Các nhà thiết kế ngày càng chú trọng sự cầu kỳ, vô t́nh bỏ quên sự thanh lịch thông qua tỷ lệ và cân bằng của đường nét.
"Dạo quanh các đại lư bán các ḍng xe mới hiện nay, dễ dàng thấy sự đơn giản trong thiết kế đă lỗi thời và phong cách thiết kế nổi bật đang lên ngôi. Lưới tản nhiệt khổng lồ, cụm đèn pha phức tạp, đường gân nổi bật và đủ kiểu thiết kế cầu kỳ chiếm ưu thế. Đă có thời, những chiếc xe thanh lịch được thể hiện qua tỷ lệ hài ḥa, sự cân đối và những chi tiết tinh tế".
Autoblog bắt đầu bài phân tích về thiết kế xe hơi ngày nay bằng cách miêu tả những nét đặc trưng trong tạo h́nh. Dưới đây là bài viết chi tiết.
Các hăng xe ngày nay đang thiết kế cho kỷ nguyên kỹ thuật số, nơi một thông báo nhỏ trên màn h́nh điện thoại phải ngay lập tức thu hút ánh nh́n. Phong cách cổ điển, thiết kế vượt thời gian và sự tiết chế dường như không c̣n là công cụ của nhà thiết kế nữa và điều đó c̣n thể hiện rơ trong toàn ngành. Vẫn có một vài mẫu xe mang lại hy vọng, nhưng phần lớn những thiết kế c̣n lại đều chọn những kiểu dáng phô trương, cố gắng thu hút sự chú ư của mọi người và kết quả là doanh số thậm chí c̣n sụt giảm.
Hiện nay, vẫn c̣n một vài mẫu xe mang thiết kế ấn tượng dù đă qua nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ. Ví dụ điển h́nh như chiếc BMW serie 5 E39, Audi TT hay Lexus LS400 thế hệ đầu tiên.
Nhiều người cho rằng chiếc LS 400 cũ trông nhàm chán, nhưng chính những đường nét gọn gàng và h́nh khối đơn giản lại tạo nên vẻ đẹp vượt thời gian. Điều này tương tự Audi TT mang trường phái nghệ thuật Bauhaus. Những chiếc xe có h́nh dáng rơ ràng, một tinh thần tiết chế có kỷ luật khiến từng đường nét đều có chủ đích. Các nhà thiết kế khi ấy tập trung vào tỷ lệ và bề mặt hơn là trang trí khiến mỗi chiếc xe đều toát lên sự tự tin.
Ngược lại, thiết kế xe ngày nay thường không hướng đến sự hài ḥa tổng thể mà tập trung vào những chi tiết ấn tượng để thu hút ánh nh́n. Phần đầu của hầu hết các mẫu SUV trông như đang cố gắng nuốt chửng ḍng xe phía trước. Hai bên thân đầy những đường gân tạo h́nh chen lấn nhau để tranh giành sự chú ư, c̣n phần đuôi được thiết kế quá mức với ốp nhựa, phần nóc đuôi được tạo hiệu ứng bay hay bộ khuếch tán gió giả chỉ để tăng hiệu ứng thị giác. Sự đơn giản đă đồng nghĩa với nhàm chán trong các xưởng thiết kế, nhưng đó là một tư duy không thể vượt qua thử thách của thời gian.
Cơn sốt lưới tản nhiệt là một chủ đề hiện diện trong mọi cuộc thảo luận về sự thái quá trong thiết kế xe hơi hiện đại. Thậm chí lưới tản nhiệt không thể thiết kế lớn hơn nữa trừ khi loại bỏ đèn pha. Một số hăng xe như Hyundai đă tích hợp cả hệ thống đèn chiếu sáng vào lưới tản nhiệt để tận dụng thêm diện tích. Lưới tản nhiệt răng thỏ khổng lồ của BMW, thiết kế h́nh con suốt của Lexus hay những lưới tản nhiệt khổng lồ trên các mẫu SUV cỡ lớn từ Mỹ như Cadillac Escalade, Lincoln Navigator và GMC Yukon đều là triệu chứng của một căn bệnh: càng nhiều càng tốt.
Trước đây, lưới tản nhiệt từng là biểu tượng của mỗi thương hiệu, một khuôn mặt thể hiện bản sắc cơ khí của chiếc xe. Giờ đây, nó chỉ là câu chuyện về kích thước và sự phô trương thị giác. Hăy làm to hơn, và khách hàng sẽ t́m đến.
Ở xu hướng xe điện hóa, lẽ ra đă mở ra một kỷ nguyên mới, nơi những lưới tản nhiệt khổng lồ đang dần biến mất bởi chúng không c̣n thiết kế cho việc làm mát động cơ. Khi không c̣n két nước làm mát, các nhà thiết kế được tự do sáng tạo diện mạo xe.
Tuy nhiên, thực tế đi ngược lại khi một số mẫu xe điện c̣n táo bạo hơn. Ví dụ chiếc Escalade IQ, lưới tản nhiệt không chỉ to và c̣n rối rắm hơn bất kỳ mẫu SUV nào khác. Có thể xe điện là sự hồi sinh của kiểu dáng tối giản, khí động học nhưng hiện lại biến thành màn tŕnh diễn của các khe hút gió giả, bề mặt đầy họa tiết phức tạp và đèn LED trang trí khắp nơi.
Xe điện Cadillac Escalade IQ. Ảnh: Cadillac
Những biểu tượng thiết kế thực thụ không cần những yếu tố quá cầu kỳ. Những chiếc xe như Volkswagen Golf với kiểu dáng vuông vức, Mercedes E-class W124 thanh thoát hay Jaguar XJ6 tinh tế đều là những thiết kế có mục đích rơ ràng và tỷ lệ hoàn hảo. Ngay cả các ḍng xe hiệu suất cao như Porsche 928, Acura NSX và Audi R8 thế hệ đầu tiên vẫn cân bằng giữa sức mạnh và sự điềm đạm. Ngoại trừ lưới tản nhiệt và hốc hút gió lớn cho khí động học, Audi R8 vẫn toát lên vẻ đẹp giản dị. Nhưng ở các thế hệ sau, R8 trở nên góc cạnh và dữ dằn hơn, tăng vẻ hung hăn nhưng lại mất sự tiết chế từng làm nên vẻ đẹp đặc trưng.
Những thiết kế ấy vẫn trường tồn đến hôm nay bởi chúng không chạy theo xu hướng như xe hơi hiện đại. Chúng được xây dựng dựa trên h́nh học, sự hài ḥa và thấu hiểu về tính gắn kết trong thiết kế quan trọng hơn một chi tiết táo bạo đơn lẻ. Các nhà thiết kế cũng cần được trao quyền để phản biện lại bộ phận marketing chỉ chăm chăm vào tác động thị giác. Những nhà thiết kế hàng đầu, từ Giorgetto Giugiaro đến Ian Callum đều biết khi nào nên dừng lại. Can đảm loại bỏ chính là điều tạo nên sự khác biệt giữa nhà thiết tốt và nhà thiết kế vĩ đại.
Một số ví dụ của các mẫu SUV hiện đại gây tranh căi trong thiết kế như BMW XM, được cho là SUV cao cấp nhất của thương hiệu con M-Performance, với lưới tản nhiệt quá cỡ hơn là h́nh quả thận, đèn pha/đèn ban ngày tách rời và nhiều chi tiết cắt xẻ tạo nên diện mạo quá tải về thị giác. Hay Tesla Cybertruck, mẫu SUV có kiểu dáng góc cạnh, nhiều mặt phẳng và cố gắng tránh mọi đường cong khiến chiếc xe thay v́ mang tính tương lai, Cybertruck lại đồ sộ một cách cực đoan.
Tuy vậy, vẫn c̣n vài thương hiệu giữ được thiết kế đặc trưng chủ đạo, đi ngược lại cơn sóng hỗn loạn của xu hướng thiết kế hiện nay. Ngôn ngữ thiết kế Kodo của Mazda đề cao sự đơn giản trong hơn một thập kỷ. Những mẫu xe CX-5, MX-5 Miata, Mazda3 hay CX-70 mới nhất cho thấy thiết kế cảm xúc không cần đến những chi tiết rườm rà. Mỗi bề mặt đều liền mạch có chủ đích và từng đường cong đều toát lên sự tinh tế. Ngay cả CX-5 thế hệ mới cũng thể hiện sự tinh tế, tránh những thay đổi đột ngột.
Honda đang là hăng xe chủ động tiết chế yếu tố phô trương trong thiết kế. Ví dụ là chiếc Civic thế hệ hiện tại, thiết kế thể hiện sự cân bằng và chừng mực hơn so với người tiền nhiệm, vốn được cho quá đà. Civic dù là phiên bản hatchback hay sedan đều mang dáng vẻ gọn gàng, kín đáo và tỷ lệ hoàn hảo. Đèn pha và lưới tản nhiệt đơn giản, nhỏ gọn, riêng phần hốc hút gió ở cản trước lớn hơn để tạo điểm nhấn. Phần đuôi xe được làm tinh tế, tương xứng với phần đầu.
Tinh thần tối giản c̣n duy tŕ trên mẫu hiệu năng cao Civic Type R. Phiên bản tiền nhiệm được ví như tác phẩm origami dùng hóc-môn tăng trưởng với góc cạnh phức tạp và gân guốc quá mức. Trong khi phiên bản hiện tại vẫn mạnh mẽ nhưng thiết kế đă tiết chế vừa đủ.
Porsche cũng là một trong những thương hiệu tiêu biểu về sự tiết chế trong thiết kế. Các mẫu xe của hăng hầu như không bị làm quá và thậm chí Porsche c̣n chủ động giảm bớt những chi tiết tạo h́nh phô trương so với trước đây. Ví dụ đèn hậu của Cayenne trở nên thon gọn thay v́ đồ sộ và vô định h́nh như thế hệ đầu. Hay Porsche 911 vẫn giữ được sự nguyên bản và nét thuần khiết, tiếp nối trọn vẹn tinh thần của chiếc 911 thế hệ đầu tiên.
Nghệ thuật của sự tiết chế trong thiết kế không nằm ở hoài niệm, mà nằm ở tính kỷ luật và sự nhận thức rằng những thiết kế mang tính biểu tượng thường là những thiết kế đơn giản nhất. Ngày nay, nhiều nhà thiết kế muốn khẳng định dấu ấn cá nhân bằng cách tạo ra những mẫu xe gây chú ư hơn là mang tính bền bỉ, vượt thời gian, khiến cho tính nhất quán giữa các thế hệ dần biến mất. Tất cả dường như xoay quanh câu hỏi "Ai sẽ được chú ư nhiều hơn?", và kết quả là những thiết kế gây tranh căi, chia rẽ quan điểm.
