Trung Quốc trong lịch sử từng ghi nhận nhiều giai đoạn chuyển giao triều đại đầy bi kịch, nhưng ít có hoàng đế mất nước nào khiến người đời sau thương xót như Sùng Trinh thời nhà Minh. Những giờ phút cuối cùng của vị hoàng đế này được sử sách sau này ghi chép lại một cách chi tiết.
Theo trang mạng Sohu, trong lịch sử Trung Hoa, hiếm có vị quân vương bại vong nào lại khiến người Trung Quốc sau này thương cảm sâu sắc như hoàng đế Sùng Trinh (tên thật: Chu Do Kiểm). Người ta kể rằng, vào đêm cuối cùng của triều Minh, ông tự mình đến điện Thái Hòa, đánh chuông triệu tập bá quan văn võ nhưng không một ai có mặt. Tất cả bỏ đi từ trước.
Sùng Trinh là hoàng đế người Hán cuối cùng cai trị Trung Hoa thống nhất. Ảnh minh họa.
Ngày 19/3 năm Sùng Trinh thứ 17 (tức 25/4/1644), được sử sách mô tả như một ngày “trời long đất lở”. Từ tỉnh Thiểm Tây, Lý Tự Thành – người mà triều đình gọi là “giặc cỏ, nghịch tặc” – dẫn đại quân với nòng cốt là nông dân tràn xuống, tiến vào kinh đô Bắc Kinh. Vận mệnh của một triều đại Trung Hoa từng huy hoàng suốt gần ba thế kỷ, đến đây chấm dứt.
Đêm định mệnh trong Tử Cấm Thành
Sùng Trinh biết cơ nghiệp đã mất từ đêm hôm trước, trong Tử Cấm Thành, đèn đuốc leo lắt. Sùng Trinh khi đó 33 tuổi, gương mặt hốc hác vì những năm dài gánh vác giang sơn đã rạn nứt. Ông gọi hoàng hậu Chu thị và phi tần họ Viên đến điện Càn Thanh. Sau vài chén rượu, ông ra quyết định cuối cùng: giao Thái tử Chu Từ Lãng cùng hai vương tử là Vĩnh Vương Chu Từ Kiện và Định Vương Chu Từ Huyên cho nhà bên ngoại.
Chu Từ Lãng, 16 tuổi, sau này được cho là chết trong biến loạn ở Bắc Kinh. Chu Từ Kiện, 10 -11 tuổi, rời khỏi kinh thành nhưng bị giết trên đường chạy trốn cùng đoàn người. Chu Từ Huyên, 8-9 tuổi, bị lạc giữa đám đông người chạy loạn, không rõ sống chết.
Trở lại đêm hôm đó, khi mọi việc đã an bài, Sùng Trinh thở dài, nói với hoàng hậu một câu: “Đại sự thế là hết!”. Câu nói này của Sùng Trinh được chép lại trong cuốn Minh Sử do sử gia Trương Đình Ngọc chủ biên thời Thanh, được xem là bộ sử chính thức chép về nhà Minh.
Câu nói như tiếng than cuối cùng của một trong những triều đại hùng mạnh nhất lịch sử Trung Quốc. Hoàng hậu và các cung nữ quỳ xuống nức nở. Giữa tiếng khóc, Chu hoàng hậu ngẩng lên, nhìn thẳng vào chồng, nói như lời trách móc cuối cùng: “Thiếp hầu hạ bệ hạ 18 năm, nhưng chưa từng thấy người nghe lời khuyên của thiếp. Hôm nay mới biết khuyên can là vô ích”.
Nói xong, bà ôm lấy thái tử và hai hoàng tử, khóc nghẹn rồi tiễn họ đi. Đó là lần cuối cùng mẹ con còn được nhìn thấy nhau. Khi cung điện đã vắng lặng, Chu hoàng hậu trở về Khôn Ninh cung, âm thầm treo cổ tự vẫn. Sùng Trinh thấy vậy, chỉ buông tiếng than: “Tốt rồi...”.
Phi tần họ Viên – người được vua yêu quý nhất – cũng bị ép tự sát. Khi dây thừng treo cổ đứt, bà ngã xuống, chưa chết hẳn. Sùng Trinh tiến tới rút kiếm, chém ba nhát kết liễu, rồi lạnh lùng quay đi, theo Sohu.
Sùng Trinh sau đó gọi công chúa Trường Bình, khi đó 15 tuổi, đến bên. Công chúa khóc lóc van xin cha tha cho, nhưng Sùng Trinh chỉ khẽ nói: “Con sinh vào nhà ta, thật bất hạnh”. Câu nói này là phiên bản rút gọn và phổ biến hóa trong dân gian Trung Quốc, từ câu gốc trong Minh Sử: "Con thật bất hạnh khi sinh trong nhà đế vương".
Khi vua cha vung kiếm, công chúa hoảng hốt giơ tay đỡ, bị chém đứt cánh tay, nằm bất tỉnh. Em gái của công chúa cũng bị cha giết chết.
Công chúa Trường Bình là người con sống lâu nhất của Sùng Trinh. Không rõ vì lý do gì nhưng công chúa không bị cha đâm nhát kiếm kết liễu. Đến ngày hôm sau, một thái giám thấy công chúa bất tỉnh thì đưa đi chăm sóc.
Lý Tự Thành thực tế không kiểm soát Bắc Kinh được lâu. Ở vùng biên cương phía bắc, tướng nhà Minh là Ngô Tam Quế mở cửa biên giới, đón quân Thanh đánh xuống phía nam. Thủ lĩnh Hoàng Thái Cực sau khi chiếm được Bắc Kinh vào ngày 27/5/1644 thì tuyên bố thành lập triều đại mới, dần dần mở rộng sự cai trị khắp Trung Hoa.
Trong khi đó, Công chúa Trường Bình vẫn sống thêm 2 năm nữa vào thời nhà Thanh, đến năm 1646 thì qua đời khi mang thai do bệnh nặng.
Trở lại đêm ngày 24/4/1644, tiếng khóc vang vọng khắp hậu cung. Sùng Trinh trong cơn hoảng loạn, còn tự tay giết thêm vài cung nhân thân cận – như muốn chấm dứt tất cả những gì gắn với triều đại này.
Nỗ lực phản kháng bất thành
Rạng sáng ngày 25/4/1644, Sùng Trinh khoác chiến bào, xỏ nhanh ủng, tay cầm vũ khí và dẫn theo mấy chục hoạn quan mang đao rìu, cưỡi ngựa phi quanh Tử Cấm Thành. Không ai biết ông muốn làm gì: tìm đường ra khỏi kinh thành hay đánh trả quân Lý Tự Thành. Nhưng mọi lối ra đều đã bị chặn. Khi trời sáng, đoàn người thất thểu quay về cung.
Theo Sohu, những giờ phút cuối đời của Sùng Trinh được sử sách chép như sau: biết rằng mọi sự đã tận, Sùng Trinh quay sang thái giám Vương Thừa Ân, người vẫn không rời nửa bước, nói nhỏ: “Chúng ta đi thôi”.
Hai người rời cung, men theo lối sau tiến về Vạn Thọ Sơn, nay là Cảnh Sơn phía sau Tử Cấm Thành. Trên đỉnh núi có Lầu Thọ Hoàng, còn gọi là “Hồng Các” – nơi Sùng Trinh từng cho xây để huấn luyện đội quân nội vệ. Không ngờ, đó lại trở thành nơi ông chọn để kết thúc đời mình.
Trong gió lạnh mùa xuân, Sùng Trinh đứng lặng hồi lâu, rồi hỏi Vương Thừa Ân: “Trẫm đối đãi bề tôi chẳng bạc, cớ sao đến nước này, không một ai chịu chết cùng trẫm như Trình Tế thời trước?”. Trình Tế thật ra không được nhắc trong cuốn “Minh Sử” ở đoạn này, nhưng lại xuất hiện trong một số sử liệu và được người đời sau ở Trung Quốc thêm thắt vào để làm nổi bật thêm giây phút cuối cùng của Sùng Trinh.
Trình Tế là quan lại triều Minh, người chết cùng Minh Huệ Đế để tỏ lòng trung thành, khi Yên Vương Chu Đệ dấy binh tạo phản, cướp ngôi vào năm 1402.
Thừa Ân cúi đầu, không đáp. Một lúc sau, Sùng Trinh như tự biện hộ cho cả triều đình: “Chắc họ không biết, nên chưa kịp đến thôi”.
Nói dứt lời, ông bước đến gốc hải đường bên cạnh, buộc dây vào cành, siết chặt y phục rồi tự vẫn. Vương Thừa Ân quỳ xuống khóc, sau đó cũng treo cổ bên cạnh.
3 ngày sau, quân Lý Tự Thành mới phát hiện thi thể. Sùng Trinh chết trong bộ đồ rách nát, tóc xõa che mặt, chân trái không đi giày, áo dính máu, bên ngực là tờ di chiếu viết bằng máu: “Trẫm vì mất nước, không còn mặt mũi nhìn tổ tông, nên chết ở đây. Xin kẻ thù chớ hại dân, đừng giết bá quan”.
Lời cuối cùng của Sùng Trinh được các tài liệu đời sau ở Trung Quốc như “Sùng Trinh dã sử”, “Minh mạt dã thoại” hoặc “Tịch Mộ chí” phóng tác lại từ Minh Sử, làm cho mang giọng bi hùng hơn và được lan truyền rộng rãi đến ngày nay.
Người đời sau không chắc tờ di chiếu ấy có thật hay không. Nhưng hầu hết đều tin rằng, đó đúng là lời của Sùng Trinh, bởi cả đời ông luôn giữ trong lòng nỗi xót thương dân chúng, theo Sohu.
Người được hậu thế thương xót
Thi hài Sùng Trinh, Chu Hoàng hậu và Điền Quý phi được Lý Tự Thành chôn tạm cùng nhau ở ngoại ô Bắc Kinh, cách khoảng 50 km, về sau gọi là Tư Lăng. Nơi an táng chỉ là một gò đất nhỏ, chôn vội trong đêm mưa bên trên dựng tạm bia gỗ ghi hai chữ “Tư Lăng”.
Năm 1659, hoàng đế Thuận Trị của triều Thanh ra lệnh tu sửa lại, chính thức phong nơi ấy là “Minh Tư Lăng”, nghĩa là lăng tưởng nhớ vua Minh.
Tư Lăng ngày nay được Trung Quốc xếp hạng di tích văn vật cấp quốc gia, nơi du khách có thể ghé thăm. Người Trung Quốc thường gọi Sùng Trinh “vị vua cô độc nhất trong lịch sử nhà Minh’ và có câu nói truyền miệng: “Mười ba vua nằm trong Thập Tam Lăng, chỉ có một người cô độc ở Tư Lăng”.
Thập Tam Lăng là quần thể an táng các vua nhà Minh, ngoại trừ Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương (an táng ở Nam Kinh) và Minh Đại Tông Chu Kỳ Ngọc (bị phế, không được chôn trong Thập Tam Lăng). Thập Tam Lăng nay nằm cách Tư Lăng khoảng 8 km.
Là hoàng đế người Hán cuối cùng cai trị toàn bộ Trung Quốc, Sùng Trinh vẫn được hậu thế thương cảm. Ông không sa vào tửu sắc, không phóng túng như nhiều bậc quân vương cuối triều khác. Ông cần kiệm, chăm việc triều chính, nhiều lần thân chinh dẹp loạn. Nhưng ông sinh nhầm thời. Khi ông lên ngôi, nhà Minh đã mục ruỗng: tài chính cạn kiệt, nạn đói và thiên tai khắp nơi, quan lại tham ô, quân đội tan rã.
Trong những năm trị vì, ông từng than: “Trẫm chẳng phải vua mất nước, sao lại gặp toàn chuyện của kẻ mất nước?”. Theo Sohu, câu hỏi ấy được ông mang theo xuống mồ mà chưa bao giờ có lời giải. Nhà Minh sụp đổ không chỉ vì một người, mà là kết quả của một triều đại suy tàn từ lâu.
Người dân Bắc Kinh kể rằng, sau khi Sùng Trinh chết, đêm nào cũng nghe tiếng chuông ngân vọng ra từ Tử Cấm Thành. Tiếng chuông ấy – có người nói là hồn vua chưa tan, có người nói là gió thổi vào chuông cổ. Dù thế nào, nó vẫn nhắc người đời nhớ đến bi kịch của một đế vương cố níu lấy giang sơn đã không thể cứu vãn, Sohu viết.
Vietbf @ Sưu tầm
