"Một ngày ở tù là nghìn thu ở ngoài"- Câu nói đó hoàn toàn không đúng khi đã "được" vào nhà tù sang và lỏng lẻo nhất thế giới. Nhà tù sang trọng và đầy đủ tiện nghi đến mức...phạm nhân không muốn trốn trại? Đó là nhà tù ở Iceland, nhà tù Kviabryggja.
Đã có hai luồng dư luận đánh giá trái chiều nhau: Người khen thì cho đây là nhà tù đẹp nhất thế giới, nhà tù sang trọng nhất thế giới; còn người chê thì phán rằng đây là nhà tù lỏng lẻo nhất thế giới, nhà tù hở nhất thế giới. Ai nói cũng đúng cả!
Xây nhà tù cực sang để phạm nhân… không muốn trốn trại
Nằm sát chân núi Snæfellsjökull, một trong những ngọn núi lửa đẹp nhất Iceland, nhà tù Kviabryggja trông giống một trang trại nằm lọt thỏm giữa một khu đất rộng 35 ha, bao quanh là một khung cảnh hoang sơ tuyệt đẹp sát bờ biển. Nhà tù không tường rào, không song sắt, nằm biệt lập cách thủ đô Reykjavik về phía bắc hơn hai giờ lái xe. có hai dãy nhà dành cho 22 phạm nhân mà vài người trong số đó rất nổi tiếng trong lĩnh vực ngân hàng tại Iceland.
Kviabryggja thời trước là một trang trại chăn nuôi và đã được chuyển đổi thành nhà tù vào năm 1954. Dãy nhà giam đầu tiên được mở cửa vào năm 1963. Đây là hình thức “nhà tù mở” dành cho các phạm nhân chưa có tiền án, tiền sự và được đánh giá là không có tư tưởng đào thoát trong điều kiện giam giữ quá thoáng của nhà tù này.
Tính tổng cộng có trên dưới 40 nhân vật làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, đa số là nam giới, đã bị tòa án Iceland kết tội gian lận, đầu cơ trục lợi và là những tác giả chính kéo nền kinh tế Iceland xuống bờ vực kiệt quệ vào năm 2008, một trường hợp hỗn loạn kinh tế duy nhất trên thế giới. Hai nhân vật lãnh đạo Glitnir, một trong ba ngân hàng chính của Iceland trước khủng hoảng, đã bị kết án 12 và 24 tháng tù vào ngày 24-11-2016, tức tám năm sau khủng hoảng và theo giới chức tòa án, quá trình điều tra, xét xử sẽ còn kéo dài nhiều năm nữa.
Ngoại cảnh cũng như nội thất tuyệt đẹp và sang trọng ở nhà tù Kviabryggja.
Phòng tập gym, sân golf và xì gà
Khi những nhân vật tai to mặt lớn này của ngành ngân hàng Iceland xộ khám, họ được ưu đãi cho một nhà tù riêng, theo mô hình giam giữ của các nước vùng Bắc Âu là ưu tiên cải tạo để tái hòa nhập cộng đồng. Cho nên tại nhà tù Kviabryggja, “phạm nhân quý tộc” có được phòng riêng có trang bị máy vi tính, tivi và máy chơi game PlayStation, thậm chí có cả một phòng tập gym, một sân golf mini, một thư viện và một phòng chơi billiards dưới tầng ngầm của nhà tù.
Gia đình và thân nhân được phép đến thăm phạm nhân và ở lại trại giam cả ngày với người thân nếu muốn. Nhà tù có tám quản giáo. 900 cư dân của ngôi làng Grundarfjördur bên cạnh thường xuyên bắt chuyện thân mật với các phạm nhân này khi phạm nhân được phép ra ngoài đi siêu thị mua xì gà mỗi tuần một lần.
Gudmundur Thoroddsson, chủ tịch hiệp hội những người tù Iceland và bản thân cũng đã ở tù 12 tháng vì tội có liên quan đến ma túy, kể: “Nhà tù Kviabryggja là giai đoạn trung gian, là nơi chuyển tiếp giữa hình thức tù ở và bán tự do (quản thúc) trước khi đến giai đoạn đeo vòng điện tử trên cổ tay tại nhà. Những nhân vật phạm tội trong lĩnh vực ngân hàng được trực tiếp chuyển đến nhà tù Kviabryggja vì họ không phạm tội do hành vi bạo lực nên không phải chịu các hình phạt rất nặng”.
Tù nhân tại Kviabryggja được khuyến khích tham gia lao động chân tay và được trả công dù rất thấp. Họ có thể chọn việc chăm sóc khoảng 100 con cừu và ngựa được nuôi tại đây với thù lao 2 euro/giờ hoặc quét dọn nhà cửa, nấu ăn nhưng đây là những việc không bắt buộc, ai muốn làm thì làm, không thì thôi. Phạm nhân được cấp xe đạp để di chuyển tự do trong khuôn viên của nhà tù. Các ông chủ ngân hàng phạm tội vào đây thì được ưu ái cho những chiếc xe đạp xịn đắt tiền hơn các phạm nhân khác.
Những “tù nhân quý tộc” tự nhận mình vô tội và hay lý sự
Có nhiều giai thoại được đăng tải trên truyền thông Iceland về thái độ ứng xử lạ lẫm của những “phạm nhân ngân hàng” này.
Có một tù nhân bị suy sụp tinh thần đã khẳng định rằng chính ông cựu tổng giám đốc của Ngân hàng Kaupthing bị giam tại đây đã miệt mài và tận tâm dạy ông cách sử dụng máy giặt.
Rồi bà vợ của phạm nhân Olafur Olafsson, một trong những cổ đông chính của Ngân hàng Kaupthing, đã tận tay phát “tiền thưởng nóng” cho một bạn tù của chồng khi người này giúp bà tìm lại được chiếc ví mà bà đánh rơi đâu đó trong một lần vào thăm chồng.
Đặc biệt là hầu như tất cả tù nhân ngân hàng tại đây đều quả quyết là mình vô tội. Vào tháng 1-2016, trong một lần tiếp xúc hiếm hoi với một kênh truyền hình tư nhân Iceland, ba tù nhân thuộc Ngân hàng Kaupthing đã dứt khoát cho rằng mình là nạn nhân của sự bất công.
Ngài cựu giám đốc Ngân hàng Kaupthing bị kết án bốn năm tù giãi bày: “Đúng ra thì chúng tôi đã phải điều hành hoạt động của ngân hàng theo một cách khác nhưng nếu quy trách nhiệm là chúng tôi đã làm những việc xằng bậy, sai trái gây hậu quả lớn thì sẽ khác hoàn toàn so với việc kết tội chúng tôi đã cố ý làm những việc phạm pháp bất chấp pháp luật”. Trong giai đoạn xảy ra khủng hoảng, ông này đã lừa dối đồng nghiệp của mình khi nói rằng có một khoản đầu tư cực lớn từ một người Qatar nhưng thật ra thì “đại gia Qatar” kia đã được chính ông ký cho vay một khoản tiền lớn từ ngân hàng của mình.
Cuộc đời mới
Phạm nhân Olafur Olafsson so sánh “cuộc đời mới” của mình trong trại giam Kviabryggja giống một “trường nội trú” khi “họ đánh thức chúng tôi vào khoảng 7 giờ sáng, 9 giờ thì quản lý trại giam đến kiểm tra, 12 giờ thì ăn trưa, họ xem tất cả email của chúng tôi và chúng tôi lao động đến 18 giờ thì nghỉ”.
Tuy nhiên, vào tháng 4-2016, nhờ có một điều khoản sửa đổi luật về vấn đề phóng thích có điều kiện nên Olafur Olafsson và hai phạm nhân khác được chuyển sang hình thức quản thúc và được rời nhà tù Kviabryggja.
Ít lâu sau khi được chuyển về thủ đô Reykjavik, Olafur Olafsson đã may mắn thoát nạn hi hữu: Trong một lần đang bay trên chiếc trực thăng mới toanh của mình để ngắm cảnh thiên nhiên thì máy bay bị hỏng máy và rơi, Olafur Olafsson cùng với phi công và ba đối tác kinh doanh nước ngoài đang có mặt trên máy bay chỉ bị thương nhẹ. Nhưng lần này thì Olafur Olafsson không còn phạm luật nữa vì tai nạn xảy ra trước 21 giờ, mà theo quy định thì đến giờ đó phạm nhân mới phải quay về nơi quản thúc.
