Năm 2018 đã trôi qua với đầy ắp các sự kiện. Trong và ngoài nước Mỹ cũng vậy. Hiện người Mỹ đang tự nhủ 'Đừng làm trò ngu ngốc'?
Tạp chí Mỹ chỉ ra cách để nước này có thể an toàn trong một cuộc khủng hoảng, trong đó có bài học “đừng làm trò ngu ngốc”.
Những vụ đối đầu nảy lửa
Foreign Affairs của Mỹ mới đây có bài phân tích về nguy cơ bùng phát xung đột giữa Mỹ và Trung Quốc, trong đó nêu lại những sự kiện “nóng” trong những năm qua và đưa ra một số đề xuất quan trọng.
Tạp chí Mỹ dẫn lời giới phân tích nước này cảnh báo ngay cả khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đạt được thỏa thuận về tranh chấp thương mại, thì mối quan hệ rộng lớn hơn giữa hai nước cũng khó có thể được cải thiện đáng kể.
Cuộc chiến thương mại là điều tồi tệ, nhưng vẫn có thể xảy ra một xung đột tồi tệ hơn nhiều.
Người Mỹ không mấy lạc quan về quan hệ với Trung Quốc
Giống như chiến tranh Peloponnesus hay Thế chiến I, một cường quốc trỗi dậy đồng nghĩa với rắc rối – và đã đến lúc Mỹ phải nhận ra điều này.
Bài viết thừa nhận Washington dễ dao động đến mức một tình huống có thể dễ dàng giải quyết trong giai đoạn bình thường thì nay có thể gây bùng nổ. Sớm hay muộn, một cuộc khủng hoảng thực sự sẽ diễn ra.
Một số sự kiện “nóng” được dẫn ra như cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan năm 1995-1996, vụ Mỹ ném bom đại sứ quán Trung Quốc tại Nam Tư năm 1999, và sự cố máy bay do thám của Mỹ ở đảo Hải Nam năm 2001.
Theo đánh giá của tạp chí Mỹ, tất cả những sự kiện này đều đưa Trung Quốc và Mỹ đến bờ vực xung đột công khai.
Cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan năm 1995-1996 được coi là cuộc đối đầu nguy hiểm nhất giữa Bắc Kinh và Washington hậu Chiến tranh Lạnh. Năm 1995, Trung Quốc phản đối chuyến thăm của nhà lãnh đạo Đài Loan Lỹ Đăng Huy tới Mỹ bằng cách triệu hồi đại sứ của mình và hủy bỏ các cuộc đàm phán quốc phòng cấp cao với Mỹ.
Trung Quốc sau đó còn tiến hành các cuộc tập trận quân sự và phóng tên lửa bay qua eo biển Đài Loan. Đến năm 1996, Trung Quốc quyết định thử thêm nhiều tên lửa và tiến hành nhiều cuộc tập trận hơn.
Washington đã bố trí một tàu sân bay trong phạm vi 200 dặm ở phía Đông Đài Loan và cử một tàu sân bay khác tới nơi tập trận.
Tàu sân bay - biểu tượng sức mạnh của Mỹ
Liên quan tới vụ Mỹ ném bom đại sứ quán Trung Quốc ở Nam Tư vào năm 1999, dù người Mỹ giải thích đây chỉ là một tai nạn thì người Trung Quốc cũng khó có thể tin.
Khi đó Trung Quốc vẫn đang đàm phán về việc gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Bắc Kinh đã dừng việc này lại. Những người biểu tình Trung Quốc bao vây các tòa nhà ngoại giao của Mỹ ở Trung Quốc và đốt cờ Mỹ.
Trong khi căng thẳng như vậy, sự ầm ĩ của vụ ném bom đại sứ quán đã dịu lại so với sự cố máy bay do thám của Mỹ ở đảo Hải Nam vào năm 2001.
Vào tháng 4/2001, một chiếc tiêm kích J-8 của Trung Quốc đã va chạm với một chiếc máy bay trinh sát EP-3 của Mỹ. Chiếc J-8 đã bị rơi và phi công Trung Quốc là Vương Vĩ thiệt mạng. Trong khi đó, chiếc EP-3 của Mỹ cố gắng hạ cánh khẩn cấp xuống sân bay Linh Thủy trên đảo Hải Nam với phần mũi bị thủng.
Các quan chức Trung Quốc giận dữ đã yêu cầu một lời xin lỗi. Quan chức Mỹ cũng giận dữ không kém đã từ chối. Họ chỉ ra rằng chính phi công Trung Quốc đã hành động thiếu chuyên nghiệp trong không phận quốc tế.
Đừng làm trò ngu ngốc!
Foreign Affairs cho rằng mỗi trường hợp kể trên đều ẩn chứa mầm mống của Thế chiến III. Một cuộc chiến tranh giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ vẫn chết chóc chứ không như dự một số dự báo rằng Trung Quốc sẽ lùi bước. Tạp chí này khẳng định một cuộc xung đột Mỹ-Trung sẽ không có người thắng cuộc.
Tuy nhiên, chính những vụ việc này lại cho thấy một số chỉ dẫn về cách Mỹ có thể đạt được tình trạng an toàn trong một cuộc khủng hoảng.
Chỉ dẫn đầu tiên được tóm tắt một cách súc tích nhất bằng học thuyết của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama: “Đừng làm trò ngu ngốc”
Việc thể hiện những phản ứng mâu thuẫn, thử tên lửa để cố gắng gây ảnh hưởng đến một cuộc bầu cử, ném bom một đại sứ quán, và đâm vào một chiếc máy bay, tất cả đều là những ý tưởng tồi.
Bài học thứ hai, theo Foreign Affairs, là ngay cả nếu tất cả các bên liên quan đều làm hết sức mình, thì chuyện ngu ngốc vẫn xảy ra, thường là khi ít ngờ nhất. Có thể chỉ cần một sai lầm là mọi thứ sẽ trở nên vô cùng tệ hại.
Điều này có nghĩa là Trung Quốc và Mỹ sẽ phải ứng phó với các cuộc khủng hoảng trong tương lai, điều đưa tới chỉ dẫn thứ ba: Để cho đối phương một con đường quang đãng để thoát khỏi tình trạng hỗn loạn.
Theo đó, thay vì dồn người khác vào đường cùng để buộc họ phải làm việc xấu, tạp chí Mỹ đề xuất “mở ra một con đường” để người đó thoát ra với lòng tự trọng. Ví dụ trong cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan, việc Mỹ không cử tàu sân bay tới eo biển Đài Loan đã cho Trung Quốc không gian để xuống thang, cũng như quyết định của Mỹ xin lỗi về vụ đánh bom đại sứ quán.
Việc Mỹ viết ra điều gì đó có thể được coi như một lời xin lỗi trong năm 2001 đã cho Trung Quốc cơ hội để thả tù nhân, điều đến lượt nó cho phép Mỹ rút lui trong danh dự.
Mỹ có "mở ra một con đường" với Nga?
Bài học cuối cùng, theo Foreign Affairs, là phải nhớ đến thế giới ngoài cuộc khủng hoảng hiện tại. Một trong những điều có thể giúp chấm dứt xung đột là việc nhắc nhở rằng Trung Quốc và Mỹ có lợi ích to lớn trong sự thịnh vượng của đối phương.
Trong 1/4 thế kỷ vừa qua, mối quan hệ của Trung Quốc với Mỹ không chỉ là về Đài Loan hay máy bay do thám. Đối với Trung Quốc, đó là thương mại, trao đổi công nghệ, gia nhập WTO, cuộc đua giành quyền đăng cai Olympic mùa Hè.
Đối với Mỹ, quan hệ này là về việc đưa Trung Quốc hội nhập vào cộng đồng quốc tế. Một loạt vấn đề - biến đổi khí hậu, khủng bố, thương mại, xóa đói giảm nghèo, và tránh một ngày tận thế – đòi hỏi hai nước phải hòa thuận vì lợi ích của chính mình.
Foreign Affairs nhấn mạnh rằng một danh sách các vấn đề trên cần được dán lên tường của tất cả những người làm việc trong mối quan hệ Trung-Mỹ.
