Người Việt được biết đến với danh hiệu ‘vô kỉ luật’ nhất. Sự hội nhập với cộng đồng quốc tế đă diễn ra nhiều năm song người Việt vẫn chưa bao giờ có một bài học về cách ứng xử sao cho hay. Thói xấu ngày càng tăng lên theo chiều hướng tiêu cực.
Về Sài G̣n bây giờ, các bạn hẳn đă thấy những con đường kẹt cứng hàng ngàn xe cộ nhích từng chút một. Đại đa số là xe gắn máy hai bánh như Honda, Yamaha hay Suzuki. Khi 95% người dân sử dụng xe máy như ở Việt Nam hiện nay ngoài các tác hại về môi trường và sức khỏe, c̣n vô số những thói xấu đang tiềm ẩn sẽ có khả năng bùng phát. Những tính xấu này ai cũng có, nhưng chỉ phát triển mạnh mẽ khi gặp cơ hội.
Đi xe máy kiểu xă hội Việt Nam là một quá tŕnh thích hợp nhất để phát triển những “đức tính” ấy, v́ khi ấy ta sẽ tiếp cận với nhiều t́nh huống thuận tiện để cái phần “con” trong mỗi con người nhảy ra tung hoành áp đảo cái phần “người”; mà những t́nh huống này xe hơi ít khi gặp phải. Đó là:
a. Tính vô kỷ luật cá nhân: V́ xe máy nhỏ gọn, nên luồn lách rất dễ. Hễ kẹt đường là nhẩy lên hè, cho rằng ḿnh nhẩy lên có một chút th́ đă sao, có ṃn lề ṃn gạch ǵ đâu. Hoặc sẵn sàng dắt xe trèo qua “con lươn” xi-măng, tức là dải phân cách giữa đường. Hoặc hễ thấy khó băng qua đường để quẹo trái, là lập tức quẹo trái ép sát lề trái mà không băng qua đường, nghĩa là chạy ngược chiều làn xe trước mặt rồi từ từ len vào ḍng xe ngược chiều ấy để băng ngang đường. Hoặc chạy ngược ḍng xe trong đường ghi bảng một chiều v́ “chỉ một quăng ngắn, chạy ṿng làm ǵ cho mất công”. Xe hơi th́ không làm thế được v́ sẽ gây tai nạn ngay tức khắc.
b. Tính tiểu nông tùy tiện: V́ xe máy dễ ngừng lại nên khi đang chạy chợt trông thấy hàng bánh ḿ chẳng hạn là quay ngoắt lại để mua, mua xong rú ga phóng đi như bay v́ chợt nhớ ra đă gần đến giờ hẹn đi nhậu. Cá tính “coi thường sự an toàn của người khác chỉ nghĩ đến tiện lợi cho ḿnh” này nếu đi xe buưt hoặc xe điện sẽ không có dịp để phát triển. Sự ngừng tùy tiện của xe máy lại làm cho các hàng vặt cứ bày bán ngổn ngang trên lề đường, góp phần vào sự bát nháo của lề đường hè phố mà chính quyền không sao quản lư nổi.
c. Tính gian vặt: Đèn xanh của ḿnh chưa lên; nhưng đoán chừng đường bên kia sắp đèn đỏ nên đón đầu chạy trước. Có người hỏi “Tôi chỉ chạy trước khi đèn xanh có vài giây đồng hồ, gian vặt ở chỗ nào?” Xin thưa, trong giao thông có khái niệm “lượng thời gian an toàn”. Lượng thời gian an toàn là tài sản tự nhiên của người công dân sử dụng phương tiện giao thông. Khi bạn chưa có đèn xanh mà đă chạy, th́ bạn đă “ăn gian” của xe cộ của con đường trước mặt một khoảng thời gian an toàn của họ.
d. Tính vô kỷ luật tập thể: V́ luật lệ không chặt chẽ, nên người ta cho rằng hễ cùng nhau phá luật th́ không ai phạt ḿnh nổi. Ít khi Cảnh sát giao thông (CSGT) đuổi kịp và phạt nổi cả chục chiếc xe máy vượt đèn đỏ cùng một lúc.
e. Tính chụp giựt: Khi kẹt đường, ai cũng nhích lên từng tí, không ai nhường ai v́ nếu nhường một người th́ sẽ lại phải nhường thêm người nữa, cứ thế th́ bao giờ mới đến nơi. Do đó mạnh ai nấy huưch; đức tính lịch sự mă thượng sẽ bị thui chột dần dần sau nhiều năm chạy xe máy. Tại sao ḷng mă thượng sẽ mất ? Bởi v́, nếu bạn liên tục giành giật từng mét đường trong cả giờ đồng hồ kẹt xe, khi về đến ngơ nếu gặp một bà cụ chậm chạp đi qua, bạn khó mà nhường bước v́ đang có cái “đà”, cái tư duy giành giật từng tấc vẫn c̣n nằm nguyên trong đầu bạn. Lúc này mà nói đến chuyện thương người nghèo, chuyện làm từ thiện th́ khó mà “cảm” được.
f. Tính vô cảm: Khi ḷng ta nghĩ về đất nước, ngoài h́nh ảnh gia đ́nh người thân th́ h́nh ảnh thành phố, chợ búa, công viên, con sông, cây cầu, con đường con phố là h́nh ảnh nổi bật và đậm đà nhất trong tiềm thức chúng ta.
Nhưng nếu ngày nào ta cũng phải mất hai ba tiếng đồng hồ toát mồ hôi dang nắng hít vào vài chục lít khói xe làm hai buồng phổi đen lại; nhê nhích từng tí trong những con đường con phố, th́ h́nh ảnh những nơi đường sá, và cả cái thị trấn ta sinh ra lớn lên ấy dần dần trở thành h́nh ảnh đáng ghét v́ sự hỗn loạn, nhếch nhác và vô trật tự của nó.
Thực ra th́ cái xe máy hai bánh nó không có tội t́nh ǵ cả. Nguyên nhân chính là do một xă-hội đông đúc sống tập trung trong những thành phố chật hẹp mà phương tiện giao thông công-cộng như xe buưt lại không thông dụng; không có subway (xe điện ngầm), không có light-rail bus (xe buưt điện trên đường ray), nên hầu như tất cả mọi người đều chạy xe máy. Cái xă hội ấy sẽ dần dần trở nên nhếch nhác, ô nhiễm, vô kỷ luật và sẽ đi xuống một cách thảm hại.
VietSN © Sưu Tầm