Nguyên nhân chính thức "kẻ thù" lấy mạng Stalint được xác nhận là do xuất huyết não, sau thời gian Stalin mắc nhiều bệnh trong suốt cuộc đời, tình trạng của ông càng trở nên trầm trọng hơn do lịch trình làm việc khắc nghiệt và căng thẳng liên tục khiến ông kiệt quệ.
"[Ông ấy có] lối sống ít vận động, không tham gia vào các hoạt động thể thao, thể chất nào. [Ông ấy] hút tẩu, uống rượu. Trong nửa sau của nhiệm kì, ông dành mỗi buổi tối tại bàn, ăn và uống cùng với các thành viên Bộ Chính trị. Với lối sống này, việc ông ấy sống được đến năm 73 tuổi thật tuyệt vời," Thư ký của Stalin, ông Boris Bazhanov, nhớ lại.
1. Nhược cơ
Nhóm các nhà lãnh đạo Liên Xô tại Điện Kremlin, (từ trái qua: Georgi Malenkov, Lazar Kaganovich, Joseph Stalin, Mikhail Kalinin, V.M. Molotov và Kliment Voroshilov). Ảnh: Getty
Thông tin từ các nguồn tin chính thức kể rằng, khi mới 6 tuổi, Stalin bị một chiếc xe ngựa đâm phải khiến tay và chân trái bị thương. Hồ sơ lâm sàng của ông cho biết: "Teo khớp vai và khớp khuỷu tay bên trái do bị bầm tím ở tuổi lên 6, khớp khuỷu tay sau đó bị ảnh hưởng." Tuy nhiên, trong một số bức ảnh, người ta vẫn thấy ông sử dụng tay trái khá tốt - chẳng hạn như bế con gái lên.
Nhưng cánh tay trái của ông thường bất động khi đang đi, nửa cánh tay co lại, ép vào thân, tay trái trông cũng có vẻ ngắn hơn tay phải.
Có giả thuyết cho rằng lý do khiến Stalin có tay trái yếu hơn là do bệnh nhược cơ, một căn bệnh thần kinh cơ kéo dài dẫn tới tình trạng yếu cơ xương ở các mức độ khác nhau. Bệnh nhược cơ có thể là do bẩm sinh, hoặc không bẩm sinh (thường khởi phát ở những người từ 20-40 tuổi).
2. Viêm khớp dạng thấp
Stalin và đôi ủng. Ảnh: Getty
Trong nhiều năm, Stalin bị đau chân, điều đó khiến ông thường đi hơi khập khiễng. Một số người cho rằng điều này là do ngón chân thứ 2 và thứ 3 của ông bị dính vào nhau. Tuy nhiên đây không phải là lý do khiến lãnh đạo Liên Xô có khó khăn trong việc đi lại.
Tư liệu của RBTH chỉ ra lý do là bởi bệnh viêm khớp dạng thấp. Ông phải đi một đôi ủng được quân đội chế tạo đặc biệt bằng da siêu mềm. RBTH cho biết, đôi ủng thoải mái đến nỗi Stalin hiếm khi cởi ra.
Khi không hoạt động nhiều, các cơn đau thấp khớp sẽ trầm trọng hơn, vì vậy trong các cuộc họp dài, ông thường không ngồi yên một chỗ mà đi lại quanh phòng.
Từ năm 1925-1926 (47-48 tuổi), Stalin đã đến các khu nghỉ dưỡng để tắm nước ấm cho đôi chân của mình. Tuy nhiên, viêm khớp dạng thấp là một căn bệnh phức tạp có thể ảnh hưởng tới các bộ phận khác của cơ thể - nó có thể gây ra viêm phổi và dẫn tới số lượng hồng cầu thấp.
"Ở Nalchik, tôi suýt bị viêm phổi. Tôi thở khò khè và vẫn đang ho," Stalin viết cho vợ trong chuyến đi nghỉ mát năm 1929. Năm 1935, các bác sĩ đã cấm Stalin bơi ở biển do căn bệnh viêm khớp dạng thấp.
3. Đậu mùa
Stalin năm 1932. Ảnh: Getty
Stalin có lẽ đã mắc bệnh đậu mùa hồi mới 5 tuổi. Căn bệnh đã khiến khuôn mặt ông có vết rỗ - một vấn đề mà Stalin cực ghét.
Trong thời gian hoạt động cách mạng của Stalin thời trẻ, hồ sơ của cảnh sát về ông luôn chứa thông tin về vết đậu mùa như một dấu hiệu nhận dạng đặc biệt. Sau đó, trong những bức ảnh ông xuất hiện trên báo chí Liên Xô, những vết rỗ trên mặt đã được thợ ảnh xóa bỏ.
4. Viêm ruột thừa
Stalin với bạn bè và vợ Nadezhda Allilueva. Ảnh: Sputnik
Năm 1921, lãnh đạo Liên Xô bị viêm ruột thừa. Vào thời điểm đó, ông đã là một quan chức cấp cao nên được một trong những bác sĩ phẫu thuật giàu kinh nghiệm nhất của Nga Vladimir Rozanov thăm khám. Đây cũng chính là bác sĩ đã lấy viên đạn ra khỏi Vladimir Lenin vào năm 1922. Rozanov là cái tên được tin tưởng trong số các nhà lãnh đạo.
"Cuộc phẫu thuật rất khó khăn," Vladimir Roranov nhớ lại. Hầu hết, ca phẫu thuật được thực hiện gây tê cục bộ, nhưng khi nó trở nên phức tạp hơn, Rozanov phải cho Stalin gây mê bằng chloroform - một hình thức gây mê toàn thân rất nguy hiểm có thể khiến tim ngừng đập. Nhưng Stalin đã hồi phục.
5. Xơ vữa động mạch não
Ảnh: Sputnik
Stalin luôn làm việc rất nhiều, đặc biệt là trong thế chiến II. Ông tham gia vào các cuộc họp triền miên với các quan chức và chỉ huy của mình. Mỗi ngày khoảng 5-7 cuộc họp, kéo dài 10-12 tiếng. Các cuộc họp được tổ chức vào bất cứ thời gian nào trong ngày hoặc đêm, thường là tại Điện Kremlin hoặc tại nhà nghỉ của Stalin ở Kuntsevo (gần Moscow). Các tổng tham mưu trưởng gặp Stalin gần như hàng ngày, đôi khi là vài lần trong ngày.
Bác sĩ chăm sóc Stalin vào những năm 1940 Vladimir Vinogradox nhận thấy ông mất ngủ và tăng huyết áp động mạch. Sau khi trở về từ Hội nghị Potsdam (17/7-2/8/1945), nơi diễn ra các cuộc đàm phán căng thẳng thời hậu chiến, tình trạng của Stalin trở nên tồi tệ hơn. Ông ấy nói đau đầu, chóng mặt và buồn nôn. Ông ấy đã có một đợt đau dữ dội ở vùng tim, cảm giác lồng ngực như bị thắt lại bởi một sợi dây sắt, rất có thể đó là một cơn đau tim nhỏ. Tuy nhiên, Stalin không đồng ý nghỉ ngơi.
Từ ngày 10-15/10/1945, Stalin bị đột quỵ. Tuy nhiên, cơn đột quỵ không dẫn tới xuất huyết não, chỉ dẫn đến việc bị tắc một mạch máu não nhỏ. Nhưng trong 2 tháng sau đó, ông đã dành thời gian nghỉ tại nhà.
Từ năm 1946, Stalin nới lỏng lịch trình của mình. Các cuộc họp của ông chỉ kéo dài tối đa 2-3 tiếng, không nhiều hơn và ông chủ yếu sống tại nhà riêng ở Kuntsevo Dacha chứ không ở Điện Kremlin.
"Vào mùa hè, ông ấy đã dành cả ngày để đi lại quanh khu vườn của mình - những người phục vụ mang tài liệu công việc, báo chí và trà đến vườn. Trong những năm đó, ông ấy muốn khỏe mạnh hơn và sống lâu hơn," Svetlana, con gái của Stalin nhớ lại.
Tăng huyết áp, chóng mặt, khó thở - tất cả đều là triệu chứng của xơ vữa động mạch. Nhà trị liệu Alexander Myasnikov, bác sĩ chăm sóc Stalin trong những năm cuối đời, đã có mặt trong quá trình khám nghiệm tử thi của Stalin, nói rằng "ông mắc chứng xơ vữa động mạch não nghiêm trọng". Căn bệnh này khiến những năm cuối đời của Stalin trở nên kiệt quệ.
Vào tháng 10/1949, một cơn đột quỵ thứ 2 xảy ra, sau đó ông đã một phần mất đi khả năng nói. Stalin bắt đầu nghỉ làm việc dài hạn - từ tháng 8 đến tháng 12/1950, sau đó là từ tháng 8/1951 đến tháng 2/1952. Ông bắt đầu có các vấn đề về nhận thức và trí nhớ. Nikita Khrushchev kể lại rằng, đôi lúc ông ấy có thể quên mất người ông ấy đã tiếp xúc trong nhiều thập kỷ. Tình trạng này lặp lại thường xuyên.
Mặc dù trong những năm cuối đời, Stalin đã loại bỏ mọi công việc nhưng tình trạng của ông vẫn không thuyên giảm. Cuối năm 1952, ông yếu nhiều và không thể đi lên cầu thang nếu không có sự trợ giúp.
Tướng tình báo Liên Xô Pavel Sudoplatov nhớ lại cuộc gặp cuối cùng của ông với Stalin tại căn nhà gỗ của ông vào tháng 2/1953: "Tôi thấy ông mệt mỏi. Tóc của ông đã mỏng đi đáng kể và mặc dù ông ấy luôn nói chậm, nhưng lúc đó việc nói chuyện trở nên cực kì khó khăn. Rõ ràng, tin đồn về cơn đột quỵ là có thật."
Stalin qua đời tại biệt thự Kuntsevo vào 5/3/1953. Nguyên nhân chính thức của cái chết được xác nhận là do xuất huyết não.
