Sắc lệnh của tổng thống đă bị thẩm phán liên bang bác bỏ. Ông Trump cần phải làm ǵ để có thể khôi phục sắc lệnh của ḿnh? Cuộc chiến sắc lệnh đang rất căng thẳng.
Theo tờ Globe and Mail (Canada), ông Trump ngày 27.1 đă kư sắc lệnh dừng toàn bộ việc tiếp nhận người tị nạn trong 4 tháng, cấm người tị nạn Syria vô thời hạn và cấm công dân 7 quốc gia Hồi giáo, gồm Iran, Iraq, Libya, Somalia, Sudan, Syria và Yemen nhập cảnh vào Mỹ trong 90 ngày.
Ông Trump nói, sắc lệnh này là một trong những biện pháp nhằm hạn chế nguy cơ các cuộc tấn công khủng bố nhằm vào Mỹ.
Tuy nhiên, sắc lệnh đă vấp phải sự phản đối gay gắt của dư luận trong nước cũng như quốc tế. Ṭa án ở liên bang Mỹ hồi tuần trước đă ra phán quyết tạm dừng sắc lệnh. Ṭa phúc thẩm Khu vực Tư pháp số 9 của Mỹ ở San Francisco ngày 5.2 quyết định không khôi phục ngay lập tức sắc lệnh theo đề nghị của chính quyền Tổng thống Trump.
Ṭa sơ thẩm liên bang
Hệ thống ṭa án Mỹ tương đối phức tạp và một khi bị ṭa liên bang tạm ngừng sắc lệnh hành pháp, ông Trump buộc phải kháng án lên ṭa án cấp cao hơn và cao nhất là Ṭa án Tối cao.
Cụ thể, toàn bộ 50 bang ở Mỹ đều có hệ thống pháp lư và ṭa án liên bang riêng. Chính sách nhập cư và ngoại giao của ông Trump được xét là vấn đề liên bang nên cuộc chiến pháp lư phải được giải quyết ở ṭa án liên bang.
Mỗi bang ở Mỹ có ít nhất một ṭa án liên bang, tối đa là 4. Như vậy, tổng cộng trên toàn nước Mỹ có 94 ṭa án liên bang địa phương, hay c̣n gọi là ṭa sơ thẩm ở cấp độ thấp nhất. Mỗi thẩm phán của ṭa án liên bang đều có quyền xem xét luật liên bang, sắc lệnh hành pháp của tổng thống nếu có đơn kiện.
Trong trường hợp sắc lệnh cấm nhập cư của ông Trump, bang Washington và bang Minnesota nộp đơn kiện. Hai bang này cho rằng sắc lệnh của ông Trump nhắm vào người Hồi giáo, vi phạm quyền hiến định của người nhập cư và gia đ́nh họ.
Đơn kiện này được thụ lư bởi ṭa quận Tây Washington, nơi thẩm phán James Robart làm việc. Trước ông Robart, một số ṭa án liên bang khác ở Mỹ cũng ra phán quyết. Tuy nhiên, đây là phán quyết dựa trên quy mô nhỏ hơn.
Phán quyết chỉ bao gồm việc ra lệnh thả các nguyên đơn, ngừng trục xuất theo sắc lệnh của Trump và tuyên bố việc giam giữ nguyên đơn là vi phạm pháp luật.
Chỉ có ṭa quận Tây Washington là thụ lư đơn kiện của hai bang Washington và Minnesota nên sau khi có phán quyết của thẩm phán Robart, Bộ An ninh Nội địa Mỹ và các cơ quan có thẩm quyền mới ngừng thực thi sắc lệnh cấm nhập cư của ông Trump.
Công dân từ 7 quốc gia bị ảnh hưởng có thể tạm thời lên máy bay, nhập cảnh vào Mỹ cho đến khi ṭa án ra phán quyết tiếp theo.
Ṭa phúc thẩm liên bang
Sau khi ṭa sơ thẩm liên bang ra phán quyết, đội ngũ chính quyền Trump, Bộ Tư pháp Mỹ đă nộp đơn kháng án lên ṭa phúc thẩm liên bang.
94 ṭa sơ thẩm liên bang Mỹ chia làm 12 khu vực, mỗi khu vực có 1 ṭa phúc thẩm liên bang. Bang Washington nằm trong khu vực số 9 nên cơ quan hành pháp Mỹ sẽ phải kháng cáo lên ṭa phúc thẩm liên bang số 9, trụ sở ở San Francisco.
Ngày 5.2, ṭa phúc thẩm liên bang số 9 đă bác yêu cầu ngay lập tức khôi phục lệnh cấm nhập cảnh. Ṭa yêu cầu bên khởi kiện là hai bang Washington và Minnesota và bên kháng cáo là Bộ Tư pháp Mỹ tŕnh thêm thông tin với hạn cho hai bên lần lượt là 5.2 và 6.2
Theo Reuters, trước sức ép ngày càng lớn này, chính quyền của Tổng thống Trump buộc phải hoàn tất việc bổ sung các thông tin pháp lư giải thích cho sắc lệnh trước thời hạn 3 giờ chiều qua 6.2. Dự kiến, phiên điều trần tại ṭa phúc thẩm liên bang số 9 sẽ diễn ra vào hôm nay 7.2.
Ṭa án Tối cao
Dù bên khởi kiện hay bên kháng cáo thắng hay thua, người thua cuộc nhiều khả năng sẽ kháng cáo lên Ṭa án Tối cao Mỹ, trụ sở ở Washington DC.
Ṭa án Tối cao Mỹ là cơ quan tư pháp cao nhất, bao gồm 9 thẩm phán được bổ nhiệm suốt đời. Mỗi đời tổng thống Mỹ thường chỉ được đề cử một thẩm phán vào vị trí này để đảm bảo tính khách quan, tránh việc tổng thống đề cử ồ ạt người ủng hộ ḿnh, gián tiếp thâu tóm quyền lực.
Hiện chỉ có 8 thẩm phán Ṭa án Tối cao v́ thẩm phán Antonin Scalia qua đời năm ngoái. Ông Trump đề cử người thứ 9 là Neil Gorsuch nhưng Quốc hội sẽ cần bỏ phiếu thông qua đề cử này.
Một khi đơn kiện được Ṭa án Tối cao thụ lư, 8 thẩm phán sẽ xem xét, thảo luận và bỏ phiếu cho quyết định của ḿnh. Nếu việc bỏ phiếu không chọn ra quyết định được đa số thẩm phán ủng hộ, phán quyết của ṭa cấp dưới, ở đây là ṭa phúc thẩm số 9 sẽ có hiệu lực.
Nhà Trắng tin rằng họ sẽ chiến thắng trong cuộc chiến pháp lư này. "Rơ ràng pháp luật đứng về phía Tổng thống. Ngài Tổng thống có mong muốn làm những ǵ tốt nhất cho đất nước nhằm bảo vệ người dân, và chúng tôi rất tự tin rằng chúng tôi sẽ chiến thắng trong vấn đề này", phát ngôn viên Nhà Trắng Sean Spicer nói.