Lịch sử bóng đá thế giới đă trải qua một quá tŕnh h́nh thành và phát triển lâu dài. Trong suốt quá tŕnh đó, sự ra đời của những sơ đồ chiến thuật đă góp phần làm thay đổi bộ mặt của môn thể thao hấp dẫn nhất hành tinh.
Herbert Chapman: Cha đẻ chiến thuật W-M kinh điển
Herbert Chapman được nhắc đến như một trong những vị huấn luyện viên vĩ đại nhất lịch sử bóng đá Anh cũng như của CLB Arsenal. Chapman luôn được người ta nhớ đến với tư cách là người đă khai sinh ra chiến thuật W-M từng làm điên đảo thế giới bóng đá vào những năm 20 của thế kỷ trước. Vào thời điểm mà Chapman cầm quân, bóng đá khi đó c̣n khá hoang sơ và chưa có nhiều những khái niệm về chiến thuật đội h́nh. Đa phần các đội bóng khi đó đều theo đuổi một sơ đồ “siêu tấn công” 2-3-5. Vào năm 1925, Chapman đến với Arsenal và đây cũng là thời điểm luật việt vị có sự thay đổi. Số cầu thủ đối phương tối thiểu để đảm bảo một cầu thủ không bị việt vị giảm từ 3 xuống 2. Và với óc quan sát nhạy bén của một chiến lược gia đại tài, Chapman là người đầu tiên phát hiện ra cách lợi dụng luật việt vị này để mang lại hiệu quả tối đa cho đội bóng. Ông đă quyết định kéo một tiền vệ ở giữa sân về đá trung vệ, đưa sơ đồ phổ biến 2-3-5 khi đó về dạng 3-2-5 (W-M). Chiến thuật kinh điển W-M này đă tồn tại gần 30 năm trước khi nó bị “khai tử” bởi đội h́nh 4-2-4, được người Hungary sau đó là người Brazil sáng chế. Cũng nhờ chiến thuật W-M này mà Chapman đă gặt hái được nhiều thành công cùng Arsenal và bước vào ngôi đền của những HLV huyền thoại.
 |
| Chiến thuật W-M kinh điển của Chapman |
Helenio Herrera: Người nâng tầm hệ thống pḥng ngự Catenaccio kinh điển
Nhắc đến Herrera là nhắc đến một hệ thống pḥng ngự kiên cố bậc nhất thế giới có tên gọi Catenaccio, và tên tuổi của ông gắn liền với những thành công của Inter Milan. Thực ra hệ thống chiến thuật pḥng ngự Catenaccio không phải do Herrera phát minh ra. Nó là do HLV người Áo Karl Rappan t́m ra vào đầu những năm 30 của thế kỷ trước. Điểm cốt lơi trong hệ thống pḥng ngự Catenaccio gồm 3 hậu vệ, trong đó có một hậu vệ quét (sweeper) có tố chất thông minh, phán đoán tốt và hai hậu vệ dập (stopper) to khỏe, tỳ đè tốt chơi ở ngay phía trước. Đây được xem là hệ thống pḥng ngự hữu hiệu để đối chọi lại với chiến thuật siêu tấn công W-M thời bấy giờ. Tuy nhiên hệ thống Catenaccio chỉ thực sự được nâng lên một tầm cao mới và trở thành h́nh mẫu cho các đội bóng khi nó được tiếp thu bởi Helenio Herrera. Herrera đă bố trí một hậu vệ ngay phía trước mặt thủ môn làm nhiệm vụ bọc lót, dọn dẹp. Trong khi đó các cầu thủ khác ở tuyến pḥng ngự và tiền vệ cùng nhau tạo thành 2 tầng pḥng ngự với những nhiệm vụ kèm người được phân công cụ thể, chứ không đơn thuần chỉ có 2 hậu vệ dập như của Rappan. Người Ư chính là những người áp dụng thành công nhất chiến thuật pḥng ngự này và nó trở thành một thương hiệu đặc trưng riêng của họ.
Rinus Michels: Cha đẻ chiến thuật bóng đá tổng lực
Tên tuổi của Rinus Michels gắn liền với thứ bóng đá tấn công tổng lực làm mê hoặc ḷng người và là chiến thuật kiểu mẫu cho bất cứ đội bóng nào muốn theo đuổi lối đá tấn công đẹp mắt. Tại World Cup 1974 trên đất Đức, Michels đă tŕnh làng cho bóng đá thế giới thấy được thế nào gọi là bóng đá tấn công đích thực. Với bộ tứ huyền ảo Johan Cruyff, Johan Neeskens, Ruud Krol và Rob Rensenbrink, Rinus Michels đă cho ĐT Hà Lan chơi với thứ bóng đá đầy tính phóng khoáng, không g̣ bó, tất cả các cầu thủ đều có thể lao lên phía trước trong một sự di chuyển hoán đổi linh hoạt và uyển chuyển giữa các vị trí. Điểm cốt lơi trong chiến thuật này của Rinus Michels là tốc độ và sự chính xác, đ̣i hỏi các cầu thủ phải có nền tảng thể lực dẻo dai và nhanh nhẹn trong mọi t́nh huống.
 |
| Helenio Herrera nổi danh với "Catenaccio" huyền thoại |
Pep Guardiola: Đỉnh cao của “nghệ thuật” tiqui-taca
Pep Guardiola đang cùng Barca thống trị thế giới với chiến thuật tiqui-taca được ngợi ca là mạnh nhất trong lịch sử. So với bóng đá tổng lực mà Rinus Michels từng phát minh, tiqui-taca c̣n biến ảo, khó lường và đẹp mắt hơn nhiều. Chiến thuật tiqui-taca (hiểu nôm na là lối đá ban bật dựa trên những đường chuyền ngắn và chạy chỗ nhằm kiểm soát bóng càng nhiều càng tốt để kéo giăn đội h́nh đối phương từ đó tạo ra những cơ hội ghi bàn) được biết đến dưới triều đại của HLV Luis Aragones khi ông c̣n dẫn dắt ĐT Tây Ban Nha. Tuy nhiên Barca mới là đội bóng thi triển lối đá này thành công nhất và hiệu quả nhất. Pep Guardiola chính là người đă có công đưa chiến thuật này lên một tầm cao mới, tiệm cận hai từ “hoàn hảo” cho một chiến thuật trong bóng đá. Trong tương lai Barca của Pep hứa hẹn sẽ c̣n thống trị với chiến thuật tiqui-taca này.
4-4-2: Niềm tự hào của người Anh
Người Anh đă lần đầu tiên và duy nhất cho tới thời điểm này vô địch thế giới năm 1966 khi áp dụng thành công sơ đồ 4-4-2 và sơ đồ này về sau đă trở thành h́nh mẫu cho mọi đội bóng áp dụng. Sơ đồ 4-4-2 có thể chia làm nhiều loại nhưng phổ biến nhất vẫn là mô h́nh 4 tiền vệ h́nh kim cương hoặc 4 tiền vệ giăng ngang ở giữa sân. Để đội h́nh 4-4-2 có thể vận hành tốt, tuyến tiền vệ phải duy tŕ cự ly hợp lư, có khả năng dâng cao nhanh chóng để hỗ trợ tấn công và rút kịp thời về để hỗ trợ pḥng ngự khi bị phản công. Sự xuất hiện của 4-4-2 đóng vai tṛ quan trọng làm cơ sở để nhiều chiến thuật "biến thể" khác ra đời.
Theo 24H
Bóng đá: 5 phát minh chiến thuật vĩ đại nhất
