Đây là nơi thanh b́nh nhất trong các thủ đô ở châu Âu, nhưng đây cũng là thành phố có sự chia rẽ rơ rệt. Tại Oslo, phía tây là nơi của người da trắng, giàu có hơn; c̣n phía đông là nơi tập trung người nghèo, nhập cư, chủ yếu là Hồi giáo.
Na Uy gần đây đă xiết chặt luật nhập cư vốn rất tự do và dễ dăi, một phần do cuộc tranh luận trong xă hội về đồng hóa và đa văn hóa. Cho dù Na Uy có nguồn lợi từ dầu mỏ rất lớn và tỷ lệ thất nghiệp rất thấp, người ta bắt đầu lo ngại v́ số dân Hồi giáo đến nước này ngày càng tăng, đặc biệt là sau sự kiện 11/9 và sau vụ báo Đan Mạch đăng biếm họa nhà tiên tri của đạo Hồi năm 2005. Các biếm họa đó cũng xuất hiện trên báo chí Na Uy.
Số người Hồi giáo ngày càng tăng, và đạo Hồi nay trở thành đạo giáo lớn thứ nh́ ở Na Uy. Ảnh hưởng của sự gia tăng về tín ngưỡng cũng như dân số Hồi giáo có thể được nh́n thấy rất rơ rệt trong một đất nước Na Uy vốn đơn nhất về chủng tộc, tự do và theo chủ nghĩa quân b́nh. Điều đó khiến cho đảng Tiến bộ - một đảng có tư tưởng bài nhập cư - có cơ hội trở thành đảng lớn thứ hai trong quốc hội. Điều này cũng được cho là một trong những nguyên nhân dẫn đến vụ thảm sát kinh hoàng diễn ra ở phần phía tây giàu có của Oslo vừa rồi. Thủ phạm Anders Behring Breivik nói rằng y buộc phải hành động như vậy bởi các chính trị gia - kể cả chính trị gia đảng Tiến bộ - đă thất bại trong việc ngăn chặn làn sóng Hồi giáo.
Nh́n từ nhiều góc độ, lập luận trên có thể là thổi phồng. Na Uy, dân số 4,9 triệu người, có khoảng 550 ngh́n người nhập cư, tức là 11% dân số và có tới 42% số người nhập cư đă có quốc tịch Na Uy. Một nửa số người nhập cư là người châu Âu da trắng, chủ yếu xuất thân từ Thụy Điển hoặc Ba Lan đến Na Uy làm việc để kiếm đồng lương khá hơn.
Nhưng nếu chỉ tính trong giai đoạn 1995-2010, số người nhập cư vào Na Uy đă tăng ba lần. Người Hồi giáo ở đây, cũng như ở những nơi khác tại châu Âu, thường có gia đ́nh lớn hơn gia đ́nh người bản địa.
Một ngôi đền Hồi giáo mọc lên ở phía đông Oslo, nơi người nhập cư đông hơn người bản địa. Ảnh: NYT.
Thông qua các phương tiện kinh tế giản đơn, qua mong muốn được sống gần những người Hồi giáo khác, hoặc qua những kẽ hở trong hệ thống an sinh xă hội và chính sách, nhiều đặc khu của người Hồi đă mọc lên rồi ăn vào ngôn ngữ, văn hóa và xă hội Na Uy.
Tại Furuset, một khu ở cực phía đông Oslo, nơi có điểm cuối của các tuyến xe điện ngầm, số người nhập cư nhiều hơn cả người Na Uy, và người Na Uy bản địa đang muốn rời đi. Một đền thờ mới toanh mọc lên bên cạnh một nhà cộng đồng trên sườn đồi phía trên nhà ga điện ngầm, ngọn đồi được bao phủ bởi những công viên và ghế dài. Trong công viên trên đồi có một bức tượng của Trygve Lie, cựu ngoại trưởng Na Uy từng phải lưu vong trong Thế chiến II và sau đó trở thành tổng thư kư đầu tiên của LHQ. Ông là biểu tượng của tinh thần phản kháng của người Na Uy, cũng như trách nhiệm với cộng đồng quốc tế.
"Khi tôi đến đây năm 1976, đây là khu mới và chỉ có người Na Uy sinh sống", Lisbeth Norloff, một giáo viên người bản địa nói. "Giờ đây họ chỉ c̣n rất ít và đang bỏ đi". Bà cho biết bà rất mừng v́ các con bà đă lớn và chuyển đi nơi khác sinh sống, v́ thế bà "không c̣n phải lo lắng".
Trong lớp học ở Furuset, Lisbeth chỉ c̣n có hai học sinh người Na Uy trong tổng số 40 học sinh, và bà nói đă phải hạ chuẩn kiến thức dạy bởi có quá nhiều học sinh không nói tiếng Na Uy ở nhà. "Tôi nghĩ cả đôi bên đều bất lợi", bà giáo nói.
"Hiện nay ở Oslo có rất nhiều trường mà trong đó học sinh không xuất thân từ các gia đ́nh nói tiếng Na Uy", Harald Stanghelle, biên tập viên chính trị của tờ báo Astenposten, nói. "Đó là môt hiện tượng mới ở Na Uy, và nó đang gây tranh căi".
Nói chung, cuộc tranh luận xoay quanh chủ đề làm thế nào để ḥa nhập những người nhập cư vào một đất nước nhỏ bé có ngôn ngữ tương đối khó, nếu những người nhập cư đó thậm chí không nói được ngôn ngữ chính thức ở các trường học công.
Chủ đề tranh luận này cũng từng diễn ra khắp châu Âu. Ở Na Uy, một đất nước nhỏ, ổn định và hầu như không có thất nghiệp, chủ đề tranh luận chính không phải là sự cạnh tranh việc làm. Ngoài ra, Na Uy - với các nguyên tắc xă hội của ḿnh - c̣n có xu hướng nhận các nạn nhân chiến tranh và giúp đỡ họ như người tị nạn - cho dù họ là người Việt Nam cách đây nhiều chục năm hay Somalia và Etria ngày nay.
Những người tị nạn này thường không được đào tạo quy củ và từng phải trải qua những hoàn cảnh khó khăn, nên được cho là khó ḥa đồng, mà thường phải đến thế hệ thứ hai, ba mới có thể đồng hóa. Theo ông Stanghelle, người Việt Nam chẳng hạn, ban đầu họ thường có rắc rối, nhưng con và cháu họ đă học rất giỏi ở trường và sau đó ḥa nhập tốt vào cuộc sống ở Na Uy.
Một thành viên đảng Tiến bộ Na Uy cho biết hiện nay ngày càng có sự đồng thuận của người nước này, ủng hộ các chính sách thắt chặt hơn về nhập cư. "Các chính sách nhập cư của chúng tôi đă cực kỳ ngây thơ, cá chính sách về ḥa nhập cũng vậy, nhưng giờ đây tất cả các chính đảng đang nhận ra điều đó", ông nói.
Trước đây, bất kỳ lời chỉ trích đối với chuyện nhập cư hay tị nạn nào đều bị quy là phân biệt chủng tộc, "nhưng giờ t́nh h́nh đă khác", đảng viên Tiến bộ giấu tên nói. "Cứ mỗi bốn năm chúng tôi lại có cuộc tranh luận thực sự về nhập cư, ḥa nhập và bầu cử. Chúng tôi là một đất nước đồng tâm, đây là Na Uy, và chúng tôi có chung quan điểm".
Arne Strand,cựu biên tập viên chính trị của tờ Dagsavisen, cho rằng Breivik hành động một ḿnh, và bản tuyên ngôn của y không đại diện cho suy nghĩ của đa số người Na Uy, nhưng vụ thảm sát đó sẽ có ảnh hưởng tới chính trị. "Vụ tấn công đó sẽ khiến cuộc tranh luận về nhập cư nóng trở lại, trong khi chúng tôi sắp có bầu cử cấp địa phương".
Cuộc tranh luận đó cũng diễn ra giữa những người nhập cư như ở Furuset, họ lo rằng con cái họ sẽ khó có cuộc sống tốt hơn.
Yemane Mesghina, 39 tuổi, dân nhập cư từ Etria tới Na Uy cách đây 9 năm, ḷng chan chứa hàm ơn v́ đất nước Bắc Âu này đă giang tay chào đón anh nồng ấm. Mesghina làm công nhân vệ sinh, sống ở Furruset với con trai và bạn gái, v́ "ở đây rẻ". Liệu anh ta có cảm thấy như ở nhà khi ở Na Uy. Mesghina cười lớn. "Khác chứ, về văn hóa và ngôn ngữ", anh ta nói. Khu phố này đông người Pakistan, họ đến đây làm công nhân từ những năm 1970-80, khi Na Uy cần lao động.
Có tới 90% dân số trong khu chung cư nơi Mesghani ở là người Pakistan, và nơi đây cũng mang tai tiếng là ổ tội phạm người Pakistan, có biệt danh Gang B.
Mesghina nói rằng cộng đồng Hồi giáo cũng có mặt tốt của họ - "ở đây không có rượu". Nhưng người đàn ông này lo cho con anh ta - làm sao nó có thể ḥa nhập vào xă hội Na Uy nếu quanh nó chẳng có mấy ai là người Na Uy?
"Tôi lo rằng con trai tôi sẽ không thể học được tiếng Na Uy thực sự", Mesghina nói. "Đùa cũng không biết đùa".
Nhưng cũng như nhiều người nhập cư khác, Mesghani không lo lắm về ảnh hưởng của vụ thảm sát mà Breivik thực hiện. "Điều quan trọng nhất là đa số nghĩ ǵ", anh ta nói. "Mà đa số mọi người ở đây tốt với chúng tôi".
Mai Trang (theo NYT)
Oslo, thành phố bị chia rẽ v́ người nhập cư
