Đảng Cộng ḥa không c̣n chiếm đa số và tại Thượng viện cán cân quyền lực giữa lưỡng đảng đang ở thế cân bằng. Sau cuộc bầu cử Thượng viện ngày 5/1 ở bang Georgia thực sự là sự kiện có ư nghĩa thay đổi cuộc chơi đối với Tổng thống đắc cử Joe Biden và cả đảng Dân chủ. V́ vậy lá phiếu của Phó tổng thống đắc cử Harris - người đồng thời sẽ giữ chức Chủ tịch Thượng viện - mang tính quyết định trong các cuộc bỏ phiếu quan trọng.
Ông Joe Biden (trái) và ông ông Mitch McConnell đến dự buổi đọc Thông điệp Liên bang của Tổng thống Barack Obama, ngày 12/1/2016 (Ảnh: Getty Images)
Kết quả toàn thắng của các ứng viên Dân chủ tại bang Georgia mang về cho đảng này thêm 2 ghế trong Thượng viện, khiến số ghế của hai đảng Dân chủ-Cộng ḥa ở Thượng viện Mỹ là 50-50.
Joe Biden hiểu rằng hiểu rằng nếu Thượng viện vẫn nằm trong tay đảng Cộng ḥa th́ chương tŕnh nghị sự đầy tham vọng của ông sẽ rơi vào thế bế tắc.
Tuy vậy, ông Biden vẫn phải đối mặt với một trở ngại - và điều đó là khó ai có thể nắm quyền kiểm soát Thượng viện Mỹ.
Cán cân quyền lực sít sao tại Thượng viện Mỹ
Đảng Cộng ḥa không c̣n chiếm đa số và tại Thượng viện cán cân quyền lực giữa lưỡng đảng đang ở thế cân bằng. Lá phiếu của Phó tổng thống đắc cử Harris - người đồng thời sẽ giữ chức Chủ tịch Thượng viện - mang tính quyết định trong các cuộc bỏ phiếu quan trọng.
Tuy nhiên, theo cây viết Doyle McManus của Los Angeles Times, đừng mong đợi sự ḥa hợp. Đảng Dân chủ là một đảng đang có sự chia rẽ lớn, và mong họ tiến lên những bước lớn là điều sẽ không xảy ra.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Chuck Schumer sẽ thay thế cho Thượng nghị sĩ Cộng ḥa Mitch McConnell để nắm vai tṛ Lănh đạo đa số Thượng viện. Hai lănh đạo đảng đă thảo luận về một bản thỏa thuận lưỡng đảng về vấn đề ngân sách và quy tŕnh của các ủy ban. Nếu gọi đó là “thỏa thuận chia sẻ quyền lực” th́ hơi quá nhưng ông Schumer sẽ có quyền chi phối chương tŕnh nghị sự.
Dù vậy, điều đó không có nghĩa là lănh đạo phe thiểu số sẽ không “làm khó”- và với việc phân chia quyền lực sít sao như thế này tại Thượng viện, ông McConnell nắm trong tay rất nhiều quyền hành để làm điều này.
"Không có ǵ đảm bảo rằng Thượng nghị sĩ Chuck Schumer sẽ hoàn thành bất cứ việc ǵ nếu ông ấy không nhận được sự hợp tác của Thượng nghị sĩ Mitch McConnell," cựu lănh đạo đảng Dân chủ Tom Daschle nói với LA Times.
Trong một số vấn đề, ông Schumer hầu như không gặp trở ngại ǵ lớn. Với 50 phiếu bầu cộng với phiếu của phó tổng thống đắc cử Harris, Quốc hội sẽ nhanh chóng chấp thuận các đề cử nhân sự cho nội các chính quyền Tổng thống Biden, bao gồm cả các đề cử trong lĩnh vực tư pháp.
Với 50 phiếu bầu, phe Dân chủ cũng sẽ có thể thông qua dự luật ngân sách bằng quá tŕnh được gọi là ḥa giải. Họ sẽ nỗ lực để biến các chính sách khác nhau thành các vấn đề thuộc về ngân sách từ các chương tŕnh kích thích kinh tế, việc mở rộng quy mô chương tŕnh y tế Obamacare và quyết định tăng thuế đối với người giàu.
Nhưng hầu hết các dự luật khác của chính quyền Biden để được thông qua sẽ cần nhận được 60 phiếu bầu, bao gồm Đạo luật Quyền Bầu cử mới, luật cải cách nhập cư và luật về mức lương tối thiểu 15 USD.
Từ phải qua: Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, cựu Phó tổng thống Joe Biden, và Lănh đạo đa số Thượng viện Mitch McConnell tại pḥng Bầu dục, Nhà Trắng (Ảnh: AP)
Ông Chuck Schumer sẽ vẫn phải đối mặt với ông Mitch McConnell, nhân vật chuyên tạo ra cản trở cho đảng Dân chủ và là người đă đẩy chính quyền Tổng thống Barrack Obama vào thế bế tắc hồi năm 2009, cho dù đảng Dân chủ khi đó nắm giữ đa số 60 ghế tại Thượng viện.
Lúc đó, ông McConnell từ chối lời kêu gọi thỏa hiệp của Tổng thống Obama và yêu cầu các nghị sĩ Cộng ḥa khác cũng làm như vậy. Ông tin rằng phương thức tạo dựng quyền lực của đảng Cộng ḥa chính là phải chống lại Tổng thống phe Dân chủ trong mọi quyết định. Và ông McConnell đă thành công. Đảng Cộng ḥa giành lại đa số tại Hạ viện năm 2010 và đa số tại Thượng viện năm 2014, sau đó là thắng lợi ở Nhà Trắng năm 2016 với việc Tổng thống Donald Trump đắc cử.
V́ vậy, người ta hoàn toàn có thể nghĩ rằng ông McConnell sẽ lặp lại chiến thuật này lần nữa, Tuy nhiên, hiện tại có hai yếu tố khác biệt so với quá khứ. Cán cân phân chia quyền lực tại Thượng viện về cơ bản không ổn định. Nó mang lại cho các thượng nghị sĩ cơ hội tạo ra đa số ngay lập tức bằng cách bỏ phiếu với phe đối thủ.
Nếu Thượng nghị sĩ Dân chủ Joe Manchin ở bang West Virginia từ chối bỏ phiếu cho dự luật mà ông cho là quá tốn kém, hầu hết các cử tri ở quê nhà của ông đều sẽ hoan nghênh.
Manchin không phải là trường hợp duy nhất khó đoán định với phe Dân chủ. Cá nhân các thượng nghị sĩ yêu thích ư nghĩ rằng họ nắm giữ cán cân quyền lực tại Quốc hội. Hàng chục Thượng nghị sĩ có quan điểm tương đối ôn ḥa vẫn chờ đợi cơ hội này để làm điều này như tại phe Dân chủ gồm TNS Jon Tester của bang Montana và TNS Kyrsten Sinema của bang Arizona, phe Đảng Cộng ḥa gồm TNS Mitt Romney của bang Utah và TNS Lisa Murkowski của bang Alaska.
“Có rất nhiều Thượng nghị sĩ của cả hai đảng đang cảm thấy thất vọng," Thượng nghị sĩ Angus King của bang Maine nói. "Chúng tôi trải qua rất nhiều điều khó khăn để đến được đây, và sau đó chúng tôi không làm được việc ǵ cả."
Cán cân quyền lực sít sao ở Thượng viện sẽ tạo ra những trở ngại đáng kể cho nghị tŕnh của ông Biden (Ảnh: Travis Dove/The New York Times)
Tiếp theo là yếu tố Tổng thống đắc cử Biden. Ông Biden đă vận động tranh cử với tư cách quán quân trong các vấn đề cần thương lượng của lưỡng đảng. Với 36 năm làm Thượng nghị sĩ, ông Biden tuyên bố rằng ḿnh có các kỹ năng cần thiết và những mối quan hệ cá nhân giúp vận hành Quốc hội. Ông thậm chí c̣n đưa ra lời hứa rằng việc ông đắc cử tổng thống sẽ đưa các nghị sĩ Cộng ḥa đi tới "sự giác ngộ".
Giờ đây, ông không chỉ có cơ hội mà c̣n có nhiệm vụ cố gắng biến lời hứa trong chiến dịch tranh cử đó thành hiện thực. Sau khi Biden nhậm chức ngày 20/1, các Thượng nghị sĩ dự kiến sẽ nhận được nhiều lời mời viếng thăm Nhà Trắng, nhiều hơn số lượng mà Tổng thống Trump hoặc người tiền nhiệm Obama từng làm.
Một hiệu ứng nữa, có lẽ là quan trọng nhất: Cán cân quyền lực cân bằng tại Thượng viện kéo Tổng thống đắc cử Biden và chương tŕnh nghị sự của ông về phe trung dung. Ông không thể mạo hiểm để mất phiếu bầu của những nghị sĩ có quan điểm ôn ḥa như Manchin, Tester hoặc Sinema. Ngoài ra Biden sẽ muốn thử vận may trong việc lôi kéo một vài nghị sĩ Cộng ḥa về phía ḿnh, chống lại những nỗ lực cản trở tất yếu từ phía ông McConnell.
Đối với những vấn đề ngân sách có thể thông qua chỉ với 50 phiếu bầu như chương tŕnh kích thích kinh tế và tăng thuế, ông Biden có thể thỏa măn yêu cầu của các thành viên cấp tiến trong đảng. Nhưng c̣n các lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, biến đổi khí hậu và các lĩnh vực khác, các nghị sĩ cấp tiến trong đảng Dân chủ có thể cảm thấy thất vọng, bị bỏ rơi, thậm chí bị phản bội. Chắc chắn họ sẽ luôn nhắc Tổng thống mới rằng đảng ḿnh đang chiếm đa số tại Quốc hội.
