Thấy gì qua chuyến công du Đông Nam Á của TT Obama?

Thanh Quang, phóng viên RFA

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama vừa hoàn tất chuyến công du Đông Nam Á – chuyến đi nước ngoài đầu tiên của ông kể từ khi ông tái đắc cử tổng thống.

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama và Ngoại trưởng Hillary Clinton khi vừa đến Campuchia hôm 19-11-2012./RFA

Đặt trọng tâm vào Châu Á

Câu hỏi được nêu lên là chuyến thăm Á Châu của Tổng thống Obama có ý nghĩa ra sao? Qua cuộc tiếp chuyện với Thanh Quang, nhà bình luận về các vấn đề thế giới và Việt Nam, ông Trần Bình Nam từ California, Hoa Kỳ, nhận xét như sau:

Trần Bình Nam: Vừa rồi, sau khi Tổng Thống Barack Obama vừa tái đắc cử thì ông đi công du Châu Á. Cuộc công du này cho mình thấy một điều đặc biệt là Tổng Thống Obama đặt trọng tâm vào Châu Á-Thái Bình Dương, là công tác ngoại giao quan trọng nhất, chính sách ngoại giao quan trọng nhất của chính phủ Hoa Kỳ trong những năm tới. Việc mà ông vừa đắc cử và trong khi trong nước cũng có rất nhiều vấn đề cần quan tâm như vụ Bengazy được khơi lại, vụ từ chức của Giám Đốc CIA David Petraeus, vụ Hamas và Do Thái, trước những việc đó mà ông vẫn đi chứng tỏ như tôi đã nói ở trên là ông đặt trọng tâm vào tình hình Đông Nam Á trong những năm tới. Khi mà nói tới tình hình Đông Nam Á và Châu Á như vậy thì mình phải hiểu là trong tâm trí của Tổng Thống thì ông để tâm tới vấn đề Trung Quốc và những vấn đề Trung Quốc bành trướng tại Châu Á-Thái Bình Dương.

Chuyến đi này của TT Obama một phần cũng để nhắn nhủ với TQ rằng quan hệ giữa hai nước sẽ có những vấn đề mà cùng nhau giải quyết thì mới tốt cho nền hòa bình thế giới.

Trần Bình Nam

Chúng ta cũng thấy cái đặc biệt thế này là mặc dầu nghị trình của Đại Hội 18 Đảng cộng sản Trung Quốc đã xác đinh trước ngày bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, nhưng mà nó chỉ sau 2 ngày bầu cử tổng thống và sự xuất hiện của tập thể lãnh đạo tại Trung Quốc cũng là điều làm cho Tổng Thống Obama quan tâm. Cho nên tôi nghĩ chuyến đi này, ngoài những công tác đã xác định liên quan tới những nước mà ông sẽ thăm viếng đó thì còn có một cái ý là nhắn gởi những người lãnh đạo mới của Trung Quốc về đường lối của Hoa Kỳ.

Thanh Quang: Như vậy thưa ông, sự nhắn gửi đó của Hoa Kỳ dành cho Bắc Kinh là như thế nào ạ?

Trần Bình Nam: Chuyến đi này của Tổng Thống Obama một phần cũng để nhắn nhủ với Trung Quốc thì tôi cũng xin nói qua một chút là tôi có cảm tưởng Đại Hội 18 Đảng cộng sản Trung Quốc vừa rồi có những nét đặc biệt. Nét đặc biệt không phải là nhân sự lãnh đạo mới, vì hai nhân vật lãnh đạo là Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường thì coi như là đã được Đảng cộng sản Trung Quốc chọn 5 năm rồi, nhưng mà dàn lãnh đạo lần này của Ban Thường Vụ Chính Trị Bộ thay vì 9 người thì họ chọn 7 người mà thôi, tức là nó gọn gàng hơn. Và trong 7 người đó, ngoài 2 người là ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường đã được chọn thì 5 người mới là những nhân vật nói chung còn trẻ và họ rất vững vàng về vấn đề lãnh đạo cũng như về vấn đề cai trị, đặc biệt về những vấn đề chuyên môn thì có một vị nắm vững chuyên môn về vấn đề vũ khí và vấn đề không gian.

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN hôm 19-11-2012 ở Campuchia. RFA photo/Quốc Việt.

Như vậy chúng ta có thể thấy dàn lãnh đạo mới đó, và nhất là bài diễn văn nhậm chức rất đơn sơ nhưng mà rất đầy đủ của ông Tập Cận Bình thì cho ta thấy rằng Trung Quốc là một địch thủ đáng ngại của Mỹ. Và vì vậy cho nên chuyến đi này của Tổng Thống Obama một phần cũng để nhắn nhủ với Trung Quốc rằng quan hệ giữa hai nước sẽ có những vấn đề mà cùng nhau giải quyết thì mới tốt cho nền hòa bình thế giới.

Khuyến khích dân chủ

Thanh Quang: Thưa ông, còn chuyến thăm 3 nước Đông Nam Á của Tổng Thống Obama , tức gồm Thái Lan, Miến Điện và Campuchia, thì ông nghĩ nước nào là quan trọng nhất và lý do tại sao?

Quyết tâm của Hoa Kỳ là Châu Á-Thái Bình Dương, và thế nào thì Hoa Kỳ cũng đóng một vai trò trong việc tranh chấp giữa TQ và VN về Biển Đông.

Trần Bình Nam

Trần Bình Nam: Trong 3 nước Thái Lan, Miến Điện và Cambodia mà Tổng Thống Obama đã tới thì tôi nghĩ có lẽ việc thăm viếng Miến Điện là quan trọng nhất mặc dù ông chỉ dừng lại tại thủ đô cũ của Miến Điện trong vòng 6 tiếng đồng hồ mà thôi. Tại sao? Trước hết là Thái Lan thì chúng ta thấy Thái Lan là một đồng minh lâu dài của Hoa Kỳ cho nên trong một chuyến thăm viếng như vậy thì ông ghé lại một chút cũng là gắn chặt thêm tình thân giữa hai nước, mặc dầu tại đó ông cũng đặt những vấn đề, cũng bàn một số vấn đề quân sự với bà thủ tướng trẻ tuổi của Thái Lan. Quay qua Cambodia thì Tổng Thống Obama đến Cambodia nói là thăm và gặp nhà lãnh đạo Hun Sen nhưng mà sự thực bản chất của chuyến đi không phải là để thăm viếng Campuchia, không phải để công du Campuchia mà là đến Campuchia để tham dự hai hội nghị thượng đỉnh, đó là Hội nghị thượng đỉnh Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á với Hoa Kỳ và hội nghị thứ hai là hội nghị Đông Á. Thành ra chuyến đi Miến Điện là quan trọng. Tại sao quan trọng? Tại vì Miến Điện là một nước đang chịu áp lực mua chuộc của Trung Quốc và những người lãnh đạo tại Miến Điện cũng đang mở dần quốc gia để hướng về Tây Phương, dùng Tây Phương làm cái thế chống lại áp lực và ảnh hưởng của Trung Quốc.

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama tại Thượng đỉnh Đông Á hôm 20-11-2012 ở Campuchia. RFA photo/Vohar Cheath.

Mặc dầu chuyến đi đó tôi thấy có vài dư luận của giới nhân quyền cho rằng Tổng Thống đi sớm quá là vì tại Miến Điện vấn đề nhân quyền chưa được như ý muốn. Nhưng mà tôi nghĩ sự đòi hỏi đó là quá đáng. Tôi nghĩ quyết định của Tổng Thống Obama đến Miến Điện là quyết định đúng và trong chuyến đi này sự thăm viếng của ông rất là quan trọng, đặc biệt là nếu chúng ta lướt qua bài diễn văn của ông đọc trước một đại học tại thủ đô cũ của Miến Điện. Ông đã đưa ra rất nhiều tư tưởng mới và rất nhiều gợi ý về vấn đề tự do và dân chủ, và tôi thấy đó là một thông điệp rất tốt cho giới trí thức tại Miến Điện cũng như những người đang lãnh đạo nước Miến Điện.

Tóm lại, trong 3 nước mà Tổng Thống Obama vừa thăm viếng thì tôi nghĩ chuyến viếng thăm Miến Điện là quan trọng nhất đó anh Thanh Quang.

Thanh Quang: Liên quan tới Việt Nam, thưa ông, trong tình hình hiện nay khi mà Hoa Kỳ xem chừng như cương quyết quay trở lại Châu Á, khi mà Miến Điện chứng tỏ ngày càng cởi mở, khi mà nhiều nước Đông Nam Á (ngoại trừ Campuchia) tỏ ra bất hợp tác với tham vọng bành trướng của Bắc Kinh…, thì Việt Nam có thể có lợi như thế nào không trước hiểm họa từ Phương Bắc?

Trần Bình Nam: Vâng. Vấn đề này là vấn đề kéo dài lằn nhằn cả năm bảy năm nay và sự thay đổi chính sách của Hoa Kỳ đối với vùng Châu Á-Thái Bình Dương, trong đó đặc biệt có vấn đề Biển Đông và vấn đề quan hệ giữa Trung Quốc với Việt Nam, thì hẳn là một vấn đề quan trọng. Tôi nghĩ rằng Việt Nam cần phải nắm lấy thông điệp của chuyến đi của Tổng Thống Obama, là Hoa Kỳ mặc dầu trong những năm vừa qua – từ năm 2000 đến nay – với những chuyến thăm viếng của Ngoại Trưởng Hillary Clinton, của Bộ Trưởng Quốc Phòng Leon Panetta và của một số nhân vật quan trọng khác nữa, mặc dầu không ghé tới Hà Nội, nhưng mà đó là những thông điệp rõ ràng cho thấy rằng Hoa Kỳ có một quyết tâm, mà nếu Việt nam còn nghi ngờ quyết tâm đó thì đây sẽ cho thấy quyết tâm của Hoa Kỳ là Châu Á-Thái Bình Dương, và thế nào thì Hoa Kỳ cũng đóng một vai trò trong việc tranh chấp giữa Trung Quốc và Việt Nam về Biển Đông.

Tuy nhiên, vị trí của Việt Nam là một vị trí rất tế nhị. Việt Nam không thể ngã theo Hoa Kỳ một cách dễ dàng dù Hoa Kỳ có đưa bàn tay ra. Việt Nam cũng không thể rơi mình vào hai bàn tay bạo lực của Trung Quốc được. Việt Nam phải ở một thế, mà cái thế này cũng gần như thế ngày xưa, nghĩa là phải là một thế ngoại giao rất là khôn khéo, mà người ta thường gọi là thế đu dây. Tôi nghĩ nếu Việt Nam khéo léo được chừng nào trong chính sách ngoại giao đó thì càng có lợi cho sự bảo đảm an toàn của Việt Nam hơn. Nhưng mà nghĩ cho cùng, dù ngã về Hoa Kỳ hay ngã về Trung Quốc thì Việt Nam muốn bảo vệ độc lập của mình cũng như là bảo vệ Biển Đông thì có lẽ tôi nghĩ Đảng Cộng Sản Việt Nam phải nghĩ tới vấn đề cải tổ chính trị và cố gắng huy động sự ủng hộ của quần chúng, huy động nội lực của nhân dân.

Hiện tại Việt Nam đang có phong trào tu chính hiến pháp, tôi hy vọng rằng nhân dịp tu chính hiến pháp này Đảng cộng sản Việt Nam không còn cứ phải nói những lời tuyên truyền nữa, mà làm một sự thay đổi tích cực, tạo một cơ hội để dân chủ hóa Việt Nam và huy động nội lực của nhân dân, thì tôi nghĩ đó là phương cách tốt nhất để cho Việt Nam có thể duy trì nền độc lập của mình và bảo vệ Biển Đông trước sức lấp ép của Trung Quốc.

Thanh Quang: Cảm ơn ông Trần Bình Nam.