Sự thật cực sốc về đập Tam Hiệp

[goodidea]

Đập Tam Hiệp của Trung Quốc là đập thủy điện lớn nhất thế giới. Đây một trong những dự án tham vọng nhưng gây tranh cãi nhất hành tinh khi có quy mô quá lớn đến nỗi nó thực sự làm chậm quá trình quay của Trái đất.


Ảnh trái là hình ảnh trên không về dự án đập Tam Hiệp chặn sông Trường Giang (Dương Tử) trong khi ảnh phải là cảnh lũ lụt kinh hoàng đang diễn ra ở Trùng Khánh, Trung Quốc. Ảnh Getty/7News.

Đập Tam Hiệp là một đập thủy điện nằm chặn sông Trường Giang (Dương Tử), tại Tam Đẩu Bình, Nghi Xương, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.

Con đập được khởi công năm 1994 và hoàn thành năm 2006, trở thành đập thủy điện lớn nhất thế giới. Được làm từ bê tông và thép, đập Tam Hiệp có chiều dài 2.355m và đỉnh đập cao 185 m trên mực nước biển. Công trình đã sử dụng 27,2 triệu m3 bê tông (chủ yếu cho thành đập), 463.000 tấn thép (đủ xây 63 tháp Eiffel).

Hồ chứa của đập nhấn chìm một khu vực trải dài đến 600km về phía thượng nguồn, cho phép tàu hàng tải trọng lớn di chuyển 2.250km từ biển Hoa Đông (cảng Thượng Hải) đến tận thành phố Trùng Khánh. Kinh phí đầu tư của con đập dự tính lên tới 203,9 tỷ nhân dân tệ (tương đương 24,65 tỷ USD) có thể lên tới 75 tỷ USD.

Ý tưởng xây đập Tam Hiệp xuất hiện từ thời Quốc dân đảng Trung Quốc khi nhà lãnh đạo Tôn Trung Sơn lần đầu tiên xem xét kế hoạch xây dựng một con đập trên sông Dương Tử vào năm 1919 để phát điện, nhưng ý tưởng này đã bị gác lại do các hoàn cảnh và điều kiện chính trị cũng như kinh tế không thuận lợi.

Đến năm 1953, lãnh tụ Mao Trạch Đông hồi sinh dự án và chỉ đạo nghiên cứu tính khả thi của một số địa điểm.

Dự án bắt đầu lên kế hoạch chi tiết năm 1955. Phe ủng hộ khẳng định đập nước sẽ giúp kiểm soát lũ dọc hai bên sông Trường Giang, thúc đẩy thương mại nội địa và cung cấp phần lớn điện năng cho miền trung đại lục.

Tuy nhiên, phe phản đối lại bày tỏ sự lo lắng về những hệ lụy về môi trường của dự án, về việc khoảng 1,9 triệu dân sống dọc hai bên sông mất chỗ ở, về việc phá hủy cảnh quan tự nhiên, các di tích kiến trúc và khảo cổ... cùng nguy cơ vỡ đập với thiệt hại không thể đo đếm được.

Đập Tam Hiệp thực tế bị Tổ chức Sông ngòi quốc tế gọi là "hình mẫu của thảm hoạ". Ngân hàng Thế giới (WB) cũng từ chối cung cấp tiền cho dự án với lý do quan ngại về tác động môi trường và nhiều yếu tố khác.

Vì có quá nhiều vấn đề, dự án bị trì hoãn gần 40 năm. Mãi đến năm 1992, Thủ tướng Trung Quốc Lý Bằng mới thuyết phục được Quốc hội Trung Quốc thông qua dự án, nhưng cũng có đến gần 1/3 đại biểu phản đối hoặc không bỏ phiếu - điều ít thấy trên chính trường Trung Quốc.

Trong suốt quá trình xây dựng, đập Tam Hiệp liên tiếp dính thêm nhiều bê bối về chi phí tăng vọt, tham nhũng chính trị và các vấn đề tái định cư khiến tiến độ dự án bị chậm lại và đôi khi bị đình trệ, gây ra nhiều điều tồi tệ hơn cho người dân địa phương.

Làm chậm quá trình quay của Trái đất và hệ lụy môi trường

Theo Interesting Engineering, bí mật đằng sau việc đập Tam Hiệp làm chậm quá trình quay của Trái đất là do hiện tượng mang tên mô-men quán tính.


Đập Tam Hiệp nhìn từ trên cao. Ảnh: YouTube.

Tam Hiệp là đập thủy điện lớn nhất thế giới về tổng công suất sau khi công trình hoàn thành. Khi mực nước ở mức cao nhất, tổng diện tích đất bị ngập là 632 km2. Hồ chứa nước có sức chứa khoảng 39,3 km3 và lượng nước sẽ có khối lượng lên tới 42 tỷ tấn.

Sự dịch chuyển của một khối lượng nước lớn như trên sẽ tác động đến chuyển động quay của Trái Đất, do hiện tượng mô-men quán tính, trong đó quán tính của một vật thể rắn xoay tròn sẽ tương ứng với chuyển động quay của nó.

Việc đẩy 42 tỷ tấn nước lên cao 175 mét so với mực nước biển sẽ làm tăng mô-men quán tính của Trái Đất, qua đó là chậm chuyển động xoay của địa cầu.

Theo các nhà khoa học thuộc Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA), sự dịch chuyển của khối lượng nước lớn như trên sẽ làm ngày dài thêm 0,06 mili giây, khiến Trái Đất hơi tròn hơn ở giữa và phẳng hơn ở đỉnh. Tác động cũng làm điểm cực lệch đi khoảng hai centimet.

Tuy nhiên, một trong những tranh cãi lớn nhất xung quanh đập Tam Hiệp là mức độ thiệt hại đối với môi trường mà con đập gây ra.


Cảnh xả lũ từ đập tràn đập Tam Hiệp vào năm 2012 tại tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.

Ước tính, 70% nước ngọt của Trung Quốc bị ô nhiễm và con đập có thể làm cho điều này tồi tệ hơn rất nhiều. Tam Hiệp nằm trên đỉnh các cơ sở xử lý chất thải cũ và các mỏ khai thác. Chưa kể, 265 triệu gallon nước thải thô được lắng đọng ở sông Dương Tử mỗi năm.

Khu vực xung quanh đập Tam Hiệp là nhà của 6.400 loài thực vật, 3.400 loài côn trùng, 300 loài cá và hơn 500 loài động vật có xương sống trên cạn. Con đập không chỉ ảnh hưởng đến các loài này mà còn cả môi trường chúng sống.

Xói mòn hồ chứa cũng gây ra lở đất và thậm chí đe dọa một trong những nghề cá lớn nhất thế giới ở Biển Hoa Đông. Con đập lớn đến nỗi nó đã tạo ra một vi khí hậu đe dọa hệ sinh thái của khu vực.

Chưa kể từ mùa hè năm 2019 sau khi ảnh vệ tinh ghi nhận thân đập Tam Hiệp có vẻ như bị lõm vào do sức ép của nước, nguy cơ vỡ đập đã ám ảnh và đe dọa hàng triệu sinh mạng con người sống gần đập.

Mặc dù các nhà chức trách đã bác bỏ nguy cơ vỡ đập, khẳng định Tam Hiệp vẫn an toàn song một số nhà khoa học Trung Quốc vẫn lên tiếng bày tỏ quan ngại.

Ông Wang Weiluo, một chuyên gia thủy văn đã mạnh dạn cảnh báo rằng đập Tam Hiệp thật ra không ổn định như người ta tưởng và có thể vỡ bất cứ lúc nào. Ông Wang cho rằng mối lo lớn nhất chính là những vết nứt và chất lượng bêtông không đảm bảo được phát hiện trong lúc công trình đang xây dựng.

Mối lo vỡ đập Tam Hiệp càng tăng vào mùa mưa năm nay, khi trận lũ lụt kỷ lục trong 80 năm hoành hành ở miền nam Trung Quốc.

Ngày 22/6, Trùng Khánh ban bố báo động đỏ về lũ lụt. Đây là lần đầu tiên từ năm 1946, cảnh báo về một trận siêu lũ lụt trong lịch sử được đưa ra. Mạng xã hội tràn ngập các hình ảnh cả toà nhà bị cuốn trôi theo dòng nước, xe cộ bị nhấn chìm và đường phố trở thành dòng sông chảy xiết.

Theo Bộ Quản lý Khẩn cấp của Trung Quốc, tính đến ngày 24/6, thảm họa lũ lụt bắt đầu vào cuối tháng 5 đã ảnh hưởng đến 11,22 triệu người ở 26 khu vực tỉnh, bao gồm Quảng Tây, Quý Châu, Quảng Đông, Hồ Nam, Giang Tây và Trùng Khánh.

Hiện tình hình lũ lụt ở miền nam Trung Quốc vẫn diễn biến phức tạp khiến nhiều người vẫn không khỏi lo lắng về nguy cơ đập Tam Hiệp bị vỡ.

VietBF@sưu tập

Xin phép bổ túc thêm về cái đập Tam Hiệp:
Ai sẽ phá huỷ đập Tam Hiệp (TQ)?

Một góc chụp đập Tam Hiệp (ảnh: Alan K. Photography/Flickr).

Công trình thuỷ điện lớn nhất thế giới với chi phí đắt đỏ nhất thế giới được xây dựng dựa trên những lời hứa hẹn dối trá, đang trở thành quả bom hạt nhân nổ chậm đối với vị thế quyền lực của ông Tập Cận Bình.

Đập Tam Hiệp và lời hứa hẹn

Đập Tam Hiệp được xây dựng bắt đầu vào năm 1994, là đập thủy điện lớn nhất thế giới. Hồ chứa nước bắt đầu có nước vào ngày 1/6/2003. Nó nằm giữa các thành phố Nghi Xương của tỉnh Hồ Bắc và Bồi Lăng thuộc thành phố Trùng Khánh.

Dự án này đã hoàn thành và vận hành đầy đủ các chức năng vào ngày 4/7/2012. Đập Tam Hiệp được nhà cầm quyền TQ mô tả rằng, nó đem lại lợi ích toàn diện trong việc kiểm soát lũ lụt, chống hạn hán, bảo vệ môi trường và có khả năng sản xuất hơn 440 tỷ kwh điện tính cho đến cuối năm 2010.

Tuy nhiên, đến năm 2010, chính phủ TQ đã dự kiến chi hàng tỷ USD để khắc phục hậu quả về môi trường do đập Tam Hiệp đả gây ra. Theo kế hoạch, công tác khắc phục hậu quả gồm 2 phần, trong đó việc trồng lại rừng dọc theo hồ chứa dài 600 km trên sông Dương Tử sẽ tốn khoảng 10 tỷ NDT (1,47 tỷ USD) bởi diện tích rừng hiện chỉ khoảng 22% trong khi mục tiêu là 65%. Riêng trong năm này thành phố Trùng Khánh đã phải đầu tư 50 tỷ NDT (hơn 7 tỷ USD) để xử lý thảm họa rác bởi lượng rác ngập và ứ đọng nhiều đến mức người dân có thể đi qua sông mà không cần cầu bắc qua.

Ngày 26/9/2007, giới truyền thông TQ từng cảnh báo, nếu không nhanh chóng giải quyết những vấn đề môi trường phát sinh từ đập Tam Hiệp, thảm họa sẽ khôn lường như nguy cơ lụt lội, xói mòn đồi núi dọc theo sông Dương Tử. 300 loài cá cùng nhiều loài khác trên con sông này đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.

Tuy được thiết kế với dự trù có thể tạo ra 18.000 megawatt điện nhưng người dân TQ vẫn oằn mình để gánh cho những khoản chi phí đầu tư bằng việc chịu giá điện cao.

Không chỉ thế, công trình này được hứa hẹn là sẽ làm giảm tần suất các trận ngập lụt lớn từ 1 lần trong 10 năm xuống còn 1 lần trong 100 năm. Nhưng thực tế đang chứng minh ngược lại. Chỉ 4 năm sau khi đập Tam Hiệp khánh thành (tháng 5/2006), các tỉnh phía Nam đã chìm trong một đợt lụt lớn chưa từng có khiến cho 13 thành phố, 140 thị trấn và 1.350 làng bị nước nhấn chìm, 1,3 triệu người buộc phải di dời nhà cửa cùng nhiều di tích lịch sử và công trình có giá trị văn hóa bị xóa sổ khi đập Tam Hiệp được xây dựng từ năm 1994.

Về vấn đề lũ lụt, chỉ riêng từ đầu tháng 6/2020, miền Nam TQ đã liên tiếp phải hứng chịu những trận mưa lớn, gây ra tai hoạ cho 8.52 triệu người dân của 24 tỉnh. 148 con sông đã có mực nước vượt quá mức báo động và một số con sông đã vượt quá mức lũ lịch sử được ghi nhận. Họ thông báo rằng, "Tình hình phòng chống lũ lụt rất là nghiêm trọng". Các công trình phòng chống lũ lụt đã phòng ngự được các trận lũ chạm mức báo động tính từ năm 1949 đến nay, nhưng trận lũ vượt mức cảnh báo lần này có thể sẽ vượt quá khả năng phòng thủ hiện có.

Trước đó trong đợt lũ lụt năm 2010, đập Tam Hiệp đã 3 lần xả nước và mỗi lần đều gây ra những thiệt hại to lớn cho vùng hạ du. Ngoài ra, biến động mực nước của hồ chứa thường xuyên gây lở đất, làm nguy hại đến tính mạng người dân sống gần khu vực. Giới truyền thông TQ từng đưa tin, lượng nước tăng lên trong vùng hồ thủy điện làm xói lở bờ sông ở 91 phụ lưu của sông Dương Tử, gây ra những con sóng cao đến 50m.

Tổ chức Probe International từng cảnh cáo, đập Tam Hiệp không có tác dụng ngăn lũ do bị mất đi những cánh rừng trong lưu vực sông Dương Tử cũng như của 13.000 km3 hồ do bùn lầy hóa, cải tạo và các phát triển không kiểm soát được. Việc xây hồ thủy điện ở đập Tam Hiệp đã khiến cho con sông Dương Tử gia tăng trầm tích bùn lên khoảng 530 triệu tấn/năm, khiến cho hệ thống hồ và đập thủy điện này không có khả năng ngăn chận lũ.



Ảnh chụp đập Tam Hiệp năm 2008 và 2019 (ảnh: Google Maps)

Đập Tam Hiệp là dự án thủy điện lớn nhất và tốn kém nhất thế giới. Khi dự án được thông qua năm 1992, chi phí mới khoảng 8,3 tỷ USD, sau đó được nâng lên 27 tỷ USD, thậm chí lên 40 tỷ USD. Nhưng con đập này chỉ có chức năng duy nhất là tạo ra điện. Hiện nay, đập Tam Hiệp được giới chuyên gia trong và ngoài nước ví như quả bom hạt nhân hẹn giờ.

Ai sẽ phá huỷ đập Tam Hiệp?

Đập Tam Hiệp đang đứng trước nguy cơ vỡ và chuyện này sẽ đem lại rất nhiều hậu quả khôn lường. Tiến sĩ Vương Duy Lạc, một chuyên gia nổi tiếng về vấn đề đập Tam Hiệp nhấn mạnh: "Đây không phải nói chuyện giật gân! Phải tìm giải pháp thay vì bỏ chạy. Chạy đi đâu được chứ? Hơn 400 – 500 triệu người dân ở trung du và hạ du sông Trường Giang chạy đi đâu được? Không có nơi nào để trốn cả! Nhưng chẳng nhẽ không còn cách nào khác? So với việc bỏ chạy, chi bằng phá bỏ cái con đập ấy đi. Mỗi người dỡ một ít thì sẽ không còn con đập nữa, cũng sẽ không còn hoảng loạn và nguy hiểm nữa".

Hoàng Vạn Lý, chuyên gia về công trình thuỷ lợi ở TQ và là giáo sư tại Khoa Thuỷ lợi của Đại học Thanh Hoa, đã dự đoán đập Tam Hiệp sẽ bị cho nổ tung. Tuy nhiên rất khó để có thể triển khai việc dỡ bỏ nó. Với ông Tập Cận Bình, thì đây là công trình thể hiện bộ mặt của ĐCSTQ. Có lẽ chính quyền ông Tập Cận Bình cho rằng, con đập có sức chịu đựng 4 tỷ tấn phù sa, để phù sa đạt 4 tỷ tấn thì phải cần một khoảng thời gian đáp ứng. Khoảng thời gian mà tiến sĩ Vương Duy Lạc đưa ra là 30 năm để có thể tích tụ được lượng phù sa đó, như vậy con đập này còn thời gian 20 năm nữa mới có thể phá bỏ được. Điều này đồng nghĩa với việc ông Tập đủ thời gian để ném "cục than nóng" trên tay mình cho người kế vị sau ông ta.

Mặt khác, đập Tam Hiệp còn đóng vai trò quân sự quan trọng. Trong cuốn sách "Sông Dương Tử" của Yang Lang đã phân tích từ góc độ quân sự rằng vùng hạ lưu của Tam Hiệp là nơi đóng quân của quân đội dự bị TQ. Nếu đập Tam Hiệp bị phá vỡ thì nơi đóng quân của quân đội dự bị này sẽ bị phá huỷ hoàn toàn. Trong cuộc xung đột căng thẳng giữa Đài Loan – Trung Quốc, nhiều ý kiến cho rằng, với trình độ kỹ thuật về tên lửa đạn đạo của Đài Loan, thì nước này đủ sức phá huỷ đập Tam Hiệp. Tuy nhiên, chính phủ Đài Loan không phải là ĐCSTQ cho nên không thể có cách tiếp cận vô nhân đạo bất chấp sinh mạng của gần 1 tỷ thường dân vô tội. Nhưng đây chưa phải là an toàn với chính quyền ông Tập. Bởi không ai có thể lường trước được một ngày nào đó người em Kim Jong Un vốn thích thử nghiệm tên lửa sẽ quay lưng lại với ông anh Tập Cận Bình của mình.

Đối với chính quyền ông Tập thì Đài Loan hay Triều Tiên là kẻ thù bên ngoài nhưng điều lo ngại nhất lại nằm ở kẻ thù từ nội bộ. Trong cuộc chiến "đả hổ diệt ruồi", ông Tập đã có thêm rất nhiều kẻ thù. Họ cũng đang tìm mọi cách để lật đổ ông Tập. Và trong bước đường cùng, họ sẽ để mắt tới đập Tam Hiệp để cùng chết chung với ông.

Và nếu ông Tập không phá huỷ đập Tam Hiệp, kẻ thù của ông ta không phá huỷ thì ai sẽ là người phá huỷ? Đó chính là "ông Trời". Bởi chỉ từ đầu tháng 6 tới nay, mưa lớn ở miền nam TQ gây lũ lụt ở lưu vực sông Trường Giang cộng với những trận mưa không ngớt ở khu vực trung và hạ lưu sông Trường Giang khiến cho sức ép đổ dồn về đập Tam Hiệp. Không ai có thể ngăn chặn hay kiểm soát được sức mạnh của nước. Điều duy nhất có thể làm lúc này đối với chính quyền TQ là cầu Trời khấn Phật cho mưa ngừng và nước rút.

Tiến sĩ Vương Duy Lạc cho biết, nếu "ông Trời" đã muốn phá huỷ đập Tam Hiệp thì nó đúng là ác mộng kinh hoàng, nó không chỉ gây ra lũ lụt mà sự phá hoại của 2-3 tỷ mét khối trầm tích còn kinh khủng hơn nhiều. 2-3 tỷ mét khối trầm tích này sẽ khiến cho toàn bộ hệ sinh thái bị phá huỷ khi trầm tích chảy xuống, khiến sông Dương Tử sẽ bị chặn hoàn toàn.

Đối mặt với vấn đề này, ông Tập Cận Bình chỉ có 2 lựa chọn, hoặc chủ động phá huỷ con đập để cứu hàng triệu sinh linh, hoặc chịu chung đám tang với sự diệt vong của chính quyền TQ và trở thành tội nhân mà lịch sử mãi nhắc tên.

Theo dkn.tv