|
Năm 2025 chứng kiến hàng loạt cơn bão đổ bộ đất liền với sức gió mạnh hơn thông thường. Hiện tượng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, con người cũng góp phần đáng kể.
Chỉ trong một thời gian ngắn, Việt Nam nói riêng và khu vực châu Á nói chung liên tiếp hứng chịu loạt cơn bão lớn như Bualoi, Matmo, hay gần đây nhất là bão Kalmaegi. Sức gió của những cơn bão này luôn được ghi nhận đạt mức 13-14, thậm chí giật cấp 17.
Ở bên kia bán cầu, những cơn bão Đại Tây Dương cũng liên tục đổ bộ, tấn công các quốc gia châu Mỹ. Mới đây nhất, cơn bão thế kỷ Melissa đã đổ bộ vào bờ biển Cuba với sức gió lên đến 195 km/h và đạt đến mức 298 km/h khi đổ bộ vào Jamaica.
Trước diễn biến cực đoan của các cơn bão trên khắp Trái Đất, nhiều nhà khoa học nhận định năm 2025 đánh dấu thời kỳ các cơn bão hoạt động mạnh mẽ bất thường với tốc độ gió, lượng mưa và sức tàn phá đều tăng so với những năm trước.
Sự kết hợp giữa biến đổi khí hậu do con người gây ra và chu kỳ tự nhiên của Mặt Trời đạt cực đại chính là nguyên nhân tạo ra những điều kiện chưa từng có, khiến các cơn bão trở nên dữ dội hơn, khó dự báo hơn và gây thiệt hại lớn hơn trên phạm vi toàn cầu.
Biến đổi khí hậu làm “tiếp nhiên liệu” cho bão
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), 11 năm qua (2015-2025), năm nào cũng nằm trong nhóm những năm nóng nhất lịch sử 176 năm quan sát của tổ chức.
Đến năm 2025, nhiệt độ trung bình giai đoạn đầu năm đã cao hơn 1,42 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Nhiệt độ toàn cầu tăng cao khiến đại dương hấp thụ hơn 90% lượng nhiệt dư thừa, cung cấp "nhiên liệu" khổng lồ cho các cơn bão nhiệt đới.
Kết quả phân tích của tổ chức World Weather Attribution (WWA) về bão Melissa cũng cho thấy biến đổi khí hậu đã làm tăng tốc độ gió tối đa của bão thêm 7% và làm lượng mưa gần tâm bão tăng 16%.
Các nhà khoa học khẳng định những điều kiện nhiệt độ và độ ẩm đã khiến Melissa mạnh lên, nhanh gấp sáu lần so với thời kỳ tiền công nghiệp.
“Đại dương ấm lên chính là động cơ vận hành của bão. Nhiệt độ nước càng cao, gió của bão càng mạnh”, nhà khoa học khí tượng Theodore Keeping, đồng tác giả nghiên cứu của WWA, nhận định.
Theo bà Keeping, nếu khí hậu vẫn duy trì ở mức giống thời kỳ tiền công nghiệp, một cơn bão như Melissa sẽ có tốc độ gió yếu hơn khoảng 16 km/giờ và thiệt hại kinh tế sẽ nhỏ hơn nhiều.
Không chỉ tăng tốc độ gió, mực nước biển dâng và độ ẩm khí quyển tăng khiến sóng dâng bão mạnh hơn, làm mở rộng phạm vi ngập lụt ven biển.
Không riêng các quốc gia châu Á như Việt Nam, Philippines hay Trung Quốc, các vùng duyên hải Đại Tây Dương của Canada cũng đang phải đối mặt với rủi ro ngày càng lớn về kinh tế và an toàn, khi bão mạnh có thể hình thành ở vĩ độ cao hơn - nơi trước đây ít khi chịu ảnh hưởng trực tiếp.
Bão Mặt Trời góp phần khuếch đại tác động
Bên cạnh biến đổi khí hậu, năm 2025 trùng với thời điểm Mặt Trời cực đại (Solar Maximum). Đây là giai đoạn cao điểm hoạt động mạnh nhất trong chu kỳ hoạt động kéo dài khoảng 11 năm của Mặt Trời, cũng là giai đoạn xảy ra nhiều vụ nổ Mặt Trời và hoạt động từ trường cũng rất mạnh.
Trong giai đoạn Mặt Trời cực đại, các tia lửa Mặt Trời và các vụ phun trào vành nhật hoa có thể gây hư hại cho linh kiện điện tử trên vệ tinh hoặc tăng lực cản khí quyển, khiến vệ tinh bị rơi khỏi quỹ đạo. Các vệ tinh đóng vai trò thiết yếu trong truyền thông, định vị và dự báo thời tiết, song lại rất dễ bị tổn thương trước bão Mặt Trời.
Theo một nghiên cứu được công bố trên trang Phys.org, tác động của hiện tượng này không ảnh hưởng đáng kể đến nhiệt độ toàn cầu, nhưng sự tăng nhẹ về bức xạ năng lượng và tia cực tím có thể khiến khí quyển biến động và ảnh hưởng đến điều kiện hình thành bão.
Tuy nhiên, giáo sư Hossein Bonakdari tại Đại học Ottawa nhấn mạnh ảnh hưởng của hoạt động Mặt Trời lên khí hậu nhỏ hơn rất nhiều so với khí thải nhà kính. Những đợt nắng nóng và bão dữ trong năm 2025 chủ yếu bắt nguồn từ CO2 và CH4 - hai loại khí đang giữ lại lượng nhiệt khổng lồ trong khí quyển.
Thích ứng với "kỷ nguyên" bão cực đoan
Từ những hiện tượng cực đoan trong năm 2025, các nhà khí tượng cảnh báo thế giới đang bước vào kỷ nguyên của những cơn bão cực đoan, bởi biến đổi khí hậu do con người gây ra đang tiếp tục đẩy nhiệt độ đại dương và khí quyển lên mức kỷ lục.
Lượng nhiệt dư thừa trong các tầng khí quyển và đại dương không chỉ làm gia tăng tần suất và cường độ bão nhiệt đới, mà còn khiến các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa đá, gió giật, lũ quét và nắng nóng kéo dài trở nên khốc liệt hơn.
Do đó, giới khoa học kêu gọi các quốc gia, đặc biệt là những vùng ven biển và khu vực dễ tổn thương, phải tăng cường khả năng thích ứng và phòng ngừa rủi ro khí hậu.
Các hệ thống cảnh báo sớm và dự báo thời tiết cực đoan cần được mở rộng, kết hợp với việc nâng cấp tiêu chuẩn xây dựng để đảm bảo công trình có thể chống chịu gió mạnh, mưa lớn và sóng dâng bão.
Bên cạnh đó, quy hoạch sử dụng đất phải hạn chế phát triển nhà ở tại các khu vực có nguy cơ cao, đồng thời đẩy mạnh giải pháp tự nhiên như trồng rừng ven biển, khôi phục vùng ngập mặn và hệ sinh thái đệm.
Nhìn chung, ứng phó với biến đổi khí hậu không chỉ là vấn đề môi trường, mà là vấn đề sinh tồn và phát triển bền vững. Giáo sư Andrew Dessler tại Đại học Texas A&M nhận định nếu không hành động quyết liệt, Trái Đất không chỉ hứng chịu nhiều bão hơn, mà còn đối diện với những cơn bão dữ dội chưa từng có trong lịch sử.
"Một trong những yếu tố đáng sợ nhất là bão Melissa duy trì tốc độ gió đạt tới 298 km/h. Rất hiếm khi có cơn bão mạnh như vậy. Nếu đây là dấu hiệu của tương lai, đó không phải điều gì tốt lành", ông nói với AP.
|
|
