Một đồng tiền đứng trước bờ vực "sụp đổ"

[Cupcake01]

Đồng rial của Iran tiếp tục trượt giá vào thứ Hai, xuống mức thấp kỷ lục mới là hơn 1,3 triệu rial đổi một USD, làm trầm trọng thêm sự sụp đổ của đồng tiền này chưa đầy hai tuần sau khi lần đầu tiên vượt qua mốc 1,2 triệu rial/1 USD trong bối cảnh áp lực trừng phạt và căng thẳng khu vực.

Các nhà giao dịch tiền tệ tại Tehran đã niêm yết tỷ giá đô la ở mức trên 1,3 triệu rial, cho thấy tốc độ giảm giá nhanh chóng kể từ ngày 3/12, khi đồng rial chạm mức thấp lịch sử vào thời điểm đó.

Việc mất giá nhanh chóng đang làm trầm trọng thêm áp lực lạm phát, đẩy giá thực phẩm và các nhu yếu phẩm hàng ngày lên cao, gây thêm áp lực lên ngân sách hộ gia đình, một xu hướng có thể trở nên gay gắt hơn do sự thay đổi giá xăng dầu được áp dụng trong những ngày gần đây.

Theo hệ thống sửa đổi, người lái xe vẫn tiếp tục nhận được 60 lít xăng mỗi tháng với giá trợ cấp 15.000 rial/lít và thêm 100 lít với giá 30.000 rial, nhưng bất kỳ lần mua thêm nào giờ đây sẽ có giá cao hơn gấp ba lần so với giá trợ cấp ban đầu. Mặc dù giá xăng ở Iran vẫn thuộc hàng rẻ nhất thế giới, các nhà kinh tế cảnh báo rằng sự thay đổi này có thể làm gia tăng lạm phát vào thời điểm đồng rial đang suy yếu nhanh chóng, đẩy giá thực phẩm và các mặt hàng thiết yếu khác lên cao.

Sự sụt giảm diễn ra trong bối cảnh các nỗ lực khôi phục đàm phán giữa Washington và Tehran về chương trình hạt nhân của Iran dường như đang bế tắc, trong khi sự bất ổn vẫn tồn tại về nguy cơ tái bùng phát xung đột. Nhiều người Iran cũng lo ngại về khả năng xảy ra một cuộc đối đầu rộng hơn, làm gia tăng lo lắng trên thị trường.

Nền kinh tế Iran đã bị tàn phá trong nhiều năm bởi các lệnh trừng phạt quốc tế. Vào thời điểm thỏa thuận năm 2015 được thực hiện - trong đó cắt giảm mạnh việc làm giàu uranium và dự trữ uranium của Iran để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt - tỷ giá hối đoái giữa đồng rial và USD vào khoảng 32.000 rial.

Iran là một trong những nền kinh tế lớn nhất Trung Đông xét theo quy mô và tài nguyên, song bị kìm hãm nặng nề bởi các lệnh trừng phạt quốc tế kéo dài. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), GDP danh nghĩa của Iran năm 2024 ước đạt khoảng 404 tỷ USD, đưa nước này vào nhóm nền kinh tế quy mô trung bình – lớn trên thế giới. Tuy nhiên, thu nhập bình quân đầu người chỉ ở mức khoảng 4.700 USD, phản ánh sự suy giảm sức mua và hiệu quả kinh tế trong nhiều năm bị cô lập tài chính, theo IMF.

Nền kinh tế Iran vẫn phụ thuộc lớn vào dầu mỏ và khí đốt, với trữ lượng dầu đã được chứng minh đứng thứ tư thế giới. Bất chấp các lệnh trừng phạt của Mỹ, Iran vẫn duy trì xuất khẩu dầu thông qua các kênh gián tiếp, giúp nguồn thu ngân sách không sụp đổ hoàn toàn. Ngân hàng Thế giới nhận định tăng trưởng GDP Iran năm 2024 đạt khoảng 5%, chủ yếu nhờ sản lượng dầu tăng và chi tiêu công cao.

Tuy vậy, Iran đang đối mặt với lạm phát kéo dài trên 30%, đồng rial mất giá mạnh và thất nghiệp cao trong giới trẻ. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có cải cách cơ cấu và nới lỏng trừng phạt, nền kinh tế Iran sẽ tiếp tục tăng trưởng nhưng thiếu bền vững, với rủi ro xã hội và tài khóa ngày càng lớn.