Lực lượng Cảnh Sát Quốc Gia (CSQG) Việt Nam Cộng Ḥa, sau nhiều lần cải tổ, đă phát triển từ một đơn vị bán quân sự gồm 30.000 người trở thành một lực lượng thực sự mang tính quân sự với quân số lên tới 130.000 người vào những ngày cuối cùng của chế độ VNCH.

Cho đến ngày nay, có lẽ hiếm có một lực lượng cảnh sát nào trên thế giới mà người chiến sĩ vừa làm nhiệm vụ quân nhân đối đầu trực diện với quân thù nơi chiến trường, vừa phải đảm nhiệm công tác bảo vệ an ninh, trật tự và thực thi pháp luật tại hậu phương.
Nếu Quân Lực VNCH có các Trường Vơ Bị Quốc Gia tại Đà Lạt và Trường Sĩ Quan Thủ Đức để đào tạo sĩ quan, th́ ngành Cảnh Sát cũng có Học Viện CSQG tại Vũng Tàu và Thủ Đức – nơi đào tạo các sĩ quan cảnh sát văn vơ song toàn. Học viên không chỉ cần có bằng Tú Tài toàn phần mà nhiều người c̣n có học vị Cử nhân hoặc Cao học.

Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, khi chính quyền miền Nam sụp đổ, lực lượng CSQG cũng chịu chung số phận nghiệt ngă như các quân binh chủng khác. Nhiều vị chỉ huy cao cấp đă hy sinh:
Chuẩn tướng Bùi Văn Nhu, Tư lệnh phó CSQG, qua đời trong trại tù cải tạo do điều kiện giam giữ khắc nghiệt.
Đại tá Đàm Trung Mộc, Viện trưởng Học viện CSQG, cũng không sống sót trong trại tù lao động.
Trung tá Nguyễn Văn Long, sĩ quan CSQG, đă can đảm tự sát ngay trước tượng đài Chiến Sĩ, đối diện Ṭa Quốc hội tại Sài G̣n, sáng 30/4/1975.
Nhiều chiến sĩ cảnh sát khác bị bắt, bị đầy ải trong những trại cải tạo khổ sai, bị giam giữ trong thời gian dài và không ít người đă bỏ mạng oan uổng.
Lê Văn Thời – Từ người nằm vùng đến chiến sĩ Cảnh Sát Quốc Gia
Lê Văn Thời, như nhiều thanh niên yêu nước khác thời bấy giờ, từng tham gia phong trào Việt Minh. Năm 1954, anh được chỉ định ở lại miền Nam hoạt động dưới vỏ bọc của chính quyền VNCH tại quận Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre.
Tuy nhiên, sau một thời gian hoạt động trong hàng ngũ Việt Minh, anh nhận ra bản chất phi nhân, lừa lọc, bạo lực và lệ thuộc ngoại bang của tổ chức này. Nhận thấy lư tưởng mà ḿnh theo đuổi đă bị lợi dụng, anh quyết định từ bỏ và trở về cộng tác với chính quyền Quốc Gia từ thời Đệ Nhất Cộng Ḥa.
Anh từng giữ vai tṛ hỗ trợ các hoạt động t́nh báo, bảo vệ mạng lưới nội tuyến trong vùng kiểm soát của đối phương. Anh đă gây nhiều tổn thất cho phía bên kia và được đề nghị đổi vùng hoạt động để đảm bảo an toàn, nhưng từ chối v́ nắm rơ địa h́nh địa vật và quy luật hoạt động của đối phương tại đây.
Khi lực lượng nằm vùng bị đánh phá gần như tê liệt, anh được công khai hoạt động và gia nhập CSQG. Sau khi được đào tạo chuyên sâu tại trường T́nh báo, anh quay lại địa phương tiếp tục nhiệm vụ, đối mặt trực tiếp với nhiều nguy cơ bị ám sát. Đối phương thậm chí treo thưởng để bắt hoặc thủ tiêu anh.
Một lần, khi một toán trinh sát địch ḍ hỏi dân làng về anh, chính anh – trong vai người chăn trâu – đă phối hợp với đồng đội bắt gọn nhóm này. Những t́nh huống như vậy không hiếm trong thời gian anh hoạt động tại địa phương.
Là một sĩ quan CSQG, anh tổ chức nhiều chiến dịch t́nh báo, khám phá cơ sở nằm vùng của đối phương. Có thời điểm, khi Phạm Ngọc Thảo c̣n giữ chức tỉnh trưởng Kiến Ḥa, một cuộc họp bí mật giữa ông ta và tỉnh ủy phía bên kia đă bị ghi âm và gửi về Tổng Nha CSQG – một phần nhờ công của anh – giúp lên kế hoạch phá vỡ mạng lưới nội gián.
Ngày định mệnh và cái chết anh dũng
Khi Sài G̣n thất thủ vào ngày 30/4/1975, anh Thời bị bắt tại Bộ Chỉ Huy CSQG và đưa về giam giữ tại Khám Lá, tỉnh Bến Tre. Biết rơ bản thân sẽ không thoát khỏi sự trừng phạt của chính quyền mới, anh âm thầm tổ chức vượt ngục.
Cuộc vượt ngục thành công. Anh cùng một số bạn tù giết được tên trại trưởng và vài cán bộ cai tù, trốn khỏi trại. Dù vậy, sau nhiều ngày truy lùng, anh bị phát hiện và bắt lại tại hầm trú ẩn ở quê nhà.
Sau khi bắt lại được anh, phía đối phương tra tấn dă man và thông báo công khai việc bắt giữ để răn đe. Anh bị đưa ra xét xử bởi chính tên Ba Đào – người từng suưt chết dưới tay anh trước 1975.
Sáng hôm xử án, để ngăn anh hô to những lời chống đối hay tuyên bố ủng hộ VNCH, họ nhét trái chanh vào miệng anh. Phiên ṭa vội vă kết thúc bằng bản án tử h́nh không cần xét xử công khai. Anh bị xử bắn ngay sáng hôm đó.
Không dừng lại ở đó, xác anh bị kéo lê quanh thị xă – một hành động trả thù man rợ và đầy bạo lực.
Một tấm gương tận hiến v́ quốc gia
Cái chết của anh Lê Văn Thời gây xúc động mạnh trong ḷng người dân Bến Tre. Họ thương tiếc một người chiến sĩ tận tụy, yêu nước, dám dấn thân và chấp nhận hy sinh v́ lư tưởng tự do. Những người từng biết đến anh – từ thời chiến đến sau khi miền Nam sụp đổ – đều dành cho anh sự kính trọng sâu sắc.
Hôm nay, sự xót thương ngày ấy đă trở thành niềm kính phục. Anh Lê Văn Thời là h́nh ảnh tiêu biểu của một chiến sĩ Quốc Gia đă "tận trung báo đền Tổ Quốc", để lại một tấm gương bất khuất cho hậu thế.

(Trích theo bài viết “Sài G̣n trong tôi” – Tống Ngọc Thái)