Bản đồ 4 tỉnh Donetsk, Lugansk, Kherson, Zaporizhia. (Ảnh: Facebook "Al Jazeera")
Financial Times cho hay Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cho hạ thấp nhiều điều kiện nhằm đạt được hòa bình với Ukraine.
Cụ thể là Moscow sẵn sàng từ bỏ việc tuyên bố chủ quyền với các khu vực mà Nga không kiểm soát thuộc 4 tỉnh vùng Donbas là
Donetsk, Lugansk, Kherson và
Zaporizhia mà Moscow cho sáp nhập trái phép kể từ năm 2022. Nghĩa là trong khi tỏ ra có thiện chí hòa bình, Moscow vẫn muốn Kyiv phải chấp nhận cái gọi là
"thực tế trên chiến trường".
Nếu
Financial Times đưa ra tin này chính xác thì có thể nói, việc mà Putin hạ thấp các đòi hỏi của mình cho thấy Moscow đang phải xuống nước, không còn dám mạnh miệng như trước đây. Sự xuống nước của Moscow hẳn là vì Nga đang thực sự đuối sức sau hơn ba năm chinh chiến hao mòn, cũng như vì áp lực của hàng ngàn lệnh cấm vận mà phương Tây đã áp đặt lên nước Nga. Rất khó cho Nga có thể đeo đuổi cuộc chiến đến 10 năm như Putin đã từng cao giọng hăm he. Ông ta chỉ giỏi dọa qua cái mồm, còn thực lực thì rõ ràng không có. Vì nếu có, Nga đã chiếm trọn Ukraine từ lâu rồi.
Moscow cũng tuyên bố sẵn sàng để đàm phán trực tiếp với Kyiv, không cần qua trung gian của Washington. Điều này xem ra cũng có lý vì sự trung gian của Washington chỉ làm cho tiến trình hòa bình trở nên rườm rà một cách không cần thiết. Vả chăng, chẳng ai thích bên trung gian Washington cứ mở miệng là than mệt. Mệt thì đừng nên làm. Đã làm thì đừng nên than. Than van này nọ nghe bực cả mình.
Lúc này đây, với sự xuống nước của Moscow, hòa bình dường như không còn quá xa vời. Tất nhiên với Kyiv, đó phải là một nền hòa bình trong công bằng và lâu dài, trong đó nói không có chuyện phía Ukraine phải chấp nhận sự thua thiệt quá đáng. Trước thông tin rằng Washington có thể công nhận chủ quyền của Nga đối với Crimea, Tổng thống Zelensky tuyên bố Ukraine không bao giờ công nhận bán đảo này là của Nga về mặt pháp lý. Nói như vậy, ông Zelensky có thể chấp nhận Crimea là của Nga về mặt thực tế. Còn Washington có công nhận Crimea là của Nga đi nữa thì đó là chuyện của Washington, không phải là chuyện của Kyiv.
Xem ra để đạt được hòa bình công bằng, Kyiv có thể phải chịu mất Crimea cho kẻ thù, thậm chí sẽ không được gia nhập vào NATO, ít ra là trong một tương lai gần. Ngoài ra, chắc chắn Kyiv sẽ yêu cầu Moscow phải cho rút toàn bộ quân đội khỏi các tỉnh thuộc vùng Donbas. Nghĩa là Kyiv không chấp nhận cái gọi là
"thực tế trên chiến trường" như Moscow đòi hỏi. Sở dĩ Moscow yêu sách như vậy là vì đó là cách để cho Moscow chứng tỏ cho dân Nga rằng Nga đã thắng trong cuộc chiến này. Còn nếu Nga chỉ giữ được Crimea thì điều đó gần như đồng nghĩa với việc Moscow là kẻ thua cuộc, bởi Crimea vốn đã thuộc về Nga kể từ năm 2014, cho dù quốc tế chưa bao giờ công nhận chủ quyền của Nga đối với bán đảo này.
Một điều đáng lưu ý là
phần lớn trữ lượng lithium của Ukraine được cho là nằm ở bốn mỏ chính nhưng hai mỏ trong đó đang nằm dưới quyền kiểm soát của Nga là mỏ Lithium Shevchenko (ở Donetsk) và mỏ Krutaya Balka (ở Zaporizhia). Riêng mỏ Shevchenko chiếm phần lớn trữ lượng lithium của Ukraine. Vì thế đây được xem là lý do Moscow muốn Kyiv công nhận
"thực tế trên chiến trường", điều mà Kyiv luôn bác bỏ.
Phải bị mất Crimea cho Nga sẽ là điều đáng buồn cho Ukraine. Nhưng biết làm sao bây giờ. Hòa bình vốn có cái giá của nó. Và cái giá đó không hề rẻ. Kyiv phải nhìn nhận thực tế rằng với thực lực hiện tại của mình, rất khó cho Ukraine dùng quân đội để tái chiếm lại Crimea từ tay Nga. Nói thẳng ra, sẽ là ảo tưởng nếu Kyiv muốn lấy lại đường biên giới quốc gia của năm 2014.
Chiến tranh tuy đã khởi đầu ở Crimea nhưng sẽ không nhất thiết phải kết thúc ở Crimea. Phương Tây vốn không công nhận Crimea là của Nga, nhưng phương Tây cũng chưa bao giờ có ý định sẽ hỗ trợ cho Ukraine tái chiếm lại nó. Đó là một thực tế. Nếu Kyiv có thích hay không thích thì cũng sẽ phải chịu nếu muốn sớm có được hòa bình. Mọi sự cố chấp sẽ không phải là phương cách khôn ngoan.
Về phần Nga, nắm giữ được Crimea và được Washington công nhận chủ quyền của Nga đối với bán đảo này sẽ giúp cho Moscow phần nào giữ được thể diện của mình đối với dân Nga đã hi sinh tiền của, tính mạng con em mình để thực hiện ý đồ xâm lược ngông cuồng của Putin. Còn nếu không giành lấy về được 4 tỉnh vùng Donbas thì đã đành mà Nga còn mất cả Crimea thì xem như Moscow bị thua toàn tập, điều mà Moscow chắc chắn không đời nào mà chấp nhận. Và như thế chiến tranh sẽ còn kéo dài chưa biết đến bao giờ mới sẽ kết thúc.
Nhiều người tin rằng một khi Moscow muốn xuống nước bằng cách từ bỏ việc tuyên bố chủ quyền với các khu vực mà Nga không kiểm soát tại 4 tỉnh vùng Donbas thì có nhiều khả năng Moscow sẽ phải còn xuống nước với việc tuyên bố từ bỏ hoàn toàn chủ quyền với cả 4 tỉnh mà Nga đã sáp nhập này, và xem việc giữ được bán đảo Crimea là kết quả tương đối có thể chấp nhận được.
Để được kết quả như vậy, Ukraine và phương Tây phải cùng nhau gia tăng áp lực lên Moscow cho đến khi Moscow phải chấp nhận cái thực tế rằng nắm giữ được Crimea là tất cả những gì mà Nga có thể làm được.
