Được tin ở xă Tam Sơn, huyện Anh Sơn (Nghệ An) có một loài tre lạ, người dân địa phương thường gọi là tre “mọc ngược”, chúng tôi t́m về xă vùng sâu, vùng xa này để được tận mắt chứng kiến.
Và chúng tôi đă gặp may khi ghé vào nhà ông Hoàng Đ́nh Hưởng để hỏi thăm về loài tre lạ này, chủ nhà cho biết ở vườn đồi của gia đ́nh có 4 bụi và vườn của gia đ́nh bên cạnh có 2 bụi, có lẽ hiện nay cả xă chỉ c̣n chừng ấy.
Dù c̣n dở tay với việc đan chiếc thuyền thúng, nhưng ông Hưởng vẫn nhiệt t́nh dẫn chúng tôi lên đồi. Từ sau nhà, leo mấy con dốc đầy cỏ may, cây dại chắn lối, khoảng hơn 45 phút sẽ đến được khu vực có mấy bụi tre “mọc ngược”.
Ông Hoàng Đ́nh Hưởng bên một bụi tre “mọc ngược”.
Đây là đỉnh của một ngọn đồi khá cao, cây trồng chủ yếu và tre, mét (luồng). Từ đây có thể quan sát khu vực băi bồi dọc hai bờ của ḍng Sông Lam cách hàng mấy cây số. So với tre b́nh thường, loài tre này có điểm khác ở chỗ có độ cao và đường kính thân cây nhỏ hơn, cây lớn nhất cũng chỉ to hơn cổ tay một ít.
Đặc biệt, tay tre không mọc theo hướng vươn lên không trung mà cụp xuống mặt đất. C̣n về khả năng sinh sản, quá tŕnh sinh trưởng và các đặc tính khác, ông Hoàng Đ́nh Hưởng cho biết, không khác ǵ so với tre b́nh thường.Hỏi về nguồn gốc của tre “mọc ngược”, ông Hưởng cho hay, từ mấy chục năm trước, khi gia đ́nh ông chuyển từ xă Thuận Sơn (huyện Đô Lương) lên đây làm kinh tế mới đă trông thấy mấy bụi tre này.
Một đoạn thân tre “mọc ngược”.
Ông nhớ những người thuộc thế hệ trước từng nói lại rằng, khu vực đỉnh đồi này từng là chiến lũy của nghĩa quân Lam Sơn khi tiến hành bao vây thành Trà Lân (nay thuộc xă Bồng Khê, huyện Con Cuông), cách chừng 5 km.Chủ tướng Lê Lợi chọn địa điểm này v́ từ đây có thể quan sát khắp mọi hướng, theo dơi được các hoạt động của quân Minh trong thành.
Một hôm, mải quan sát thế bài binh, bố trận và cách pḥng thủ của địch để t́m phương pháp tiến công thích hợp, người đứng đầu nghĩa quân Lam Sơn bỏ quên việc ḿnh đă vo tṛn điếu thuốc lào cho vào nơ điếu, xong việc nh́n xuống chiếc điếu vừa dựng lúc năy th́ đă mọc thành một cây tre.
V́ chiếc điếu là một đoạn tre lộn ngược nên tay của thân tre phát triển theo hướng cụp xuống mặt đất. Cho rằng đây là một điềm lành nên Lê Lợi phát lệnh tiến công, chẳng mấy lâu sau đă hạ được thành Trà Lân. Từ đó đến nay, loài tre “mọc ngược” vẫn tiếp tục tồn tại ở khu vực này.
Chúng tôi tiếp tục lần giở sử sách, thấy PGS Ninh Viết Giao trong công tŕnh “Địa chí huyện Tương Dương” (Nxb KHXH, 2003) có nhắc đến loài tre này.Theo tác giả Ninh Viết Giao, loài tre này gắn với công cuộc khai phá đất đai, giữ yên bờ cơi của Uy Minh vương Lư Nhật Quang (thời nhà Lư). Ông viết: “Năm 1060 (?), quân Ai Lao làm phản, sang đánh phá miền tây Nghệ An.
Lư Nhật Quang đem quân đị dẹp. Thắng trận rồi kéo quân về... Về đến Khe Chè, mé dưới Thành Nam (Tương Dương cũ, Con Cuông hiện tại), bà con quấn lấy ông chúc mừng chiến thắng. Trước tấm ḷng kính mến, vồn vă của bà con, ông vui vẻ cầm cái điếu cày, rít một hơi dài rồi đặt điếu xuống đất.
Nào ngờ cái điếu là một đoạn tre lộn ngược. Nên sau đó, từ chiếc điếu mọc lên một cây tre cũng vít đầu xuống đất rồi mới trổ thẳng ngọn lên trời. Từ một cây trở thành một bụi. Sau này ở Khe Chè có loại tre mọc ngược là v́ vậy”.
Như vậy, cách giải thích về gốc tích của loài tre “mọc ngược” ở Tam Sơn ít nhiều có sự khác nhau, nhưng có một điểm gặp gỡ là loài tre này gắn với công tích đánh giặc, giữ nước của các vị anh hùng dân tộc và vùng đất này là địa thế hiểm yếu trong công cuộc dẹp giặc ngoại xâm, giữ yên bờ cơi miền tây đất Nghệ.
Theo Vietnamnet