Nhiều khách nước ngoài ấn tượng với vẻ đẹp của Hội An nhưng nhận xét thành phố đang dần mất chất v́ quá tải và nạn chèo kéo.
Simon Zhelyazkov, khách Bulgaria, tới Hội An trong năm 2023 và dịp Tết năm 2024, nói thành phố đẹp nhưng lúc nào cũng đông đúc. Những chiếc xe khách liên tục chở các đoàn du lịch từ mọi nơi đổ vào khu phố cổ khiến anh thấy khó chịu. Đặc biệt, vào buổi tối khi những chiếc đèn lồng được bật lên, Hội An dường như "quá nhỏ bé trước lượng khách khổng lồ".
"Hội An có lẽ là ví dụ điển h́nh của quá tải du lịch", Simon nói, chia sẻ thêm đi bộ ở trong các con phố nhỏ cũng khó khăn v́ đông người chen chúc.
Hội An có diện tích đất liền 44 km 2, dân số hơn 100.000 người. Với mật độ dân số cao gấp 4,9 lần cả nước và gấp khoảng 40 lần so mật độ chuẩn thế giới (1.582 người/km2), thành phố đă đón 4,4 triệu lượt khách năm 2024. B́nh quân mỗi ngày Hội An đón khoảng 2.000-5.000 lượt khách, cuối tuần gần 10.000 lượt.
Huỳnh Anh Trung, hướng dẫn viên của Du lịch Việt, chia sẻ từng nghe nhiều khách than phiền về vấn đề đông đúc ở Hội An. Anh nghĩ đây là điều khó tránh khi mọi du khách đều muốn đổ về những điểm tham quan chính như Chùa Cầu, đường Trần Phú hay đường Nguyễn Thị Minh Khai, bất chấp những nỗ lực giăn khách sang những khu phố khác của chính quyền. Ngoài ra, nhiều khách trong đoàn c̣n khó chịu khi người bán hàng rong đi theo, liên tục chào mời mua hàng.
Đây cũng là trải nghiệm của Simon tại Hội An. Theo du khách Bulgaria, lượng khách quá đông c̣n ảnh hưởng tới cuộc sống của những người địa phương. Trải nghiệm ở Hội An dường như chỉ có mua sắm khi bên tai Simon lúc nào cũng văng vẳng tiếng chào hàng "mua đi, mua đi".
Jo Davis, sống tại TP HCM, chia sẻ trải nghiệm tương tự khi nhiều người bán hàng liên tục dúi vài món đồ vào tay con trai cô rồi "đ̣i tiền". Điều này lặp lại nhiều tới mức đứa con nhỏ của Jo phải cho tay vào túi quần.
Người bán hàng rong chào hàng cho khách ở Hội An vào tháng 2. Ảnh: Đắc Thành
Năm 2023, thành phố đă triển khai thu phí tham quan với khách du lịch và một trong những lư do được đưa ra là "quá nhiều khách sau dịch, mỗi ngày tới 15.000 lượt". Trước t́nh trạng quá tải du khách, thành phố đang đầu tư băi xe vùng ven trên đường Vơ Chí Công, phường Thanh Hà, nơi xe du lịch sẽ dừng đón khách trước khi đưa vào phố cổ bằng xe điện. Phương án này nhằm điều tiết lượng khách vào phố cổ, tránh t́nh trạng ùn tắc và quá tải. Ngoài ra, Hội An cũng đang đẩy mạnh phát triển các khu vui chơi giải trí và khu đô thị kinh tế đêm ngoài phố cổ để phân tán du khách.
Về vấn đề hàng rong, chèo kéo khách, ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, cho biết đă có nhiều văn bản đề nghị UBND TP Hội An kiểm tra, chấn chỉnh t́nh trạng này, đồng thời giao Thanh tra Sở tổ chức thanh tra, xử lư các vi phạm. Theo ông, thành phố tích cực triển khai nhưng chưa triệt để, khiến t́nh trạng này vẫn tồn tại.
Chủ tịch thành phố Hội An, ông Nguyễn Văn Sơn, nói vấn đề cần được nh́n nhận từ hai mặt. Từ lâu hàng rong đă là một phần của văn hóa Hội An, tuy nhiên, t́nh trạng quá tải và biến tướng hiện nay không c̣n phù hợp. Chính quyền từng đề xuất phương án bố trí hàng rong trong phố cổ nhưng gặp khó khăn trong quản lư. Lực lượng chức năng đă nhiều lần xử lư, thu giữ xe đẩy, song t́nh trạng này vẫn tiếp diễn.
"Chúng tôi sẽ kiên quyết hơn, nâng cao trách nhiệm thực thi của chính quyền, đặc biệt tại các phường Minh An, Cẩm Phô", ông Sơn khẳng định.
Du khách lội nước ngắm Hội An dù đường xá nhiều đoạn bị ngập vào tháng 11/2024. Ảnh: Nguyễn Đông
Hiện nay, thành phố chưa có quy định cụ thể về việc xử lư hàng rong đeo bám du khách hay t́nh trạng "c̣ mồi" chèo kéo khách thuê pḥng, ăn uống, mua sắm trong phố cổ. Thành phố đang nghiên cứu ứng dụng công nghệ để giúp du khách dễ dàng t́m thấy địa điểm mua sắm, lưu trú hợp lư, hạn chế sự xuất hiện của c̣ mồi. Đồng thời, Hội An cũng đang triển khai quy hoạch khu vực buôn bán riêng để bố trí hàng rong vào hoạt động có kiểm soát; xử lư những trường hợp gây ảnh hưởng tiêu cực đến du khách.
"Hội An đang chịu áp lực lớn từ bùng nổ du lịch đại trà", CEO Nguyễn Đức Hạnh của All Asia Vacation (AAV), đơn vị chuyên làm tour cho giới siêu giàu tới Việt Nam, nói, cho rằng lượng khách khổng lồ ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên và di sản lịch sử, làm giảm giá trị kinh tế thực sự mang lại cho cộng đồng địa phương.
Theo ông Hạnh, nhiều khách cao cấp vẫn muốn tham quan vùng lơi của phố cổ nhưng thường phải chọn khung giờ tránh đông v́ "không tỷ phú, triệu phú nào muốn chen chúc giữa 10.000 người". Ngoài khu vực trung tâm, t́nh trạng quá tải c̣n xảy ra ở rừng dừa Cẩm Thanh và làng rau Trà Quế, nơi các trải nghiệm du lịch ngày càng bị thương mại hóa, mất đi tính chân thực. Dịch vụ thuyền thúng tại rừng dừa không c̣n giữ được nét yên b́nh vốn có, thay vào đó là những màn tŕnh diễn không phù hợp, gây phản cảm, làm mất đi bản sắc điểm đến.
Để giải quyết t́nh trạng quá tải du lịch và hướng đến phát triển bền vững, đại diện AAV đề xuất Hội An cần định hướng lại chiến lược, tập trung vào phân khúc du lịch cao cấp nhằm đảm bảo chất lượng trải nghiệm, bảo tồn di sản và mang lại giá trị thực sự cho cộng đồng. Hội An nên thu hút nhóm khách có mức chi tiêu cao, tôn trọng văn hóa, mong muốn những trải nghiệm độc quyền. Việc xây dựng sản phẩm du lịch cao cấp giúp nâng tầm điểm đến, tránh t́nh trạng quá tải và thương mại hóa quá mức.
Phân bổ hợp lư tài nguyên, giảm áp lực lên phố cổ bằng cách mở rộng trải nghiệm ra vùng ven. Các trung tâm mua sắm, làng nghề, điểm tham quan mới cần được khai thác để phân tán lượng khách, hạn chế tập trung vào rừng dừa Cẩm Thanh hay làng rau Trà Quế. Dịch vụ du lịch cần tái thiết kế theo hướng bền vững, giữ nguyên giá trị thiên nhiên và di sản.
Rừng dừa Cẩm Thanh cần khôi phục sự yên b́nh vốn có, kết hợp hướng dẫn du khách hiểu rơ hơn về sinh thái và văn hóa. Cộng đồng địa phương phải tham gia vào chuỗi giá trị du lịch thông qua đào tạo chuyên sâu, ưu tiên sử dụng nguồn lực bản địa phát triển sản phẩm mang đậm bản sắc Hội An.
"Hội An không thể chỉ là điểm đến hút khách mà phải trở thành biểu tượng văn hóa", ông Hạnh nói, nhấn mạnh tập trung vào chất lượng thay v́ số lượng giúp bảo vệ di sản, giữ vững giá trị lâu dài cho điểm đến và cộng đồng.
Với Simon, du khách Bulgaria vẫn gợi ư du khách chưa đến Hội An nên tới thử một lần để trải nghiệm cảnh đẹp, văn hóa đặc sắc của thành phố. Anh nhấn mạnh Hội An là thành phố được bảo tồn tốt nhất ở Việt Nam trong số những nơi đă đi qua.
"Điểm đến quyến rũ này đang bị mất chất v́ sự nổi tiếng", anh nói, gợi ư du khách nên chọn nơi lưu trú xa trung tâm và đến Hội An vào sáng sớm khi những đoàn xe du lịch chưa đổ bộ.
