Thằng bé lớp Ba mất mẹ, mất cha trong tay du kích
Trong số những cái tên Trung Dũng – Đồng Găng – A.30 còn vương lại trong ký ức lính cũ, Huỳnh Điểu là một bóng hình khó quên. Không phải vì anh ta học giỏi – ngược lại, 12 tuổi mới lò dò… lớp Ba. Cũng không phải vì binh nghiệp hào nhoáng – anh chỉ là một thằng “biệt kích nhà quê” đi lên từ bụi đời. Nhưng cuộc đời của Huỳnh Điểu là bản cáo trạng trần trụi nhất về cái gọi là “cách mạng”.
Cha anh nhận chức trưởng ấp những năm 1958, thời thanh bình ngắn ngủi. Đến 1960, du kích bắt đầu lộng hành. Đêm nào ông cũng phải lén lên thị trấn ngủ nhờ, sáng thấy yên mới dám về nhà. Bà vợ bị bệnh tim, chỉ cần nghe tiếng người lảng vảng ngoài sân là run rẩy. Một đêm, ông đã kịp trốn, trong nhà chỉ còn mấy đứa con ngủ say và người đàn bà mang thai sáu tháng. Du kích áp tới, nạy cửa, bà sợ quá ngất đi rồi chết luôn, chết cùng cái thai trong bụng. Sáng ra, anh em Huỳnh Điểu thấy mẹ đã lạnh cứng, quần ướt vì sợ, cửa có dấu dao nạy, làng xóm nhìn là hiểu chuyện.
Chưa đầy năm sau, tới lượt cha anh. Đêm đó ông không kịp trốn. Sáng hôm sau, bọn nhỏ đi tìm thì thấy xác cha bị trói quỳ bên gốc cây, hai tay vòng ra sau, đầu bị chặt mang đi mất. Đứa trẻ tên Huỳnh Điểu bỏ nhà đi bụi từ đó, mang theo trong người cái hận không tên.
Huỳnh Điểu 2021, 75 tuổi, đang sống một mình tại nhà cha mẹ ở Thành, Nha Trang .
Từ bụi đời tới Biệt kích Trung Dũng
Đủ 16 tuổi, Huỳnh Điểu đăng lính Biệt Kích đâu đó trong Tây Ninh. Mười chín tuổi, anh về quê, xin vào Biệt Kích Trung Dũng, tới 22 tuổi đã lên đại đội phó. Lúc ấy, ít ai biết phía sau thằng lính nhậu như uống nước lã, xin đi phục kích không biết mệt là một đứa con mồ côi đầu đã bạc vì thù nhà.
Ở căn cứ Suối Dầu, Chuẩn úy Trinh lúc đầu “ớn” Điểu lắm. Anh này ngày nào cũng lên xin: hôm thì một tiểu đội đi phục kích chỗ này, hôm thì một trung đội rình chỗ kia, đêm nào cũng mang xác, mang súng địch về lãnh thưởng. Hắn nói đơn giản: “Bắt sống tụi nó làm gì, giao tui. Miễn đừng để thúi đơn vị là được. Cho tụi nó đi tù vài năm rồi thả về giết người nữa thì cũng như không.”
Lâu lâu, mắt Huỳnh Điểu lại đục đỏ màu máu, giống như mắt Lê Quang Nồng lúc đang nhổ lông chim. Cái nhìn đó làm Trinh lạnh gáy, tránh nói chuyện. Cho đến một lần nhậu xỉn, Huỳnh Điểu mới trải lòng về đêm mẹ chết giấc bên cánh cửa bị nạy, về sáng cha quỳ trói dưới gốc cây, đầu mất tích. Từ đó, Trinh nhìn anh khác đi: trước mắt không chỉ còn là một tay sát thủ, mà là một thằng nông dân bị thời cuộc nghiền nát, trả thù theo cách duy nhất nó biết.
“Thằng lớp Ba” giảng Chiến tranh chính trị làm lính há hốc miệng
Sau này, khi chuyển qua Địa Phương Quân, Huỳnh Điểu mang lon Chuẩn úy rồi Trung úy, chủ yếu nhờ chiến công, chứ không nhờ bằng cấp. Anh không chịu (và cũng không đủ chữ) đi học Sĩ quan hoàn hảo, nên thường bị đổi đi đơn vị, thăng cấp chậm. Nhưng trong mắt nhiều người, anh là một sĩ quan Chiến tranh chính trị đúng nghĩa – dù chính thức chỉ mới… lớp Ba.
Một lần, Chuẩn úy Trinh phạt đại đội bằng cách bắt ngồi học Chiến tranh chính trị – thứ mà dân Biệt Kích còn sợ hơn Quân cảnh. Trại không có sĩ quan CTCT, Trinh bèn nhờ… đại đội phó Huỳnh Điểu. Nghe nói “ông Điểu nói chuyện”, lính kéo đi đông đủ, nghĩ kiểu gì cũng có tiếu lâm với nói tục. Trinh đứng nghe sẵn, phòng anh ta “chưởi bậy”. Ai dè, suốt hai tiếng đồng hồ, Huỳnh Điểu nói nghiêm chỉnh, không hề đọc một chữ trong tài liệu CTCT.
Anh kể đời mình, đời của anh em trong đại đội, phân tích vì sao một thằng nông dân phải chống cộng: nếu theo Việt Cộng, cuộc sống ra sao, gia đình ra sao, rốt cuộc ai hưởng? “Bác và Đảng” đứng ngoài, xịt chó vô gai, còn mấy thằng vác dao chặt cổ, mổ bụng là… mình. Anh nói thứ tiếng bình dân, như tâm sự với em út:
“Ai muốn chết cho Bác và Đảng thì cứ tự do chết, tui không cản. Nhưng chết rồi thì đừng để gia đình oán tui. Tui nói trước: mấy người chết cho Đảng thì gia đình được cái gì? Còn mấy người giết được tui thì gia đình mấy người được cái gì?”
Rồi anh mỉa: “Nó hứa nay góp gạo, mai cho làm lớn. Nhưng lớn tới cỡ nào, lớn hơn cái mạng mình không? Chức to còn chưa tới lượt mấy ông Hà Nội, chớ tới đâu mấy người?”
Anh vẽ ra cảnh “lớn” kiểu cách mạng: chiều chiều nghe gọi tên đi vác gạo là sợ muốn đái ra quần, bất phước gặp tụi Trung Dũng phục kích chết thì chỉ có vợ con mình khóc, còn nếu sống thì cả ngày ngồi trên cục đá trên núi ngóng về nhà, ngồi riết “cái đít nó chai như đít khỉ”.
Không lý luận “dao to búa lớn”, không trích Mác – Lê, anh chỉ dùng nỗi đau thịt da, sự khôn ngoan của người từng sống giữa hai làn đạn. Đại đội – vốn nghe tới CTCT là chạy như chạy ông kẹ – hôm đó ngồi há hốc miệng, cười có, trầm ngâm có.
CTCT của sách vở và CTCT của máu thịt
Từ bài giảng dã chiến đó, Thiếu tá Nguyễn Văn Lẹ – Liên đội trưởng – để ý. Ông kéo Huỳnh Điểu đi nói chuyện lòng vòng cho các đại đội khác. Nhờ vậy, sau này Huỳnh Điểu được nâng đỡ thăng cấp, dù không qua trường lớp CTCT. Đại úy Đạt – một sĩ quan khác – về sau nhớ lại, phải công nhận: mấy ông CTCT nhà trường toàn “dao to búa lớn”, khó tiêu lắm; còn Huỳnh Điểu ít học mà nói được vào tim óc lính.
Thật ra, CTCT của VNCH thời ấy có phần… tội nghiệp. Lính nghe “học chính trị” là trốn, vì toàn khẩu hiệu, toàn nhạc phòng trà trình diễn cho tướng tá, trong khi ngoài mặt trận, tụi nhỏ chỉ cần hiểu: mình đánh ai, đánh để làm gì, nếu mình thua thì gia đình sẽ ra sao. Trong khi đó, cộng sản hiểu rất rõ sức mạnh của tuyên truyền. Họ không còn sợ những tay bấm cò súng, nhưng họ rất sợ những cái miệng biết nói, biết đặt câu hỏi đúng chỗ.
Từ chiến trường đến trại tù: khi miệng nguy hiểm hơn súng
Sau 1975, tại trại A.30, Trung úy Trinh kể: gần 100 “phản động” hiện diện, mà sĩ quan CTCT đúng nghĩa thì chỉ có… Huỳnh Điểu. Còn lại là 12 Thiếu úy CTCT khóa 4 – những sĩ quan trẻ, vừa ra trường, đầu óc còn mang hơi hướng học sinh, sinh viên. Vào trại, họ nhanh chóng quên các bài học CTCT “chính thống”, tự học một khóa mới bằng cách nghĩ ngược lại 9 bài “cải tạo” mà cộng sản nhét vào đầu.
Họ ngồi tọa đàm với đám thanh niên, học sinh bị bắt vì “phản động”, nói chuyện với nhau rất dễ dàng, đồng điệu. Cộng sản xếp họ vào diện “chính trị viên, chính ủy” bên kia chiến tuyến, nhốt thật lâu. Không phải vì trọng tài, mà vì hiểu rằng nếu thả những cái miệng ấy ra đời, chúng nguy hiểm hơn một tiểu đội súng trường.
Cũng ở A.30, người ta mới thấy rõ: tay bắn M.79 như Huỳnh Điểu, hay binh nhất Trương Luông bắn 106 ly “như để”, rồi cũng chỉ là những thân phận bị thời thế đẩy vào vai người bấm cò. Điều làm cộng sản mất ngủ không phải là nòng M.79 cong queo, hay khẩu 106 ly long như hàm răng bà già, mà là khả năng những người lính ấy – sau khi thua trận – vẫn có thể dựng lại câu chuyện, truyền lửa cho thế hệ sau.
Bài học từ một “anh lớp Ba” và cái vỗ vai của Lê Nguộc
Đại úy Đạt, trong thư gửi Trung úy Trinh, thú thật có thời ông tin sĩ quan Võ Bị, sĩ quan CTCT “hiện dịch” phải hơn hẳn sĩ quan Thủ Đức. Nhưng chiến tranh, tù đày, lưu vong đã dạy ông điều ngược lại: có những bài học chính trị sâu sắc nhất đến từ thằng lính lớp Ba như Huỳnh Điểu, hay một đại đội trưởng Biệt kích như Lê Nguộc.
Có lần, sau trận phục kích ở Miễu bà Sáu, Phú Ân Nam, Trinh nhìn đống xác địch chồng chất mà muốn ói. Anh lẩm bẩm: “Họ cũng là người Việt Nam…” Lê Nguộc vỗ vai, nói gọn: “Được lắm. Tối nay đi kích, gặp tụi nó ông đừng bắn, để xem tụi nó làm gì ông. Ông có ngon thì cởi bộ đồ này ra.” Câu nói cộc lốc, phũ phàng, nhưng là một bài học CTCT kiểu chiến trường: hoặc anh chấp nhận vai diễn của mình trong trò chơi sinh tử này, hoặc anh bỏ nó xuống và chịu hậu quả.
Lê Nguộc đền nợ nước đúng ngày 27-1-1973, ngày ký Hiệp định Paris. Còn Huỳnh Điểu – “anh lớp Ba” với cái nhìn đỏ lửa, với bài giảng CTCT làm cả đại đội há mồm – đi qua cuộc chiến, đi qua trại cải tạo, đi qua lịch sử như một nhân chứng câm. Nhưng với những người từng nghe anh nói, từng thấy anh sống, Huỳnh Điểu đã để lại một điều khó quên: chiến tranh chính trị, rốt cuộc, không nằm trong những tập tài liệu in ronéo, mà nằm trong cách một người dám nói thật về máu, nước mắt, về cái giá của việc “chết cho Bác và Đảng” hay “sống cho gia đình mình”.
Và chính những tiếng nói mộc mạc ấy – chứ không phải loa phóng thanh – mới là thứ mà mọi chế độ độc tài luôn sợ nhất.
Tác giả TRINH BUI (sửa và viết bởi GIBBS VIETBF)
