"quá nhanh, quá nguy hiểm" trong nhiệm vụ cải tổ chính phủ do ông Trump đề xương, vốn đòi hỏi sự thận trọng, cân nhắc, và sự đồng thuận cao. Liệu Musk có vượt qua khó khăn, tiếp tục mục tiêu cải tổ đầy tham vọng này, hay sẽ
"rút lui trong thất bại"? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước, nhưng con đường chính trị không hề trải hoa hồng, ngay cả với
"kẻ khổng lồ" như Elon Musk.
