"Góc khuất" của Huawei phải mất 10 năm mới được lộ diện. Bản cáo trạng được công bố tại tòa án liên bang ở New York nhằm vào Huawei và các cá nhân, bao gồm Giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu, cho thấy chặng đường điều tra kéo dài ít nhất 10 năm của Mỹ nhằm vào “gã khổng lồ” công nghệ của Trung Quốc.
Nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi. (Ảnh: EPA)
Mỹ đã bắt đầu điều tra Huawei, tập đoàn sản xuất thiết bị viễn thông Trung Quốc, vì nghi ngờ vi phạm các lệnh trừng phạt thương mại ít nhất từ năm 2007 khi các đặc vụ Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) thẩm vấn nhà sáng lập tập đoàn này tại New York về các hoạt động kinh doanh của Huawei tại Iran.
Trong bản cáo trạng gồm 13 tội danh được đệ trình tại tòa án liên bang hôm 29/1 ở Brooklyn, Mỹ, danh tính của nhà sáng lập này bị giấu đi và chỉ được nêu tên là “Cá nhân-1”. Bản cáo trạng cho biết vào thời điểm bị thẩm vấn, người này khẳng định Huawei hoàn toàn tuân thủ luật xuất khẩu của Mỹ và không giao dịch trực tiếp với bất kỳ công ty nào của Iran.
Đặt trụ sở tại Thâm Quyến, Huawei do ông Nhậm Chính Phi sáng lập từ năm 1987. Ông Nhậm cũng là người xây dựng Huawei từ một cơ sở nhỏ bán các thiết bị điện thoại thành hãng cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất và hãng cung cấp điện thoại thông minh lớn thứ 2 thế giới với doanh thu dự kiến trong năm nay khoảng 125 tỷ USD.
Cuộc thẩm vấn của FBI đối với nhà sáng lập Huawei vào tháng 7/2007 cho thấy cơ quan hành pháp Mỹ đã nghi ngờ các hoạt động bất hợp pháp của tập đoàn này tại Iran ít nhất từ thời chính quyền cựu Tổng thống George W. Bush.
Cuộc thẩm vấn diễn ra ít nhất 5 năm trước khi Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ công bố một bản báo cáo vào năm 2012, trong đó cáo buộc các hãng sản xuất thiết bị viễn thông Trung Quốc gồm Huawei và ZTE gây ra mối đe dọa đối với an ninh quốc gia và các sản phẩm của hai hãng này có thể được chính phủ Trung Quốc sử dụng để do thám và đánh cắp dữ liệu. Huawei đã nhiều lần phủ nhận các cáo buộc này.
Ngoài Huawei, những “bị cáo” khác được nêu tên trong bản cáo trạng dài 25 trang tại tòa án Mỹ gồm các chi nhánh của Huawei là Huawei Device USA và Skycom Tech Co, cùng giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu - con gái của nhà sáng lập Nhậm Chính Phi.
Các bị cáo đối mặt với 13 tội danh gồm gian lận tài chính, rửa tiền, âm mưu lừa đảo chính phủ Mỹ, cản trở công lý và vi phạm Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế, trong đó quy định về các lệnh trừng phạt thương mại, cùng một số tội danh khác.
Nỗ lực che giấu của Huawei
Huawei là tập đoàn viễn thông lớn nhất của Trung Quốc. (Ảnh: Getty)
Sau cuộc thẩm vấn của FBI với nhà sáng lập, các nhân viên của Huawei liên tục nói dối mối quan hệ của Huawei với Skycom, một doanh nghiệp đăng ký tại Hong Kong. Tuy nhiên cáo trạng của Mỹ chỉ ra rằng Skycom hoạt động như một công ty con của Huawei tại Iran.
Theo cáo trạng, Huawei đã tìm cách che giấu mối quan hệ với Skycom thông qua một loạt giao dịch chuyển nhượng cổ phần liên quan tới các công ty con khác bị giấu tên. Đây là cách để Huawei tuyên bố rằng Skycom chỉ là một đối tác kinh doanh của Huawei tại Iran.
Theo các lệnh trừng phạt thương mại của Mỹ, không hàng hóa, công nghệ hay dịch vụ nào được phép xuất khẩu từ Mỹ hoặc từ một công dân Mỹ tới Iran mà chưa có giấy phép. Tuy nhiên, Mỹ phát hiện ra rằng Skycom đã thuê ít nhất một công dân Mỹ, được ghi trong cáo trạng là “Nhân viên 1” để cung cấp các dịch vụ viễn thông cho Iran từ năm 2008-2014 khi chưa được phép.
Cũng theo cáo trạng, kể từ năm 2010, Huawei cũng qua mặt hàng loạt tổ chức tài chính và ngân hàng tại Mỹ bằng cách che giấu mối quan hệ thực sự với Skycom. Kết quả là, một trong số các ngân hàng, được nhận diện trong cáo trạng là “Chi nhánh Mỹ 1” (một nhánh của “Tổ chức Tài chính 1”) đã cho phép thực hiện các giao dịch cho Skycom trị giá hơn 100 triệu USD.
Tháng 9/2012, một phó chủ tịch cấp cao của Huawei đã ra trình diện trước Quốc hội Mỹ và khẳng định hoạt động kinh doanh của Huawei không vi phạm bất kỳ lệnh trừng phạt nào. Vài ngày sau đó, một thủ quỹ của Huawei nói với lãnh đạo một ngân hàng Mỹ rằng Huawei và các chi nhánh của tập đoàn trên toàn thế giới không vi phạm bất kỳ luật nào.
Tuy nhiên chỉ vài tháng sau, hãng tin Reuters đã công bố báo cáo cho thấy Huawei thực chất sở hữu và vận hành Skycom - công ty tìm cách bán các hàng hóa bị cấm, có nguồn gốc từ Mỹ, sang Iran. Điều này rõ ràng đã vi phạm các lệnh trừng phạt của Washington.
“Phản pháo” lại báo cáo trên, Huawei mô tả Skycom là một trong những “đối tác địa phương lớn” và nhấn mạnh “hoạt động kinh doanh của Huawei tại Iran vẫn tuân thủ mọi quy định và luật lệ, bao gồm cả của Liên Hợp Quốc, Mỹ và Liên minh châu Âu”.
Bà Mạnh Vãn Chu xuất hiện cùng nhân viên an ninh tại Canada sau khi bị bắt hồi tháng 12/2018. (Ảnh: AP)
Tháng 1/2013, Reuters công bố báo cáo mới cáo buộc bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính Huawei từ năm 2010, có liên quan tới Skycom. Huawei tiếp tục khẳng định tập đoàn này tuân thủ đầy đủ các quy định của luật pháp.
Vài tháng sau báo cáo của Reuters, bà Mạnh đã yêu cầu gặp trực tiếp giám đốc của ngân hàng “Tổ chức Tài chính 1”, một trong những nạn nhân bị liên đới tới việc hỗ trợ Skycom giao dịch hàng triệu USD. Trong cuộc gặp diễn ra vào tháng 8/2013, bà Mạnh sử dụng một bản thuyết trình để giải thích rằng sự tham gia của bà vào ban điều hành của Skycom từ tháng 2/2008 đến tháng 4/2009 là nhằm giúp “Huawei hiểu rõ hơn về kết quả tài chính và công việc kinh doanh của Skycom, đồng thời tăng cường và giám sát sự tuân thủ của Skycom”.
Đầu năm 2014, bà Mạnh đáp chuyến bay tới sân bay John F Kennedy để đến New York. Tại đây, các nhà chức trách Mỹ đã kiểm tra một văn bản lấy từ thiết bị điện tử bà Mạnh mang theo, trong đó có các thông tin quan trọng về Iran và Skycom.
Khoảng năm 2017, “Tổ chức Tài chính 1” chấm dứt quan hệ ngân hàng với Huawei do lo ngại rủi ro và khẳng định với Huawei rằng quyết định chấm dứt này do họ đơn phương đưa ra. Sau thất bại với ngân hàng “Tổ chức Tài chính 1”, Huawei tiếp tục tìm cách củng cố mối quan hệ với các ngân hàng khác, thậm chí còn nói rằng chính Huawei mới là bên chấm dứt quan hệ với “Tổ chức Tài chính 1” vì không hài lòng với dịch vụ của họ.
Cũng trong khoảng thời gian này, Mỹ cáo buộc Huawei đã biết về cuộc điều tra của Washington, do vậy Huawei cố tình đưa các nhân chứng biết các thông tin liên quan tới hoạt động làm ăn của tập đoàn này tại Iran về Trung Quốc để họ không bị xét xử theo luật Mỹ. Ngoài ra, Huawei bị nghi ngờ tìm cách phá hủy và che dấu các bằng chứng về hoạt động kinh doanh tại Iran.
Cuối năm 2018, giám đốc tài chính Huawei bị các nhà chức trách Canada bắt giữ theo đề nghị của Mỹ khi đang quá cảnh tại sân bay ở Vancouver. Bà đã được tại ngoại ở Vancouver trong lúc chờ phiên tòa vào ngày 6/2 để quyết định xem có bị dẫn độ sang Mỹ hay không.
