Lốc xoáy bất ngờ trong bão số 10 đã cướp đi sinh mạng, tàn phá nhà cửa ở một số địa phương. Chuyên gia khí tượng chỉ ra nguyên nhân và cảnh báo ứng phó.
Giữa tâm bão Bualoi càn quét dọc Trung và Bắc Trung Bộ, tại cách tâm bão hàng trăm cây số, các cơn lốc xoáy, vòi rồng xuất hiện bất ngờ ở Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Phòng… khiến dư luận đặt câu hỏi: tại sao lốc xoáy lại hình thành với mức độ khủng khiếp như vậy và có thể dự báo được không?
Hình ảnh lốc xoáy kinh hoàng tại Ninh Bình được người dân ghi lại. Ảnh: cắt từ clip,
Lốc xoáy gây thiệt hại nặng nề
Trong sáng 29/9, khi bão số 10 (quốc tế Bualoi) tiến vào đất liền Trung Bộ và suy yếu dần, các ổ dông lớn lan rộng vào Bắc Bộ, nơi mà rìa phía bắc của hoàn lưu bão chạm tới các tỉnh đồng bằng. Ở Ninh Bình, Hưng Yên và một số địa phương ghi nhận nhiều trận lốc xoáy nhỏ nhưng mạnh, gây hậu quả nặng về người và tài sản.
Tại Ninh Bình, Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tỉnh báo cáo rạng sáng ngày 29/9 các xã Quỹ Nhất, Hải Anh, Hải Thịnh, Hồng Phong, Gia Hưng, Chất Bình bị ảnh hưởng bởi lốc xoáy. Có 9 người tử vong, 18 người bị thương. Trong đó chi tiết: Quỹ Nhất 4 người chết, Hải Anh 1, Hải Thịnh 1, Hồng Phong 1, Gia Hưng 1, Chất Bình 1; số người bị thương phân bố nhiều xã khác nhau.
Lực lượng chức năng thu dọn cây cối ngã đổ sau giông lốc ở Ninh Bình. Ảnh: Báo Ninh Bình.
Về tài sản, lốc xoáy làm 11 nhà cấp 4 sập hoàn toàn, 126 nhà hư hỏng hoặc tốc mái, 5 điểm trường học bị ảnh hưởng, 1 trạm y tế, nhiều biển quảng cáo, cột điện, cây xanh bị gãy đổ. Đê biển Hải Thịnh bị sạt 3 vị trí, mặt nước tràn vào khu dân cư.
Tại Hưng Yên, trong cơn dông, lốc xoáy đã thổi tung mái tôn nhà dân, cuốn theo bàn ghế, đồ đạc, khiến ít nhất 2 người tử vong. Ở một số địa phương như Hải Phòng, Thanh Hóa, người dân cũng quay được hình ảnh lốc xoáy quần thảo qua cánh đồng hoặc ven đường, mái tôn bay, cây đổ. Dù các lốc xoáy có kích thước nhỏ (vài chục tới vài trăm mét), thời gian tồn tại ngắn (vài phút đến vài chục phút), song tốc độ gió bên trong có thể lên mức rất mạnh, tương đương gió giật cường độ lớn, đủ để làm sập nhà yếu, cuốn mái tôn, bật gốc cây.
Hiện các cơ quan chức năng các tỉnh liên quan đang thống kê, hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả, di dời vùng nguy hiểm, khôi phục điện, thông tuyến giao thông, thăm hỏi người bị nạn.
Lý giải từ chuyên gia khí tượng
Giải thích về hiện tượng lốc xoáy trong bão, PGS. TS Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho hay, ở mức độ lý thuyết, lốc xoáy bản chất là một “cơn bão mini” trong quy mô rất nhỏ, xuất hiện trong các đám mây dông cực mạnh ở môi trường không khí bất ổn định. Hiện nay khoa học khí tượng chỉ có thể cảnh báo khả năng xuất hiện lốc xoáy, vòi rồng khi đám mây dông mạnh hình thành, chứ không thể dự báo trước vị trí hay cường độ của từng xoáy cụ thể.
Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo cho biết, đặc điểm của bão số 10 Bualoi là phần hoàn lưu phía bắc có chiều lan tỏa rộng và thường mang ranh áp cao cận nhiệt đới. Ở phía bắc tâm bão, chênh lệch áp suất, nhiệt độ, độ ẩm giữa khối khí bên ngoài và trong vùng hoàn lưu bão thường lớn hơn, tạo ra sự giao tranh giữa hai khối khí mạnh hơn.
Khi bão Bualoi tiến vào Bắc Trung Bộ, phần rìa phía bắc hoàn lưu ảnh hưởng tới đồng bằng Bắc Bộ, gây ra dông mạnh sáng 29/9. Nhiều ổ dông lớn đã hình thành, kéo theo các trận lốc xoáy được người dân ghi lại bằng điện thoại tại Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Phòng… Những lốc xoáy này có quy mô hẹp (chỉ vài chục đến vài trăm mét), tồn tại ngắn (từ vài phút đến vài chục phút) và thường xuất hiện ở các không gian rộng như cánh đồng, tuyến cao tốc, trong khi ở khu vực đô thị chật hẹp hiếm khi ghi nhận được.
Theo ông Lâm, do lốc xoáy có kích thước nhỏ nên radar và vệ tinh hầu như không thể xác định chính xác vị trí hay hình dạng. Vì vậy, công tác quan trắc, dự báo gặp nhiều khó khăn, các cơ quan khí tượng chỉ có thể đưa ra cảnh báo chung trong những cơn dông có khả năng kèm theo lốc xoáy.
“Lốc xoáy quy mô rất nhỏ, đường kính chỉ vài chục đến 200 m nên radar, vệ tinh hầu như không thể xác định được. Vì vậy, việc quan trắc, dự báo rất khó, chúng tôi chỉ có thể cảnh báo khi trong mưa dông có nguy cơ xuất hiện lốc xoáy,” ông Lâm cho biết.
Theo ông Lâm, dù nhỏ nhưng tốc độ gió bên trong xoáy có thể tương đương với gió cấp mạnh trong bão hay gió giật trong dông, đủ để gây thiệt hại trên tuyến di chuyển của nó, đặc biệt với nhà cửa yếu, mái tôn, cây xanh và vật dụng nhẹ.
Ông Khiêm cũng lưu ý bão số 10 có một số đặc điểm bất thường: tốc độ di chuyển nhanh (khoảng 30-35 km/h), thời gian tồn tại trên đất liền kéo dài, hoàn lưu lan rộng và ảnh hưởng mưa lớn sâu vào đất liền. Những yếu tố này tạo điều kiện thuận lợi cho dông mạnh lan vào các vùng xa tâm bão.
Theo cơ quan khí tượng, dù bão số 10 Bualoi đã di chuyển sang khu vực Thượng Lào và suy yếu thành áp thấp nhiệt đới nhưng tiếp tục gây thời tiết nguy hiểm.
Các chuyên gia khuyến cáo người dân chủ động theo dõi bản tin cảnh báo dông, lốc xoáy, khi xuất hiện mây đen dồn và gió giật mạnh cần tìm nơi trú ẩn chắc chắn (gầm bàn, gầm giường, phòng kiên cố), đóng chặt cửa sổ, tránh đứng ở cửa kính, mái hiên, nhà tạm. Không chạy theo hướng di chuyển lốc, không trú ở nhà lắp ghép, nhà tôn yếu.
Bão số 10 (Bualoi) với lượng mưa lớn, hoàn lưu rộng và chênh áp mạnh đã không chỉ gây lũ, sạt lở mà còn kích thích các trận dông xoáy cục bộ ở vùng rìa bão, đặc biệt phía Bắc. Dù khả năng dự báo cụ thể các lốc xoáy vẫn còn nhiều giới hạn, sự xuất hiện của chúng trong hoàn lưu bão càng khiến việc xây dựng cảnh báo, hệ thống quan trắc và nâng cao ý thức người dân về thiên tai nhỏ nhưng mạnh là rất cấp thiết.
