Chưa bao giờ trong gần tám thập niên tồn tại của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), châu Âu lại đối mặt với câu hỏi sinh tử đến vậy: Nếu một ngày nước Mỹ không c̣n là chiếc ô an ninh, liệu NATO có c̣n là chính ḿnh?
Câu hỏi ấy không vang lên trên bục phát biểu. Nó không hiện h́nh trong các ḍng chữ ngoại giao nhă nhặn của tuyên bố chung. Nhưng nó lặng lẽ dội lại trong ánh mắt các nguyên thủ tại Thượng đỉnh NATO ở The Hague tháng 6 năm 2025. Và nó vang lên mạnh mẽ trong một hành động chưa từng có: Châu Âu đồng thuận nâng mức chi tiêu quốc pḥng lên 5% GDP – một con số gây sửng sốt, ngay cả trong thời cao điểm Chiến tranh Lạnh cũng chưa từng xảy ra. Điều tưởng như để “làm vừa ḷng Trump” ấy, kỳ thực, lại là bước đầu cho một chuyển hóa nội tại: Châu Âu muốn có khả năng chiến lược độc lập, muốn đứng vững nếu một ngày nước Mỹ ngoảnh mặt.
Từ nhiều năm qua, những phát ngôn ngạo mạn và biến động chính trị ở Washington đă khiến giới lănh đạo châu Âu phải xét lại một giả định tưởng như bất biến: Rằng Hoa Kỳ sẽ măi là trụ cột an ninh của phương Tây. Donald Trump, với chủ trương “Nước Mỹ trên hết” và thói quen xem đồng minh như con nợ, không chỉ làm tổn hại h́nh ảnh của NATO, mà c̣n chạm đến nỗi bất an sâu xa: Rằng cả liên minh này có thể bị thao túng chỉ bởi một cá nhân ngồi trong Pḥng Bầu Dục. Một liên minh dựa trên tín nhiệm mà tín nhiệm ấy lại bị đặt cược vào lá phiếu bất định tại một bang chiến địa của nước Mỹ, th́ đó không c̣n là nền tảng chiến lược vững bền, mà là một canh bạc địa chính trị. Từ bất tín cá nhân, nỗi lo ấy đă lan sang bất an thể chế.
Không phải ngẫu nhiên mà Pháp và Đức – hai cột trụ của châu Âu – từ lâu đă âm thầm chuẩn bị cho một tương lai nơi NATO không c̣n là đồng nghĩa với Mỹ. Từ năm 2023, Berlin bắt đầu tăng tốc đầu tư quân sự, đặt mục tiêu sản xuất vũ khí hàng loạt và tái thiết lực lượng pḥng thủ vốn bị thu hẹp sau Chiến tranh Lạnh. Paris mở rộng năng lực hạt nhân chiến lược như một lựa chọn răn đe nội khối. Trong khi đó, các nước Bắc Âu như Thụy Điển, Phần Lan và Đan Mạch đẩy mạnh hợp tác quốc pḥng với Ukraine, cùng nhau xây dựng chuỗi cung ứng công nghiệp quân sự – một tổ hợp vũ khí châu Âu dần thành h́nh. Không để chống lại Mỹ, mà để pḥng hờ nếu Mỹ không c̣n.
Trong văn kiện chính thức tại The Hague, tuyên bố “NATO phải có khả năng chiến thắng trong bất kỳ cuộc đối đầu chiến lược nào mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào năng lực quân sự của một thành viên duy nhất” có thể xem như lời cáo biệt âm thầm đối với ư tưởng Mỹ là trụ cột không thể thay thế. Nó không thách thức vai tṛ của Washington, nhưng cũng không c̣n chấp nhận sự lệ thuộc tuyệt đối.
Sự thay đổi ấy không xảy ra trong một sớm một chiều. Nó là hệ quả của nhiều tầng nấc lịch sử và biến cố chính trị. Sự kiện Brexit từng là một cú sốc, nhưng lại làm bật lên niềm tin rằng các thiết chế Âu châu có thể tự vận hành nếu có ư chí chính trị và sự đồng thuận chiến lược. Tư tưởng “tự chủ chiến lược châu Âu” từ đó không c̣n là khẩu hiệu mà trở thành một yêu cầu. Nếu EU có thể sống mà không có Anh, tại sao NATO không thể tồn tại nếu không c̣n Mỹ là người giám hộ? Câu hỏi ấy tuy chưa được trả lời, nhưng nó thôi thúc châu Âu chuẩn bị cho ngày câu trả lời đến.
Tổng thư kư NATO Mark Rutte đă nói một câu đắt giá tại hội nghị The Hague: “Chúng ta không thể xây dựng sự răn đe trên lời hứa. Chúng ta cần khả năng thực tế. Và khả năng ấy phải đến từ chính chúng ta.” Đó là tinh thần mới: Từ sự lệ thuộc vô điều kiện sang sự trưởng thành trong thế cân bằng. Từ một NATO vận hành bằng ngân sách và hỏa lực Mỹ, châu Âu đang hướng tới một NATO với năng lực đồng đẳng, có thể hành động khi Mỹ vắng mặt, và đủ sức ǵn giữ cấu trúc an ninh lục địa.
Chưa thể gọi đó là sự đoạn tuyệt. Nhưng rơ ràng, đó là một ly khai về tư duy. Một sự chuyển hóa điềm tĩnh, không ồn ào, không kèn trống, nhưng sâu sắc và có hệ lụy lâu dài. Châu Âu không tuyên bố “thoát Mỹ”, nhưng cũng không c̣n đặt sinh mệnh chiến lược của ḿnh vào tay các cuộc bầu cử Hoa Kỳ. Họ học cách đề pḥng. Họ bắt đầu có phương án B. Và phương án đó, trong im lặng, đang được dựng h́nh.
NATO – nếu muốn tồn tại đến thế kỷ XXI – phải trở thành một kiến trúc an ninh đồng đẳng, nơi Mỹ là đối tác, chứ không phải là người bảo hộ. Một NATO mạnh là điều ai cũng mong. Nhưng một NATO tự chủ, trưởng thành và bớt phụ thuộc, mới là điều bền vững. Có Mỹ th́ tốt. Không có cũng không sao – miễn là châu Âu không bị bất ngờ trước sự vắng mặt ấy.
Một buổi chiều tháng Sáu, tại The Hague – thành phố yên tĩnh của luật pháp quốc tế – những con phố cổ kính của Hà Lan bỗng hóa thành chiến hào. Máy bay quần thảo trên cao, tàu chiến túc trực ngoài khơi, hàng rào sắt dựng khắp nơi, và lệnh phong tỏa an ninh lớn nhất trong lịch sử thời b́nh của quốc gia này được triển khai. Hơn mười ngh́n cảnh sát và binh sĩ canh gác cho một hội nghị thượng đỉnh. Không có chiến tranh xảy ra, nhưng thế giới th́ đang sợ nó – sợ cả những ǵ có thể đến từ bên ngoài lẫn những ǵ đang mục ruỗng từ bên trong.
Bên trong trung tâm hội nghị, các nguyên thủ quốc gia của khối NATO nhóm họp – lần đầu tiên kể từ khi Donald Trump trở lại Nhà Trắng. Vẫn những cái bắt tay lễ nghi, những nụ cười đúng chuẩn ngoại giao, nhưng ánh mắt các nhà lănh đạo th́ không giấu được nét đăm chiêu. NATO – tổ chức từng là biểu tượng vững chắc cho sự gắn kết chiến lược của phương Tây – đang phải tự hỏi lại chính ḿnh: Ta là ǵ trong thời đại này? Một cộng đồng lư tưởng, hay một mạng lưới quốc pḥng có điều kiện?
NATO ra đời năm 1949, khi vết thương của Thế chiến II c̣n chưa lành, và khi bóng đen của Liên Xô phủ xuống khắp châu Âu. Với 12 quốc gia sáng lập, đứng đầu là Hoa Kỳ, hiệp ước này không chỉ là một liên minh quân sự, mà là một cam kết đạo lư: Một nước bị tấn công, tất cả cùng đứng lên. Điều 5 của Hiệp ước Washington trở thành nền móng cho sự ổn định của Tây Âu trong suốt thời kỳ Chiến tranh Lạnh – không phải v́ nó từng được kích hoạt thường xuyên, mà v́ niềm tin vào nó đủ mạnh để không ai dám thử.
Qua nhiều thập kỷ, NATO mở rộng từ 12 lên 32 quốc gia. Từ Bosnia đến Kosovo, từ Libya đến Afghanistan, khối này đă hành động không chỉ như một hệ thống pḥng thủ, mà như một thể chế giữ ǵn trật tự quốc tế. Tuy nhiên, những vết rạn cũng dần lộ ra. Kẻ thù bên ngoài không c̣n rơ nét như trước, th́ những khác biệt nội tại – về chiến lược, ngân sách, và triết lư hoạt động – càng trở nên nổi bật.
Hội nghị NATO 2025 tại The Hague là đỉnh cao của những rạn nứt ấy. Tổng thống Trump, trước khi đến hội nghị, tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ “xem xét từng trường hợp” khi áp dụng Điều 5, thay v́ cam kết vô điều kiện. Một tuyên bố ngắn, nhưng dư chấn sâu. Với Trump, NATO không c̣n là mái nhà chung bảo vệ lẫn nhau, mà là một hợp đồng dịch vụ an ninh. Anh muốn được bảo vệ? Hăy trả tiền. Và nếu anh không trả đủ, đừng mong tôi mạo hiểm sinh mạng binh sĩ Mỹ.
Tâm điểm của hội nghị là đề xuất nâng chi tiêu quốc pḥng của mỗi nước thành viên lên 5% GDP – một mức cao chưa từng có. Phía Hoa Kỳ coi đây là điều kiện cần để duy tŕ bảo trợ an ninh. Một số quốc gia ủng hộ, như Ba Lan, Romania, các nước vùng Baltic – vốn sống gần mối đe dọa từ Nga. Nhưng đa số, như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hy Lạp hay thậm chí là Pháp, Đức – tỏ ra e dè. Họ không từ chối tăng chi tiêu, nhưng phản đối áp đặt mức cứng nhắc, v́ e rằng sẽ ảnh hưởng tới ngân sách dân sinh và làm trầm trọng thêm các bất ổn nội bộ hậu đại dịch, hậu khủng hoảng năng lượng.
Tuy nhiên, điều đáng nói là trong tất cả các nước thành viên, chỉ có Hoa Kỳ là giữ một lập trường không rơ ràng. Trong khi châu Âu đang dần đạt được sự thống nhất đáng chú ư – rằng giờ đây, họ cần nhau hơn bao giờ hết – th́ Washington lại hành xử như thể một nhà đầu tư đang cân nhắc lợi nhuận. Từ Paris đến Vilnius, từ Berlin đến Bucharest, không khí chung là một sự tỉnh táo đoàn kết: Dù có khác biệt, các nước thành viên đều hiểu rằng họ không thể tự ḿnh đối mặt với các mối đe dọa thời đại – từ Nga, Trung Quốc đến Trung Đông. Tất cả đều chấp nhận hy sinh nhiều hơn để giữ vững liên minh.
Thật vậy, trong những năm thế giới c̣n yên ổn, khi chiến tranh dường như chỉ là kư ức lịch sử, khi các phe độc tài chưa trỗi dậy công khai, NATO bị nhiều người xem là một cỗ máy lỗi thời. Nhưng giờ đây – khi thế giới hỗn loạn hơn bao giờ hết, khi khủng bố trở lại châu Phi và Trung Đông, khi xe tăng lại nghiền nát phố xá Ukraine, và khi tên lửa mang đầu đạn đạo lại rít lên ở bán đảo Triều Tiên – th́ sự cần kíp của NATO không c̣n là lư thuyết.
Các quốc gia trong khối hiểu rằng: Đoàn kết không c̣n là khẩu hiệu – mà là điều kiện sinh tồn. Rời nhau ra là chết.
Họ không c̣n tranh căi về việc NATO nên tồn tại hay không, mà chỉ c̣n bàn về cách làm cho nó mạnh hơn, linh hoạt hơn, hữu hiệu hơn. Các nền kinh tế vốn dè dặt nay cũng chấp nhận hy sinh ngân sách dân sự để gia cố quốc pḥng. Các nước từng trung lập, như Thụy Điển, Phần Lan, nay cũng đứng vào hàng ngũ. NATO được nh́n lại như chiếc áo giáp cuối cùng che chắn một thế giới tự do đang mong manh.
Thế nhưng, thật tiếc thay, thành viên đứng đầu – Hoa Kỳ – lại không c̣n là điểm tựa tinh thần như trước.
Chính quyền Trump, với tầm nh́n ngắn hạn và tư duy thương lượng hơn là chiến lược dài hơi, đang đặt quyền lợi riêng lên trên lợi ích tập thể. Sự lưỡng lự của ông không chỉ làm suy yếu niềm tin nội khối, mà c̣n gửi thông điệp nguy hiểm đến các thế lực đối đầu: Rằng NATO có thể không c̣n là một khối thống nhất.
Không có một lư tưởng tập thể nào có thể sống lâu nếu bị đặt lên bàn cân của thương lượng. Và một liên minh được xây dựng bằng máu, bằng ḷng tin, không thể măi duy tŕ nếu người nắm vai tṛ đầu tàu lại chỉ nghĩ tới “phần lời” cho riêng ḿnh.
Sức mạnh của một liên minh không chỉ nằm ở xe tăng, máy bay, hay con số ngân sách. Nó nằm ở sự nhất quán của ư chí, ở cam kết dài hạn và ḷng tin chính trị. Trong ảnh chụp chính thức của hội nghị, Tổng thống Hoa Kỳ bước ra muộn, không nắm tay ai, đứng hơi chếch so với trung tâm khung h́nh. Một khoảnh khắc thoáng qua, nhưng như một ẩn dụ: Nước Mỹ không c̣n giữ vai tṛ định h́nh mà thế giới từng kỳ vọng.
Ukraine tiếp tục là điểm nóng. Tổng thống Zelensky có mặt tại hội nghị, mong t́m được sự bảo đảm cụ thể hơn từ các đồng minh. Cuộc gặp với ông Trump không mang lại đột phá, chỉ là những lời trấn an rằng “giải pháp ḥa b́nh đang được cân nhắc”. Nhưng đối với một quốc gia đang đổ máu từng ngày, trấn an không c̣n là đủ. Và với phần c̣n lại của châu Âu, sự chần chừ của Mỹ không chỉ là nỗi lo, mà là bài học chiến lược.
The Hague 2025 không phải là nơi NATO tan ră. Nhưng có thể sẽ là nơi lịch sử ghi lại: Lần đầu tiên kể từ 1949, liên minh này buộc phải tự xét lại chính ḿnh không chỉ về ngân sách và quân sự, mà về đạo lư và mục tiêu tồn tại. NATO có thể sống sót qua nhiệm kỳ Trump thứ hai, nhưng với một điều kiện: Các nước c̣n lại phải chứng minh rằng khối này có thể mạnh lên từ bên trong, thay v́ chờ đợi sự dẫn dắt từ một siêu cường đang toan tính lợi ích.
Không có sự chia tay nào được công bố tại The Hague, nhưng rơ ràng, một loại ly khai tinh thần đă bắt đầu, và điều ấy – trong thế giới đầy biến động này – nguy hiểm hơn mọi cuộc tấn công quân sự.
Trong ngôi nhà chung ấy, ngọn đèn vẫn chưa tắt. Nhưng muốn giữ cho ánh sáng tiếp tục rọi đường, không ai được phép vừa nắm tay đồng minh, vừa đếm từng đồng đóng góp. Trên một nền tảng từng được xây dựng bằng lư tưởng, nếu chỉ c̣n giao dịch, th́ sớm muộn ǵ, nền móng ấy cũng sẽ nứt vỡ – không phải v́ sức mạnh kẻ thù, mà v́ sự hao ṃn từ chính bên trong.
__________________
The Following 2 Users Say Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Nguyễn Tiêu Quốc Đạt: Đọc một b́nh luận rất đầy đủ của một tài khoản (tự nhận) là người Iran cách đây năm ngày trên kênh YouTube, theo ḿnh, nó phác hoạ, rất đúng hoàn cảnh và góc nh́n từ bên trong:
Là một người Iran, tôi có thể nói với bạn rằng t́nh h́nh không chỉ là chính trị nữa mà là hiện sinh. Chúng tôi bị mắc kẹt giữa hai cấu trúc đang sụp đổ: Một bên trong, một bên ngoài.
Một mặt, chúng tôi phải đối mặt với một chính phủ vô cùng bất ổn, do Lănh tụ tối cao và các thể chế không được bầu của Cộng ḥa Hồi giáo lănh đạo. Nhiều thập kỷ quản lư kinh tế yếu kém, đàn áp bất đồng chính kiến và kiểm soát tư tưởng tàn bạo đă khiến nhiều thế hệ xa lánh. Không ai tin vào cải cách nữa, v́ mọi nỗ lực đều bị mua chuộc hoặc bị dập tắt.
Nhưng đây là nghịch lư:
Chúng tôi cũng rất sợ chế độ sụp đổ, v́ ta đă chứng kiến hậu quả của sự can thiệp của phương Tây vào các quốc gia như Iraq, Libya, Syria và Afghanistan. Mỗi quốc gia đều được hứa hẹn về tự do; mỗi quốc gia đều rơi vào hỗn loạn, nội chiến hoặc bị nước ngoài chiếm đóng.
V́ vậy, không, chúng tôi không tin tưởng Hoa Kỳ hay Israel. Không phải v́ chúng tôi ủng hộ chế độ của ḿnh, mà v́ chúng tôi biết cách các thế lực đế quốc đối xử với các quốc gia ‘giải phóng’ ở Trung Đông. Tự do, theo ngôn ngữ của họ, thường có nghĩa là trống rỗng, hỏa hoạn và bất ổn vĩnh viễn.
Hiện tại, nhiều người Iran đang sống với ba sự thật cùng một lúc:
Cộng ḥa Hồi giáo đă phá sản về mặt đạo đức và chính trị. Các giải pháp thay thế do các tác nhân nước ngoài đưa ra không phải là giải phóng—mà là sụp đổ. Một chính phủ tồi như vậy vẫn có thể tồn tại. Không có chính phủ nào là không thể.
Chúng tôi không im lặng v́ chúng tôi đồng ư.
Chúng tôi thận trọng v́ chúng tôi đă học được — quá rơ — điều ǵ sẽ xảy ra khi các siêu cường quyết định “giúp đỡ”.
Tóm lại:
Iran là một quốc gia bị chính chế độ của ḿnh bắt làm con tin, nhưng lại ám ảnh bởi số phận của những người hàng xóm. Chúng tôi bị mắc kẹt trong một ngôi nhà mà chúng tôi ghét, xung quanh là những đám cháy mà chúng tôi sợ hơn.
__________________
The Following 3 Users Say Thank You to Gibbs For This Useful Post:
“Vô nhân đạo” đă lỗi thời và, theo diễn ngôn của những mồm mép gang thép trên đất nước chúng ta, nó cần được “nâng lên một tầm cao mới”.
Phải “nâng” lên thôi bởi tiền tố “vô” đă lỗi thời so với những ǵ mà nhân loại đang chứng kiến hàng ngày.
Để hiểu rơ sự thể th́, đầu tiên, hăy h́nh dung cảnh một tên trọc phú phè phỡn bên mâm tiệc ê hề nhưng lại dửng dưng, lạnh băng trước đứa bé vô gia cư gầy c̣m v́ suy dinh dưỡng, đang nuốt nước bọt nh́n hau háu vào mớ đồ ăn chỉ chực vứt đi của hắn. Hành vi này, hẳn nhiên, sẽ bị xem là vô nhân đạo.
Rồi h́nh dung cảnh thằng bé được một khách qua đường thương t́nh cho cái ǵ để bỏ vào mồm nhưng bị hắn nhào ra giật lấy, vả đứa bé đến sưng mồm để không nhai được nữa, rồi dí giày đạp cái bánh nát bấy để không thể thể bốc lên ăn được nữa v.v… Đến nước này th́ “vô nhân đạo” đă lỗi thời mà, hiện tại, với tŕnh độ của ḿnh, tôi chỉ có thể tạm gọi là “phản nhân đạo”.
Không chấp nhận nó, cho là chưa đủ, là không hợp th́ chúng ta, như một cộng đồng, phải t́m ra từ nào đó thích hợp. Phải t́m cho ra bởi vấn đề không phải là một giả định đơn lẻ về một cá nhân mà là thực tế, là lịch sử, là một hành vi cộng đồng hay, đúng hơn, là chủ trương của một chính quyền mà, gần nhất, cách đây mấy ngày, là việc quân Israel dùng xe tăng bắn vào đám đông người Palestine đang chờ nhận thực phẩm tại một điểm cứu trợ ở Gaza, giết chết 59 người [1].
Đừng nói rằng quân nhân th́ phải hành động theo lệnh trên. Cần nhớ rằng, khi xét xử bọn Phát-xít Đức như những tội phạm chiến tranh, Toà án Quốc tế Nuremberg đă nhấn mạnh trong “Nguyên tắc thứ năm” mà bây giờ đă thành luật quốc tế là, dù có hành động theo lệnh của nhà nước hay thượng cấp, không quân nhân nào được miễn trừ trách nhiệm trước những tội ác chống lại con người bởi họ có thể hành động theo lương tâm và đạo đức mà phản kháng lệnh trên [2].
Có vẻ như lịch sử đang bị lộn ngược, từ đầu đến đuôi, từ trong ra ngoài. Để trừng phạt bọn phát xít với hành động diệt chủng người Do Thái, cộng đồng quốc tế đă thành lập Ṭa án Nuremberg, tiền thân của Ṭa án quốc tế hiện tại. Bây giờ th́ Israel, nhà nước của người Do Thái, bất chấp Ṭa án quốc tế cũng như luật chung của nhân loại để bày tṛ diệt chủng với người Palestine.
Chịu trách nhiệm cao nhất ở đây là Benjamin Netanyahu, Thủ tướng Israel và hành vi “phản nhân đạo” của y lại được Donald Trump – Tổng thống thứ 45 và 47 của nước Mỹ – nâng cánh. Nhưng vấn đề không chỉ là thế bởi, nói như nữ nghị sĩ Ấn Độ Priyanka Chaturvedi qua vụ tập kích Iran vừa rồi, th́ người Mỹ đă bầu cho Trump nhưng nay đă đội trên đầu một “Tổng thống Netanyahu” [3].
Thế giới này, xem ra, đang trở nên bất an hơn khi một lănh tụ “phản nhân đạo” và cáo già về chính trị lại xỏ mũi hay thao túng một lănh tụ khác, lớn hơn, quyền lực hơn, nắm trong tay những vũ khí kinh khủng nhất trên trái đất nhưng lại là một lănh tụ “phản giáo dục”.
Đó lại là ư niệm đă khiến người Việt Nam chúng ta đang đau, đang nhục. Nạn băng hoại đạo đức, sự hỗn láo của trẻ em, t́nh trạng mất lịch sự của người lớn, thói ăn cắp vặt của người Việt khi du lịch hay làm việc ở nước ngoài v.v… là ǵ nếu không phải là hệ quả từ một chính sách giáo dục cực kỳ… phản giáo dục, sổ toẹt những thước đo nhân bản, chỉ chăm chăm vào cái ư thức hệ xây dựng trên “lợi quyền giai cấp”?
Nhưng, ở đây, đề tài đang bàn là nhà phản giáo tên Trump. Trump đă “phản giáo dục” khi lập ra Trump University để lừa đảo. Trump đă “phản giáo dục” khi kư quyết định hành pháp xóa bỏ Bộ Giáo Dục và, do đó, tước bỏ cơ hội học tập của những sinh viên thuộc thành phần nghèo khó và cả trung lưu. Rồi Trump c̣n “phản giáo dục” khi làm mọi cách để làm phá hoại một thiết chế giáo dục uy tín như Havard v.v…
Nhưng khi Trump, không chỉ ủng hộ chính phủ Israel mà c̣n kư quyết định trừng phạt những thẩm phán của Ṭa án Quốc tế v́ đă ra phán quyết buộc tội những hành vi chống lại con người của chính phủ này, y lại là một kẻ “phản nhân đạo” [4]. Mà y cũng đă “phản nhân đạo” thế khi đẩy cả guồng máy hành pháp Mỹ vào con đường “bài di dân”, sặc mùi phát xít.
Như một nhà mỵ dân hiệu quả, Trump c̣n sách động cả một đội quân có thể tung hô bất cứ thứ ǵ ḿnh xổ ra, thải ra. “Thế giới là một nơi nguy hiểm không phải v́ bọn làm điều ác độc, mà là do sự khoanh tay của những kẻ đứng nh́n”, người ta hay gán cho Albert Einstein phát biểu này nhưng, hiện tại, sự thể c̣n đáng báo động hơn bởi không chỉ đơn giản là sự “khoanh tay đứng nh́n” mà là ḥ hét và cổ vũ, rần rần! [5].
Đó, rơ ràng, cũng là một đội quân “phản giáo dục” và “phản nhân đạo” mà, oái ăm thay, c̣n có mặt khá đông người Việt. Những người Việt từng là “nạn nhân chiến cuộc”, đă chờ chực trong những hàng dài để nhận thực phẩm cứu trợ y như những nạn nhân bị bắn chết ở Gaza nói trên. Những người Việt từng van xin những nước tạm dung hăy nhân ái với ḿnh như những “di dân lậu không giấy tờ”, sau những ngày dài lênh đênh trên biển. Những người Việt từng đổi đời nhờ vào cái thiết chế giáo dục mà Trump mưu toan đạp đổ.
Rần rần cổ vũ hành vi chà đạp nạn nhân của kẻ ác mà quên rằng ḿnh đă từng là những nạn nhân như thế, đó là thứ người ǵ? Đánh mất chính ḿnh th́ gọi là “vong thân” nhưng đó đâu chỉ đơn giản là sự đánh mất chính ḿnh? Đó, có thể nào, là “phản nhân đạo”, là “phản giáo dục” với bản lai diện mục của ḿnh?
“The fact that a person acted pursuant to order of his Government or of a superior does not relieve him from responsibility under international law, provided a moral choice was in fact possible to him.”
Giới phân tích đưa ra nhiều lư do để giải thích quyết định tấn công Iran của Trump, tuy nhiên ít ai để ư đến một sự thể là, viên tổng thống này đang học theo “nghề” của giới độc tài và mỵ dân: Mạnh tay với bên ngoài để giải quyết những bế tắc bên trong.
Đó đă là thứ nết đánh chết không chừa của giới lănh tụ Bắc Hàn hay Trung Cộng. Dân càng đói th́ càng hung hăng thử nghiệm vũ khí, hết phi đạn tầm xa th́ bom nguyên tử. Dân hay cấp dưới tỏ dấu hiệu chống đối, bất măn th́ càng dữ tợn trên Biển Đông, trên eo biển Đài Loan hay trên vùng biển Senkaku (Điếu Ngư).
Nhưng “độc” nhất trong tṛ này là Mao Trạch Đông, khi xung đột đẫm máu trên biên giới Trung – Xô năm 1969 lại bao trùm thời điểm của một Hội nghị Trung ương đảng quan trọng.
Đó là cuộc xung đột tranh giành ḥn cù lao bé tư trên con sông Ô Tô Lư (Wusuli) mà Nga gọi là Ussuri, được thừa nhận là biên giới tự nhiên. Con sông là đường biên giới tự nhiên nhưng ḥn đảo nhỏ ở giữa mà Tàu gọi là Trân Bảo (Zhenbao), Nga gọi là Damanski th́ thuộc về ai? Ḥn đảo bé tư, chỉ rộng 0.74 cây số vuông và vấn đề không đáng để hai nước mênh mông đất đai phải đổ máu, thế nhưng xung đột lại diễn ra từ tháng 3 cho đến tháng 11 năm 1969.
Có nhiều lư do khác nhau như sự tham lam, càng to th́ càng tham nhưng, ở đây, điều quan trọng là thời điểm của cuộc xung đột cũng là thời điểm quan trọng trong cuộc tranh đoạt quyền lực ở Bắc Kinh. Với xung đột biên giới này, Mao đă đẩy đất nước ḿnh vào một không khí vừa căng thẳng, vừa hừng hực máu lửa. Đến lượt, không khí này lại bao trùm cả Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc thứ 9 (từ ngày 1 đến ngày 24/4/1969), như một dấu mốc quan trọng trong cuộc đời chính trị của Mao.
Hội nghị này củng cố quyền lực của Mao sau Cách mạng Văn hóa. Trong không khí căng thẳng của cuộc xung đột đang diễn ra với Liên Xô, nó đă loại bỏ toàn bộ những thành phần chống đối và trao quyền lực cho những tôi tớ trung thành của Mao. Nó đưa “Tư tưởng Mao Trạch Đông” vào cương lĩnh đảng. Nó tăng cường sự sùng bái cá nhân với Mao và biến Mao thành đảng!
Rơ ràng, Trump rất khoái khi được sùng bái và chính sự sùng bái cá nhân này đă giúp Trump thành công trên con đường chính trị [1]. Nhưng, cho đến nay, cái tôi của Trump đang bầm dập, tả tơi [2]. Chỉ số ủng hộ ngày càng đi xuống trong khi cuộc chiến thương mại mà Trump ḥ hét bấy lâu nay đă biến Trump thành tṛ cười với TACO (Trump Always Chickens Out) cái hỗn danh h́nh thành từ tháng 5 năm nay. TACO là một món ăn “quốc hồn quốc túy” của Mexico, phổ biến tại Mỹ và cả tại Úc, và cụm từ trên th́ diễn tả Tổng thống thứ 47 của nước Mỹ như một kẻ hèn nhát, luôn luôn bỏ chạy, như có thể thấy với những biện pháp thuế quan.
Trump vô cùng căm ghét và tức giận nếu nghe ai nhắc đến từ này [3]. Cái tôi th́ đang bầm dập như thế, mà chỉ số ủng hộ th́ ngày càng đi xuống tương tự, Trump phải làm cái ǵ đó để chứng tỏ ḿnh là một “strongman” [4].
Mà Trump có trở thành “anh hùng” trong mắt những MAGA quân là nhờ biết diễn vai một “strongman”. Mấy năm trước, có dịp tiếp xúc, tôi khám phá rằng những “trí thức” Việt Nam cuồng nhiệt tin vào Trumpism là do họ tin rằng “chỉ có Trump mới dám ra mặt đối đầu với Trung Quốc”, mà quên đi rằng con người này đă đóng thuế cho Trung Quốc nhiều hơn cho nước Mỹ, rằng tất cả những ǵ ông ta kinh doanh như một món hành chính trị, cả Kinh Thánh, cũng đều góp phần làm giàu cho Trung Quốc [5].
Nhưng đó chỉ là chuyện phụ. Đồng ư rằng thế giới này vẫn cần đến những “strongman” nhưng đó phải là những bậc “chính nhân quân tử”, hành động theo phép tắc, luật lệ. Dẫm lên phép tắc và luật lệ th́ chỉ là thứ “strongman” như Adolf Hitler, như Joseph Stalin, như Saddam Hussein hay như Pol Pot v.v…
Mà những kẻ đang háo hức, say mê với màn tŕnh diễn “strongman” mới này cũng hoàn toàn quên rằng, toàn bộ những “strongman” dẫm lên phép tắc nói trên, cuối cùng, đều t́m thấy đích đến của chúng là cái hố rác của lịch sử.
Những kẻ dễ quên, hay ít ra là không muốn nhớ này, chẳng chóng th́ chầy, họ sẽ là thứ người đồng cảm hơn ai hết với những người từng là như thế, thí dụ những cựu Hồng vệ binh của Mao [6].
Sau nhiều ngày cân nhắc công khai về việc có nên tham gia cùng Israel trong chiến dịch quân sự chống lại Iran hay không, hôm thứ Bảy Tổng thống Trump đă chỉ đạo quân đội Mỹ thực hiện một cuộc tấn công phức tạp vào ba địa điểm hạt nhân của quốc gia này bằng một số máy bay chiến đấu và tàu ngầm của Mỹ.
Vài giờ sau, ông Trump tuyên bố nhiệm vụ này là một “thành công quân sự ngoạn mục“, ông nói trong bài phát biểu toàn quốc từ Nhà Trắng, rằng quân đội Mỹ đă “hoàn toàn xóa sổ” chương tŕnh hạt nhân của Iran. “Không có quân đội nào trên thế giới có thể làm được những ǵ chúng ta đă làm tối nay, thậm chí c̣n gần hơn“, ông nói, phía sau là Phó Tổng thống JD Vance, Ngoại trưởng Marco Rubio và Bộ trưởng Quốc pḥng Pete Hegseth.
Có vẻ như đây là một chiến thắng về mặt chiến thuật chưa đầy bốn giờ sau khi bom bắt đầu rơi, nhưng việc đưa ra bất kỳ cảm giác cuối cùng nào về thử thách này là quá sớm.
Các địa điểm hạt nhân ở Fordo, Natanz và Isfahan có thể đă trở thành đống đổ nát. Nhưng liệu Tehran có thể khôi phục chương tŕnh hạt nhân của ḿnh hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ. Và Iran sẽ làm ǵ để đáp trả? Nếu hơn 40.000 quân nhân và nhân sự Mỹ ở Trung Đông bị tấn công, liệu chính quyền Trump có cố gắng lật đổ chế độ chính trị ở Tehran không?
Bất kỳ câu hỏi nào trong số này cũng có thể có câu trả lời phức tạp với hậu quả thảm khốc cho Mỹ và các đồng minh trên khắp Trung Đông. Ông Trump không nh́n nhận theo cách đó. “Sẽ có ḥa b́nh hoặc sẽ có thảm kịch cho Iran lớn hơn nhiều so với những ǵ chúng ta đă chứng kiến trong tám ngày qua. Hăy nhớ rằng, vẫn c̣n nhiều mục tiêu“, ông nói, ám chỉ đến các cuộc không kích của Israel.
Quyết định của ông Trump có khả năng thay đổi không chỉ nhiệm kỳ Tổng thống của ông mà c̣n cả vị thế của Mỹ ở nước ngoài. Ông được bầu vào Nhà Trắng với cương lĩnh quay lưng lại các cuộc xung đột ở nước ngoài với các mục tiêu mơ hồ. Hơn bảy tháng sau, ông đă đưa quân đội Mỹ trực tiếp vào cuộc xung đột với Iran trong một hành động chiến tranh được lên kế hoạch tỉ mỉ và chi tiết nhưng hoàn toàn không được Quốc hội Mỹ cho phép.
Tổng thống Mỹ đă chọn phát động các cuộc tấn công này vào Iran theo sự lựa chọn, không phải là sự bắt buộc. Tulsi Gabbard, giám đốc cơ quan t́nh báo quốc gia của ông Trump, đă khai [tại buổi điều trần] hồi tháng 3 rằng Iran có một kho vật liệu làm giàu nhưng vẫn chưa quyết định chế tạo vũ khí hạt nhân. (Kể từ đó, bà cho biết những b́nh luận của ḿnh đă bị cắt xén khỏi ngữ cảnh và ước tính, Iran sẽ phải mất “vài tuần đến vài tháng” nữa mới có thể sản xuất vũ khí hạt nhân).
Trong bài phát biểu của ḿnh được đưa ra sau khi ông Trump nói với người Mỹ qua mạng xă hội rằng [lư do mà] ông tham chiến, ông Trump đă hoan nghênh hoạt động ném bom, diễn ra bằng máy bay ném bom tàng h́nh B-2 cùng với tên lửa phóng từ tàu ngầm. “Tôi muốn chúc mừng những người yêu nước vĩ đại của Mỹ đă lái những cỗ máy tuyệt vời đó tối nay và toàn thể quân đội Mỹ về một hoạt động mà thế giới chưa từng thấy trong nhiều, nhiều thập niên qua“, ông nói.
Đúng là Không quân Mỹ chưa bao giờ sử dụng máy bay ném bom tàng h́nh trong một chiến dịch tấn công áp đảo và được dàn dựng kỹ lưỡng như vậy. Với giá khoảng 2,1 tỷ đô la một chiếc, B-2 là máy bay đắt nhất thế giới v́ công nghệ trên máy bay. Nó được thiết kế để luồn lách sau hệ thống pḥng không của Liên Xô và tiêu diệt các mục tiêu kiên cố và được sử dụng hạn chế trong các cuộc chiến ở Trung Đông.
Giờ đây, thế giới đang hướng sự chú ư vào quân đội Mỹ trong tầm bắn của Iran thông qua tên lửa, máy bay không người lái hoặc các loại tấn công khác. Có thể phải mất nhiều ngày mới có phản ứng. Khi ông Trump ra lệnh tấn công bằng máy bay không người lái hồi tháng 1 năm 2020, giết chết Thiếu tướng Qassim Suleimani, người chỉ huy quân đội Quds hùng mạnh của Iran thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo, th́ phải mất năm ngày Iran mới tung ra loạt tên lửa tấn công vào quân đội Mỹ đồn trú tại các căn cứ ở nước láng giềng Iraq.
Ông Trump nói, ông hy vọng rằng “chúng ta sẽ không c̣n cần” đến sự phục vụ của quân đội Mỹ nữa. Đây chỉ là suy nghĩ viển vông. Gần như chắc chắn chúng ta chưa thấy sự kết thúc của hành động quân sự của Mỹ trong cuộc chiến này. Rất có thể mọi chuyện chỉ mới bắt đầu.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Ngày 21 tháng 6, quân đội Mỹ bất ngờ không kích ba cơ sở hạt nhân của Iran (Fordo, Natanz và Isfahan) bằng loại bom phá hầm đặc biệt. Đây là lần đầu tiên Mỹ sử dụng loại bom nặng 30,000 pound trong thực chiến, do máy bay B-2 thả xuống, kết hợp với tên lửa phóng từ tàu ngầm.
Trump tự ḿnh loan báo cuộc tấn công trên mạng xă hội, khiến t́nh h́nh căng thẳng tại Trung Đông leo thang trở lại. Ngũ Giác Đài đă đưa toàn bộ khu vực vào t́nh trạng báo động, bao gồm 40,000 binh sĩ Mỹ đang đóng quân rải rác trên các căn cứ và tàu chiến ở vùng Vịnh.
Iran tuyên bố sẽ trả đũa, trong lúc Mỹ tiếp tục đưa thêm chiến đấu cơ F-22, F-35 và hàng không mẫu hạm tới khu vực. Hai tàu Carl Vinson và Nimitz đă được lệnh di chuyển gấp đến biển Ả Rập, sẵn sàng nghênh chiến. Các căn cứ Mỹ tại Qatar, Bahrain và UAE cũng được gia tăng pḥng thủ.
Fordo là cơ sở nằm sâu trong ḷng núi, vốn được Iran xây dựng nhằm tránh số phận như nhà máy hạt nhân Iraq bị Israel đánh bom năm 1981. Từ trước tới nay, chỉ Mỹ mới có loại bom đủ mạnh để phá hủy địa điểm này – và các chính quyền tiền nhiệm đều từ chối giao loại bom ấy cho Israel.
Căng thẳng bùng phát hơn một tuần sau khi Israel tự ư oanh kích Iran, buộc Mỹ phải nhập cuộc. Giới chức t́nh báo Mỹ tin rằng, Tehran đang chuẩn bị phản công và có thể nhắm vào eo biển Hormuz – nơi vận chuyển gần 1/4 lượng dầu toàn cầu. Nếu bị phong tỏa, giá xăng dầu thế giới chắc chắn sẽ tăng vọt.
Trong nhiệm kỳ đầu, Trump từng ra lệnh hạ sát tướng Soleimani của Iran ở Baghdad, khiến Tehran bắn trả bằng hàng loạt tên lửa, làm hơn 100 lính Mỹ bị chấn thương năo. Lần này, nhiều người lo ngại Mỹ lại dấn thân vào một cuộc chiến chưa có lối ra – đúng vào lúc thế giới đang mong tránh thêm một ng̣i nổ nữa.
Năm 1964, chỉ trong ṿng chưa đầy 5 tuần Trung Quốc đă chế ra bom nguyên tử.
Iran có thể sản xuất đủ uranium cho lơi của 10 quả bom chỉ trong vài ngày. Nhưng nguời ta không biết là Iran phải mất bao lâu để biến uranium thành kim loại, tạo h́nh thành vũ khí và sau đó lắp ráp thành bom.
Việc Do Thái liên tục tấn công Iran rồi Mỹ trực tiếp nhúng tay vào nó, sẽ đưa đến chỉ có một trong hai khả năng: Hoặc chế độ Iran sụp đổ, hoặc Iran nhanh chóng cho ra bom nguyên tử.
Cả hai khả năng này đều tồi tệ.
Chế độ sụp đổ th́ nó sẽ như Libya, không c̣n ai để nói chuyện, loạn lạc, bạo lực, khủng bố sẽ tràn lan. Mỹ và Do Thái không thể chiếm đóng hay xây dựng một chế độ mới cho Iran được. Cái thứ mà người ta sợ nhất là chiến tranh tôn giáo và chiến tranh sắc tộc, bởi v́ nó không như chiến tranh kinh tế hay tranh chấp lănh thổ, có thể ngồi vào bàn hội nghị kỳ kèo bớt một thêm hai và dễ cho ra giải pháp.
Chiến tranh tôn giáo và chiến tranh sắc tộc là chiến tranh sống mái, zero-sum game, coi cái chết là vinh quang.
Nước Mỹ đang bên bờ chiến tranh tôn giáo ở bên ngoài và chiến tranh sắc tộc ở bên trong.
Cựu Bộ trưởng Quốc pḥng Robert Gates đă cảnh báo hồi năm 2012, rằng một cuộc tấn công vào Iran “sẽ khiến cho Iran có vũ khí hạt nhân là điều không thể tránh khỏi. Họ sẽ chỉ chôn vùi chương tŕnh sâu hơn và làm cho nó trở nên bí mật hơn“.
Bắc Hàn có vũ khí hạt nhân do sự đỡ đầu của Liên Xô để gây ảnh hưởng địa chính trị ở vùng Đông Bắc Á, cân bằng với Trung Quốc và Mỹ.
Bắc Hàn đă và đang giúp Iran trong vấn đề tên lửa và nguyên tử, có một số báo cáo chưa được xác nhận cho biết, Iran có cơ sở nguyên tử của họ ở Bắc Hàn.
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đi Moscow ngày 22/6 để gặp Putin sau cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Gặp để làm ǵ? Chắc chắn là không thiếu phần thảo luận về việc Iran chế bom nguyên tử và cần Putin hậu thuẫn.
Xét việc Nga trong thời gian qua bị thất thế ở Trung Đông qua việc Syria sụp đổ và các đồng minh bị trù dập, th́ việc tái cân bằng vị thế địa chính trị của Nga qua việc Iran có bom nguyên tử, tương tự như Bắc Hàn ở Đông Bắc Á, là điều mà Putin mong muốn.
Trump dội bom, đ̣i Iran đầu hàng vô điều kiện và không được đánh trả. Đây là lư của kẻ ỷ mạnh hiếp yếu – TACO Trump. Nó không xảy ra trong chiến tranh tôn giáo. Giáo chủ Khamenei đă chuẩn bị cho cái chết của ông ta và đă chỉ định những người tiếp nối.
Chứng cớ cho thấy rằng, một khi anh có bom nguyên tử th́ không bị ai uy hiếp và có thể ngồi nói chuyện ngang hàng với tổng thống Mỹ. C̣n như Iran th́ bị Do Thái và Mỹ đánh như “áo vũ cơ hàn”. Điều này khuyến khích cho Iran muốn có bom nguyên tử bằng mọi giá.
Iran không cần phải tạo ra một quả bom hiện đại, tinh vi có thể gắn vừa đầu tên lửa. Họ có thể cho ra một thiết bị thô sơ giống với quả bom mà Mỹ đă sử dụng để phá hủy Hiroshima 80 năm trước. Họ có thể đặt quả bom đó vào máy bay, xe tải hoặc bụng tàu chở hàng và tuồn lậu vào lănh thổ của một đồng minh của Mỹ hoặc chính nước Mỹ.
Iran cũng có thể cho nổ một quả bom trong sa mạc của Iran, chứng minh rằng họ hiện đă trở thành một cường quốc hạt nhân và đe dọa sẽ sử dụng nó, trừ khi Israel và Hoa Kỳ ngừng các cuộc tấn công của họ.
Điều này sẽ hậu thuẫn cho các hành động khác, chẳng hạn như đóng eo biển Hormuz, cắt đứt 1/5 nguồn cung cấp dầu mỏ của thế giới và gây ra suy thoái toàn cầu; tấn công quân đội Mỹ trong khu vực; và các cuộc tấn công khủng bố vào các lợi ích và mục tiêu kinh tế của Mỹ trên toàn thế giới. (https://on.msnbc.com/4ne8BxK)
Không nước nào sử dụng vũ khí hạt nhân trong 80 năm qua, nhưng giờ đây thế giới đang tiến gần đến bờ vực sử dụng bom hạt nhân. Ngay cả khi các cuộc tấn công vào Iran thành công – các máy ly tâm và kho uranium của Iran bị phá hủy – th́ rủi ro hạt nhân vẫn sẽ tăng theo cấp số nhân.
Các quốc gia trên thế giới sẽ kết luận rằng, chỉ có vũ khí hạt nhân mới có thể cứu họ khỏi một cuộc tấn công quân sự. Ngay lúc này, các đồng minh châu Âu lo ngại rằng việc Trump rút lui, không ủng hộ Ukraine – và liên minh với Nga – có nghĩa là nếu chiếc dù hạt nhân của Mỹ không c̣n bảo vệ họ nữa, th́ tốt hơn hết là họ nên tự xây dựng chiếc dù hạt nhân của riêng ḿnh.
Cuộc chiến này có thể khiến nhiều quốc gia ở châu Âu và châu Á kết luận rằng, họ phải rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân, kết liễu năm thập niên kềm chế hạt nhân. Nhân loại sẽ bị đẩy trở lại t́nh trạng hỗn loạn hạt nhân của thập niên 1950 và 1960, khi hàng chục quốc gia có chương tŕnh vũ khí hạt nhân.
Việt Nam cũng không ngoại lệ, không thể ngồi thụ động trong một thế giới nhiễu nhương.
Bài viết của cựu Thủ Tướng Israel Ehud Olmert trên báo Haaretz là một lời tố cáo mạnh mẽ chưa từng thấy từ một cựu lănh đạo cấp cao trong chính quyền Israel. Ông không c̣n bênh vực Israel nữa, mà ông thẳng thắn tuyên bố rằng: Israel, dưới sự chỉ huy của Netanyahu và nội các cực đoan của ông ta, đang vi phạm tội ác chiến tranh tại Gaza.
Theo ông Olmert, chiến dịch quân sự hiện nay không c̣n nhằm mục tiêu quân sự chính đáng nào cả, mà nó là một cuộc chiến vô nghĩa, tàn phá, do động cơ chính trị cá nhân là cần kéo dài chỉ để duy tŕ quyền lực của Netanyahu. Ông gọi đây là “cuộc chiến riêng tư”, quân đội Israel cứ tiếp tục đánh vào các khu dân cư, gây thương vong nặng nề cho thường dân mà không hề có một chiến lược rơ ràng hay viễn kiến nào cho tương lai của Gaza.
Nghiêm trọng hơn, Olmert tố cáo chính phủ Israel đang cố t́nh dùng nạn đói như một vũ khí – cắt nguồn lương thực, thuốc men và nhu yếu phẩm để buộc dân chúng Gaza phải khuất phục. Một số bộ trưởng của chính quyền Israel c̣n thậm chí tuyên bố công khai rằng “mọi người sống ở Gaza đều là Hamas”, nghĩa là ai cũng có thể trở thành mục tiêu sát hại.
Ông cũng cảnh cáo rằng sự đồng t́nh ủng hộ từ các quốc gia thân Israel đang cạn dần. Tổng thống Pháp Macron, Thủ tướng Anh Starmer, và nhiều nhà lănh đạo châu Âu – kể cả các chính khách thuộc cánh hữu từng ủng hộ Israel – nay đă lên tiếng phản đối. Họ không phải là kẻ thù của Israel, mà là những người bạn đang thấy Israel tự hủy hoại chính ḿnh.
Ở mặt trận trong nước, Olmert lên án nội các Netanyahu đă xé nát sự đoàn kết dân tộc, chia rẽ quân đội và dân chúng, giữa các cộng đồng người Do Thái với nhau, và thất bại hoàn toàn trong việc giải cứu con tin.
Không chỉ ở Gaza, mà tại West Bank, những nhóm thanh niên cực đoan người Do Thái mang tên “The Hilltop Youth” ngày đêm đốt làng, đánh người, trong khi quân đội và cảnh sát th́ làm ngơ đứng nh́n. Một số quan chức thậm chí c̣n kêu gọi xóa sổ các làng mạc của người Palestine – một hành động không khác ǵ diệt chủng.
Olmert thừa nhận rằng, ông từng phản đối những cáo buộc rằng Israel mang “tội ác chiến tranh” hay có những hành động “diệt chủng”, nhưng bây giờ, với những ǵ đang công khai xảy ra, ông không thể nào tiếp tục chối căi nữa.
Ông viết: “Chúng ta đang phạm tội. Đă đến lúc chúng ta phải dừng lại, trước khi cả dân tộc Israel bị đưa ra trước vành móng ngựa của Ṭa Án H́nh Sự Quốc Tế”.
Lời kết luận “Đủ rồi” của ông Olmert không chỉ là tiếng nói lương tri của một người từng có chân trong guồng máy quyền lực, mà nó c̣n là một lời cảnh tỉnh cho cả một quốc gia đang đứng bên bờ vực đạo lư và pháp lư.
Nicola Abé và Maximilian Popp phỏng vấn John Bolton
Nguyễn Văn Vui chuyển ngữ
18-6-2025
John Bolton từng là cố vấn An ninh Quốc gia dưới thời Donald Trump, nhưng sau đó lên tiếng chỉ trích Trump. Trong cuộc tṛ chuyện này, Bolton nói về khả năng Mỹ tham chiến và liệu chế độ tại Tehran có thể bị lật đổ hay không.
John Bolton, 76 tuổi, từng làm việc dưới thời tất cả các tổng thống Cộng ḥa kể từ thời Ronald Reagan. Trong nhiệm kỳ đầu của Donald Trump, ông giữ chức Cố vấn An ninh Quốc gia cho đến khi rời nhiệm sở năm 2019 do mâu thuẫn nội bộ. Bolton nổi tiếng là người ủng hộ các vụ can thiệp quân sự.
***
Hỏi: Thưa ông Bolton, hôm thứ Sáu tuần trước Israel đă bắt đầu tấn công Iran – một bước đi mà từ lâu ông đă cổ xúy. Ông có bất ngờ không?
Bolton: Tôi biết Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu từ thời ông ấy c̣n là đại sứ tại Liên Hiệp quốc. Suốt hàng chục năm qua, ông ấy luôn tuyên bố sẽ phá hủy chương tŕnh hạt nhân của Iran. Ai cũng biết điều này có thể xảy ra.
Hỏi: Donald Trump có vai tṛ ǵ trong cuộc tấn công này?
Bolton: Tôi không nghĩ Trump có liên quan tới kế hoạch này. Giờ th́ Trump đang ở trong một t́nh thế khó khăn v́ trước đây ông ấy muốn đàm phán với Iran. Chắc chắn ông ấy đă nói với người Israel rằng ông ấy không muốn họ tấn công. Nhưng họ vẫn cứ làm.
Hỏi: Điều ǵ khiến ông nghĩ rằng Trump không liên quan đến cuộc tấn công?
Bolton: Ngay vào đêm thứ Năm sang thứ Sáu, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio c̣n tuyên bố rằng đây là một cuộc tấn công đơn phương của Israel, và Mỹ không tham gia. Chắc chắn Rubio không thể phát biểu như vậy nếu không có sự đồng ư của tổng thống. Nhưng rồi sáng thứ Sáu, Trump thức dậy và có lẽ thấy rằng chiến dịch khá thành công. Giá cổ phiếu tăng lên. Thế là ông ta tuyên bố ủng hộ Israel, gọi đ̣n tấn công là xuất sắc.
Hỏi: Trump nói ông ta đă đưa ra tối hậu thư 60 ngày cho Iran và thời hạn đă hết. Điều đó có đáng tin không?
Bolton: Giờ đây, với Trump mục tiêu là giữ thể diện và tự coi ḿnh là một nhân tố quan trọng. Trump biết rằng với tư cách là Tổng thống Mỹ, ông ta đóng một vai tṛ trung tâm. Ông ta hoàn toàn có thể điều máy bay ném bom tàng h́nh B2 để tấn công các cơ sở hạt nhân ngầm của Iran bằng bom xuyên hầm.
Hỏi: Trong chiến dịch tranh cử, Trump đă từng hứa sẽ không để nước Mỹ dính vào các cuộc chiến khác ở Trung Đông mà.
Bolton: Một thỏa ước vẫn là điều ông ta mong muốn nhất. Nhưng điều quan trọng hơn mà ông ta muốn là giành lại thế chủ động. Việc bị gạt khỏi tâm điểm khiến ông ta rất bực bội. Có lẽ đó là lư do ông ta đă vội vă rời khỏi Hội nghị thượng đỉnh G7 ở Canada.
Hỏi: Netanyahu có thực sự coi trọng Trump không?
Bolton: Cách làm của ông ấy khá táo tợn. Nhưng người Israel cũng đă làm điều tương tự trước đây. Ví dụ vào năm 1981, họ đă tấn công ḷ phản ứng Osirak ở ngoại ô Baghdad, trái tim của chương tŕnh hạt nhân của nhà độc tài Iraq Saddam Hussein. Sau đó Mỹ đă bỏ phiếu thuận với một nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc lên án cuộc tấn công của Israel, họ đă rất bối rối. Năm 2007, họ lại ném bom một ḷ phản ứng của Iran ở Syria, mặc dù họ không được Mỹ đồng ư.
Hỏi: Lần này Netanyahu chỉ muốn phá hủy chương tŕnh hạt nhân, hay c̣n muốn lật đổ chính quyền Tehran?
Bolton: Tôi cho rằng ông ấy đang thấy cơ hội để thay đổi chế độ, bởi Cộng ḥa Hồi giáo Iran đang yếu hơn bao giờ hết kể từ khi thành lập vào năm 1979. Từ sau vụ Hamas tấn công ngày 7 tháng 10 năm 2023, Israel đă tái định h́nh lại trật tự Trung Đông và liên tục đánh bại Iran cùng các đồng minh của họ.
Hỏi: Israel có thể tự ḿnh phá hủy toàn bộ chương tŕnh hạt nhân Iran không?
Bolton: Chúng ta không biết tất cả về chương tŕnh đó. Hai cơ sở lớn là Natanz và Fordow nằm sâu dưới ḷng đất. Người Mỹ có thể dễ dàng vô hiệu hóa Natanz. Israel th́ sẽ phải tấn công cơ sở này từng chút một bằng những quả bom nhỏ hơn. Khó nhất là phá hủy cơ sở ở Fordow – Israel không thể làm được điều đó. Họ chỉ có thể phong tỏa các lối vào hết lần này đến lần khác. Nhưng Fordow nhỏ hơn Natanz nhiều. Nếu Israel phá được Natanz, th́ coi như chương tŕnh đă kết thúc – ít nhất là phần chúng ta biết.
Hỏi: Theo ông, c̣n có một phần khác nữa sao?
Bolton: Mối lo ngại lớn nhất của tôi là một phần chương tŕnh hạt nhân của Iran nằm dưới một ngọn núi ở Bắc Hàn.
Hỏi: Có bằng chứng nào cho điều đó không?
Bolton: Ngay từ đầu thập niên 1990, Bắc Hàn đă cung cấp hỏa tiễn Scud (hỏa tiễn đạn đạo đất đối đất kiểu Liên Xô) cho Cộng ḥa Hồi giáo. Kể từ đó, cả hai nước đă phát triển các hệ thống phóng. Chúng tôi cũng biết rằng người Bắc Hàn đă xây dựng một ḷ phản ứng ở Syria cùng với người Iran. Tuy nhiên, chúng ta sẽ chỉ có bằng chứng khi các Ayatollah không c̣n nắm quyền và chúng ta có thể xem xét các tài liệu ở Tehran.
Hỏi: Vậy theo ông, chỉ có thay đổi chế độ Iran mới chấm dứt được mối đe dọa phải không?
Bolton: Tôi đă theo dơi Iran 25 năm nay. Chừng nào các giáo sĩ c̣n cầm quyền, họ c̣n hỗ trợ khủng bố, phát triển hỏa tiễn và vũ khí hạt nhân – đó là một phần trong ư thức hệ của họ.
Hỏi: Nhưng những cuộc thay đổi chế độ do can thiệp từ bên ngoài ở Trung Đông hiếm khi mang lại ḥa b́nh và ổn định ở Trung Đông trong những thập niên qua.
Bolton: Có nhiều kịch bản cho Iran. Giới lănh đạo có thể tan ră – lúc đó các tham vọng cá nhân sẽ phát huy. Tốt nhất là tầng lớp giáo sĩ bị gạt sang một bên, bởi họ không c̣n được dân ủng hộ. Người dân Iran không c̣n muốn một chế độ thần quyền nữa. Có thể sẽ xảy ra một chế độ độc tài quân sự – do Lực lượng Vệ binh Cách mạng hùng mạnh hoặc quân đội chính quy của Iran lănh đạo.
Hỏi: Và điều này sẽ tốt hơn sao?
Bolton: Có lẽ vậy. Ít nhất sẽ có cơ hội là các nhà cầm quyền mới sẽ không bắn vào dân chúng của họ trong các cuộc biểu t́nh. Có thể đó sẽ là những người mà chúng ta thật sự có thể đàm phán.
Hỏi: Ông được coi là một trong những kiến trúc sư của cuộc chiến Iraq. Sự sụp đổ của Saddam Hussein đă dẫn đến hỗn loạn, bạo lực, nội chiến. Đó không phải là thảm họa hay sao?
Bolton: Tôi không nghĩ vậy. Saddam Hussein đă bị loại bỏ – và nhờ thế thế giới tốt đẹp hơn, dù cái giá phải trả rất lớn.
Hỏi: Ngay cả những người chống đối chế độ Iran cũng kêu gọi cuộc chiến phải dừng lại. Điều này không làm ông đắn đo sao?
Bolton: Chắc chắn dân thường đang phải chịu đựng. Nhưng tôi tin rằng phần lớn người Iran hiểu rằng chính quyền của họ là nguyên nhân gây ra t́nh cảnh hiện nay. Ngay cả trong Thế chiến thứ hai, khi Mỹ và đồng minh tàn phá nước Đức, phần lớn dân Đức vẫn hiểu v́ sao các nước đó phải can thiệp.
Hỏi: Trump đă hô hào dân Tehran rời khỏi thành phố. Điều đó chẳng phải là một h́nh thức khủng bố tâm lư khiến dân chúng càng ủng hộ thêm chính quyền của họ sao?
Bolton: Trump không nghĩ xa đến vậy đâu. Có thể Netanyahu đă bảo với ông ta rằng họ sẽ tấn công một số mục tiêu cụ thể ở Tehran, như tổng hành dinh của lực lượng Quds – đó là mục tiêu quân sự chính đáng. Với công nghệ hiện nay, ta có thể đánh trúng một ṭa nhà mà không làm vỡ kính của ṭa nhà bên cạnh. Nhưng Trump có lẽ bị ám ảnh bởi những bộ phim chiến tranh mà ông ta xem. Dù sao, Israel cũng sẽ không ném bom toàn diện Tehran – điều đó đi ngược lợi ích của họ.
Hỏi: Trong khi đó, người ta nói rằng nhà độc tài Nga Vladimir Putin đă tự đề xuất làm trung gian ḥa b́nh giữa Israel và Iran.
Bolton: Putin dắt mũi Trump không khác ǵ một đứa trẻ. Trong lúc Putin vẫn ném bom giết thường dân ở Ukraine, ông ta lại làm bộ bàn bạc với Trump t́m giải pháp cho xung đột Trung Đông. Sau đó người ta thấy Trump ra trước báo chí phát biểu rằng, Nga nên được cho vào lại G7. Putin chắc hẳn đang ngồi cười ha hả ở Moscow và tự vỗ vai khen ḿnh.
Hỏi: Trump có dễ bị thao túng không?
Bolton: Ông ta chẳng có triết lư chính trị rơ ràng nào cả. Với Trump, chính sách đối ngoại là chuyện quan hệ cá nhân với các lănh đạo khác. Ông ta nghĩ Putin là bạn ḿnh. Cũng như lần gặp Kim Jong Un năm 2018 ở Singapore, ông ta nói: “Chúng tôi đă yêu nhau”.
Hỏi: C̣n mối quan hệ giữa Trump và Netanyahu th́ sao?
Bolton: Cái này phức tạp hơn. Netanyahu từng chúc mừng Joe Biden khá sớm sau bầu cử 2020 – đó là điều Trump không thể tha thứ. Trump cũng rất khó chịu khi Netanyahu luôn giành được sự chú ư của truyền thông. Giờ đây Netanyahu đang chiếm thế thượng phong th́ Trump phải cố để không bị truyền thông gạt ra ŕa.
Hỏi: Hiện nay ai đang đưa ra quyết sách đối ngoại trong Nhà Trắng?
Bolton: Thực ra bây giờ chẳng c̣n Hội đồng An ninh Quốc gia đúng nghĩa. Trump ngồi trong Pḥng Bầu Dục cùng Bộ trưởng Quốc pḥng Pete Hegseth (Bolton cười lớn và lắc đầu), Ngoại trưởng Marco Rubio, Giám đốc t́nh báo Tulsi Gabbard, Chánh văn pḥng Susie Wiles và Phó tổng thống JD Vance (cười thêm lần nữa), người chẳng có tí kinh nghiệm ǵ về an ninh quốc gia. Họ loay hoay t́m hướng đi. Rồi Trump có thể sẽ bảo: Để tôi gọi cho Bibi (Netanyahu). Và Bibi nói: Tôi cần mấy chiếc B2 với bom xuyên hầm – chỉ lần này thôi. Chúng tôi sẽ làm rất gọn. Rất có thể Trump sẽ bị thuyết phục kiểu đó.
Hỏi: Khả năng Mỹ tham chiến lớn đến mức nào?
Bolton: 50:50. Có thể Trump sẽ thử thêm một lần nữa, gửi đặc phái viên Steve Witkoff gặp Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi. Nhưng Trump cũng hiểu rằng nếu mọi việc kết thúc bằng việc chế độ Iran sụp đổ – điều hoàn toàn có thể – th́ đó sẽ là bước ngoặt lịch sử ở Trung Đông. Và điều đó lại xảy ra mà không có công lao ǵ của Trump? Netanyahu lên b́a Time Magazine? Những suy nghĩ như vậy đối với Trump không thể chịu đựng được. Tất cả những điều này không liên quan ǵ đến địa chính trị. Với Trump, tất cả chỉ là Trump mà thôi.
Hỏi: Một số người thuộc phong trào “Make America Great Again” (“MAGA”) của Trump, như người dẫn chương tŕnh Tucker Carlson hay cựu cố vấn Steve Bannon, cho rằng can thiệp quân sự vào Iran sẽ phản bội chính sách “Nước Mỹ trên hết”. Trump có bị mất ḷng với cử tri nền tảng không?
Bolton: Ngay chính phong trào MAGA cũng không thống nhất. Một số người chỉ đơn giản là bài Do Thái nên không muốn Mỹ làm ǵ cả cho Israel. Một số khác thực sự theo chủ nghĩa biệt lập như Carlson. Nhưng tôi không nghĩ họ chiếm ưu thế.
Hỏi: Đảng Cộng Ḥa truyền thống c̣n lại ǵ?
Bolton: Họ đang bị Trump uy hiếp và sợ Trump – sự thật là như vậy đó. Nhưng đa số các nghị sĩ Cộng Ḥa vẫn ủng hộ con đường đối ngoại của Reagan. Họ chưa dám chống lại Trump. Nhưng tôi nghĩ 90% đảng viên Cộng Ḥa kiên định đứng về phía Israel. Giờ đây họ không thể trốn tránh được nữa.
Hỏi: Dân Mỹ dường như đă mệt mỏi với các cuộc chiến bất tận như ở Afghanistan hay Iraq.
Bolton: Iran sẽ không phải là cuộc chiến “bất tận”. Mỹ cũng sẽ không đưa bộ binh vào.
Hỏi: Nhưng nếu chế độ Tehran giữ được quyền lực, th́ khả năng họ tiếp tục theo đuổi bom hạt nhân sau chiến tranh c̣n lớn hơn chứ?
Bolton: Họ đă phát triển vũ khí hạt nhân ngay cả khi c̣n thỏa thuận 2015.
Hỏi: Ông không lo sợ một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân toàn cầu sắp nổ ra sao?
Bolton: Chúng ta phải rút kinh nghiệm từ Bắc Hàn. Đáng lẽ chúng ta không bao giờ được để nước đó trở thành cường quốc hạt nhân. Những xu hướng như thế cần bị ngăn chặn sớm, khi cái giá c̣n thấp – không phải đợi đến lúc sinh tử. Israel hiểu rơ điều này.
__________________
The Following User Says Thank You to Gibbs For This Useful Post:
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
