Cảnh đổ nát, hoang tàn do bom đạn là điều mà bạn sẽ nh́n thấy nhiều nhất khi lái xe vào Misrata. Một vài người đàn ông ngồi trên những chiếc ghế sofa màu da cam rách nát ở ven một con đường bộ chính.
Xác một phi cơ quân sự riêng của cựu đại tá Gaddafi tại phi trường ở Sirte.
Dấu hiệu thực sự duy nhất của cuộc sống ở đây là khu Bảo tàng Misrata mới lập, trưng bày các thứ vũ khí và chiến lợi phẩm tịch thu được từ những chiến binh trung thành với Gaddafi.
Thế nhưng, một trong những “chiến lợi phẩm nặng cân” nhất của Misrata vẫn c̣n ẩn dấu trước công chúng.
Mansour Dhao Ibrahim là một trong những người bị truy nă nhiều nhất của Libya – người đàn ông này đă ra lệnh giết hại, hăm hiếp và tra tấn những người từng chống đối Đại tá Muammar Gaddafi.
Người ta cho rằng Mansour Dhao, cựu trùm an ninh của Gaddafi, biết địa điểm của một số mồ chôn tập thể của những người từng tranh đấu chống lại Gaddafi.
“Gaddafi rất lo lắng. Ông đă không thể thực hiện bất kỳ cuộc gọi điện hoặc giao tiếp nào với thế giới bên ngoài. Chúng tôi c̣n rất ít thức ăn hoặc nước uống, điều kiện vệ sinh tệ hại”
Mansour Dhao Ibrahim, bộ hạ của Gaddafi
Cuộc thẩm vấn với Mansour Dhao tạm dừng một thời gian ngắn để cho phép chúng tôi nói chuyện với ông ta.
Ông đang ngồi bắt chéo chân với chân trần đặt trên sàn nhà khi chúng tôi gặp mặt.
Một cuốn kinh Koran đặt ở trước mặt Mansour Dhao và một tấm nệm c̣n vương lại đôi vệt máu khô nằm ở bên cạnh ông.
Là một trong số ít các bộ hạ thân tín của Gaddafi, Mansour Dhao đă bị bắt bên cạnh cựu Đại tá ở bên trong Sirte.
Ông cung cấp một cái nh́n hiếm hoi về t́nh thế và tâm trí của nhà cựu độc tài trong những giờ phút cuối cùng.
“Gaddafi rất lo lắng. Ông đă không thể thực hiện bất kỳ cuộc gọi điện hoặc giao tiếp nào với thế giới bên ngoài. Chúng tôi c̣n rất ít thức ăn hoặc nước uống, điều kiện vệ sinh tệ hại,” Mansour Dhao nói với tôi.
“Ông đứng lên, ngồi xuống trong một căn pḥng nhỏ, viết vào một cuốn sổ tay. Chúng tôi biết mọi sự đă kết thúc.”
“Gaddafi nói: Tôi bị Ṭa H́nh sự Quốc tế truy nă. Sẽ không có quốc gia nào chấp nhận tôi. Tôi muốn chết bởi tay người Libya.”
‘Chuyến đi tự sát’
Đoàn xe tháp tùng cuộc chạy trốn của Đại tá GaddafiĐoàn xe tháp tùng cuộc chạy trốn của đại tá Gaddafi bị không quân Nato tiêu diệt bằng hỏa tiễn.
Mansour Dhao kể rằng Đại tá Gaddafi đă quyết định đi đến nơi mà ông ta được sinh ra, thung lũng Jarref ở gần đó.
Tôi hỏi Mansour Dhao liệu đây là một chuyến đi tự sát.
“Đó là chuyến đi tự sát”, Mansour Dhao đáp. “Chúng tôi cảm thấy ông ấy muốn chết ở nơi ông sinh ra. Ông ấy không nói ra một cách rơ ràng, nhưng ông đă ra đi với mục đích t́m kiếm cái chết.”
Nhưng kế hoạch của Đại tá Gaddafi đă bị cản trở khi đoàn xe tháp tùng ông ta đă bị không lực Nato đánh bom.
Nhà độc tài từng một thời làm bao nhiêu người phải run sợ đă lẩn trốn, chui rúc vào một đường ống cống để trú thân. Đó là nơi mà ông ta đă bị phát giác và bắt giữ.
Cùng trốn bên trong ống cống này là Huneish Nasr, tài xế riêng của Đại tá Gaddafi.
“Gaddafi không có nơi nào khác để chạy cả. Ông ta lọt thỏm trong vô số các chiến binh và họ la lớn ‘Gaddafi, Gaddafi, Gaddafi’”
Huneish Nasr, tài xế riêng của Gaddafi
Khi chúng tôi nói chuyện với người này tại trung tâm giam giữ, ông ta vẫn c̣n mặc chính chiếc áo đẫm máu khi bị thương vào ngày hôm đó.
Tài xế riêng của Gaddafi nói: “Gaddafi đă ra khỏi đường ống, tôi ở lại bên trong. Tôi không thể ra ngoài. Có quá đông các chiến binh ở đó.
“Gaddafi không có nơi nào khác để chạy cả. Ông ta lọt thỏm trong vô số các chiến binh và họ la lớn ‘Gaddafi, Gaddafi, Gaddafi’.”
Huneish Nasr tỏ ra bồn chồn, lo lắng và có vẻ nhận thức rơ về sự hiện diện của những người bắt giữ ông ta. Có hai người ở trong pḥng với chúng tôi, họ đứng khoanh tay.
Đôi mắt màu đen của người cựu tài xế của Gaddafi đảo quanh pḥng.
Ông nhấn mạnh đi nhấn mạnh lại rằng các chiến binh vốn bắt giữ Gaddafi đă không bắn khi họ đi về phía cựu Đại tá.
‘Tức giận, thất vọng’
Dinh thự của Gaddafi bị đánh sậpDinh thự của Gaddafi bị đánh sập nhưng tương lai của nước Libya mới c̣n chưa chắc chắn.
Huneish Nasr cho biết Đại tá Gaddafi dường như không ngạc nhiên khi thấy họ tiếp cận. Ông nói rằng ông dường như đă chấp nhận.
Tuy nhiên, Mansour Dhao tin rằng Đại tá Gaddafi đă qua đời một cách đầy tức tưởi, giận dữ và thất vọng.
“Ông ấy nghĩ rằng nhân dân của ông yêu quư ông đến cùng. Ông cảm thấy rằng ông đă làm rất nhiều điều tốt đẹp cho họ và cho Libya.
“Ông cũng cảm thấy bị phản bội bởi những người dường như là bạn bè của ông, như Tony Blair và Silvio Berlusconi,” Mansour Dhao cho biết.
Khi tôi hỏi về việc khủng bố và tra tấn, cả hai người đàn ông đều tỏ ra dè dặt hơn. Họ lo sợ cho sinh mạng của họ. Nếu bị kết tội ở Libya, Mansour Dhao có thể bị treo cổ.
Tuy nhiên, trong lúc phủ nhận bất kỳ trách nhiệm cá nhân nào, Mansour Dhao nói về những tội ác nổi tiếng của chế độ Gaddafi, một điều hiếm khi được xác nhận bởi một người trung thành với cựu Đại tá.
Ông cho biết những người chống đối, các đối thủ của Gaddafi đă bị tra tấn, rằng ông Đại tá công khai tài trợ khủng bố quốc tế và rằng vụ đánh bom Lockerbie đă được lên kế hoạch bởi lực lượng an ninh ở đối ngoại của Gaddafi.
Mansour Dhao cho biết một trong những khoảnh khắc khủng khiếp nhất của Gaddafi là khi cựu Đại tá ra lệnh giết người hàng loạt đối với khoảng 1.200 tù nhân chính trị trong nhà tù Abu Salim ở Tripoli hồi năm 1996.
Số phận của cả Mansour Dhao lẫn Huneish Nasr hiện không chắc chắn.
Liệu các chiến binh của Misrata sẽ chịu bàn giao các tù nhân, cùng các loại vũ khí thu được và cả quyền lực mới thiết lập được của họ, cho chính quyền chuyển tiếp ở Libya?
Hay là sự đối địch của họ ở địa phương sẽ làm mờ đi tương lai của Libya trước khi các vấn đề của quá khứ được giải quyết?
Katya Adler
BBC News, Misrata
Gaddafi ‘chết trong giận dữ và thất vọng’
