Ai đă ra tay sát hại 7 nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran và tương lai quan hệ giữa Mỹ và Israel với Iran sẽ đi về đâu trong một môi trường quốc tế nhiều biến động và tiềm ẩn những yếu tố khó lường như hiện nay?
Hai thập kỷ hoạt động t́nh báo
Các báo cáo trước đây đề cập đến vụ ám sát nhà khoa học hạt nhân Mohsin Fakhrizadeh của Iran ngày 27/11/2020 theo nhiều cách, nhưng hiện các quan chức Iran nói rằng ông đă bị hạ sát với sự trợ giúp của một khẩu súng máy điều khiển từ xa.
Iran vẫn giữ quan điểm Israel là tác giả vụ sát hại đó. Lư do cáo buộc của Iran rất đơn giản, Israel là một trong số ít quốc gia có đủ lư do và khả năng để thực hiện các cuộc tấn công như vậy trên đất Iran và một suy luận có cơ sở hơn nữa là Israel cũng đă từng làm điều này trước đó.
Trên thực tế, từ năm 2010 đến 2012, ít nhất 4 nhà khoa học liên quan đến chương tŕnh hạt nhân Iran đă bị sát hại và nhà khoa học thứ 5 bị thương nặng trong một vụ tấn công khác. Nhà khoa học hạt nhân Masood Ali Mohamed đă thiệt mạng trong một vụ nổ bom xe máy vào tháng 1/2010, là người đầu tiên trong số 4 nhà khoa học hạt nhân thiệt mạng. 2 năm sau đó, ba nhà khoa học nữa đă bị ám sát.
Ngày 27/11/2010, một nhà khoa học hạt nhân khác là Majid Shahriari đă thiệt mạng trong một vụ nổ bom trong xe của ông ta. Trong một vụ việc tương tự khác diễn ra cùng ngày, đồng nghiệp Faradoon Abbasi của ông cũng bị thương nặng. Tháng 7/2011, nhà vật lư học Darius Rezinzad đă bị bắn chết ngay trước cửa nhà của ḿnh. Và tháng 1/2012, Mustafa Ahmadi Roshan bị giết trong một vụ nổ bom khác.
Cơ quan T́nh báo Israel (Mossad) không bao giờ nhận trách nhiệm về các hoạt động như vậy, bởi v́ không muốn thách thức Iran trả đũa, Rez Jimat thuộc Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia của Israel nói.
“Nhưng tất nhiên khi nói đến Iran và các lực lượng t́nh báo ở đó, đặc biệt là chống phá chương tŕnh hạt nhân, có rất ít quốc gia quan tâm. Việc đó thường được thực hiện với sự hợp tác của Mossad và CIA, hoặc cả hai”, chuyên gia này cho hay.
Cả Mossad và CIA đă theo đuổi trong một thời gian dài nỗ lực làm chệch hướng chương tŕnh hạt nhân của Iran với sự hỗ trợ của các chiến dịch t́nh báo. Năm ngoái, Richard Maher - Giáo sư về an ninh quốc tế tại Union College Dublin - đă viết một bài báo về chủ đề này trên Tạp chí Nghiên cứu Chiến lược. Maher cho biết, đầu tiên bắt đầu với nỗ lực phá vỡ chuỗi cung ứng mà Iran trông chờ cho chương tŕnh hạt nhân của ḿnh.
Tất nhiên v́ chương tŕnh của Iran bí mật, họ không thể mua các thiết bị cần thiết một cách công khai nên đă phải nhờ đến các kênh trung gian. Mỹ và các quốc gia khác đă cố gắng phá vỡ nỗ lực này và đôi khi họ đă thành công. Sau đó, Mỹ và Israel đă phát triển thành công sâu máy tính Stuxnet, được mô tả là “phần mềm độc hại lớn nhất và đắt nhất” tại thời điểm đó, với mục đích thực sự là nhằm vào nhà máy hạt nhân Natanz của Iran. Từ năm 2007-2010, đă có một số cuộc tấn công mạng vào nhà máy này khiến máy ly tâm thứ năm của cơ sở đă bị đóng cửa.
Quay lại và bắt đầu lại
Tháng 1/2015, Iran tuyên bố rằng nỗ lực ám sát một nhà khoa học của họ đă bị thất bại. Các chuyên gia nói rằng hoạt động t́nh báo đă giảm trong năm đó do thỏa thuận hạt nhân được kư kết. Đầu năm 2018, Mossad đă t́m cách lấy được nhiều tài liệu liên quan đến chương tŕnh hạt nhân Iran và năm 2020, có sự gia tăng chưa từng có trong các hoạt động t́nh báo.
Mùa hè 2020 đă xảy ra một vụ nổ bí ẩn tại nhà máy hạt nhân Natanz, Iran cũng cáo buộc Mossad phải chịu trách nhiệm vụ việc này. Hai năm trước khi bị giết vào năm 2020, tài liệu của Mohsin Fakhrizadeh đă bị đánh cắp. Ông này cũng là giám đốc của dự án AMAD - một sáng kiến bí mật do Iran khởi xướng được cho nhằm chế tạo vũ khí hạt nhân, mà Iran đă ngừng vào năm 2003.
Giáo sư Philip C. Bleek thuộc Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury cho biết, “rất khó để đánh giá tác động của những nỗ lực này của Israel đối với việc tiêu diệt những người liên quan đến chương tŕnh hạt nhân của Iran”. Kinh nghiệm về khoa học và công nghệ của những người bị ám sát gần như có thể được bù đắp, nhưng xét về năng lực lănh đạo và quản lư th́ chắc chắn sẽ không dễ lấp khoảng trống v́ ít người có năng lực này”. Giáo sư Bleek cho biết: "Mohsin Fakhrizadeh đóng một vai tṛ quan trọng trong chương tŕnh hạt nhân Iran và tham gia sâu vào nó, v́ vậy sẽ không thực sự dễ dàng để lấp đầy khoảng trống của ông ấy".
Tuy nhiên, Richard Maher cho rằng, mục tiêu của Israel cũng có thể là khiến cho quan hệ ngoại giao của Iran với chính quyền Tổng thống Biden trong tương lai thậm chí c̣n khó khăn hơn.
"Tŕ hoăn cũng là một chiến lược"
Chuyên gia Maher nói: “Tổng thống Rouhani đă nói rơ rằng Iran sẽ không rơi vào 'cái bẫy của chủ nghĩa phục quốc'. Nếu Iran cảm thấy rằng ông Biden đă sẵn sàng dỡ bỏ các lệnh trừng phạt và quay trở lại thỏa thuận hạt nhân, th́ nước này cũng sẽ làm như vậy, bất kể Israel làm ǵ”.
Các nỗ lực hạt nhân của Iran đă bị tŕ hoăn ít nhất một năm hoặc có thể một năm rưỡi do vụ tấn công mạng nhằm vào nhà máy hạt nhân Natza. Theo chuyên gia Maher, Mossad và CIA đều có khả năng tấn công mạng không chỉ ở nhà máy hạt nhân của Iran và các nguồn lực khác của chính phủ mà c̣n ở các nước Nam Á.
“Tôi tin rằng mọi người đều biết những chiến dịch t́nh báo này có thể ngăn Iran trở thành một quốc gia hạt nhân, điều sẽ có lợi cho Israel và Mỹ. Tôi không nói rằng tôi đồng ư với điều này nhưng quan điểm chính thức của Israel là buộc Iran phải đàm phán dưới sức ép ngày càng lớn hơn thông qua các lệnh trừng phạt và ngày càng sẵn sàng hơn để cắt giảm thỏa thuận”.
Tương lai phức tạp
Tuy nhiên, chuyên gia Maher không tin rằng Israel sẽ từ bỏ nỗ lực của ḿnh. Ông cho rằng: “Israel không có khả năng quân sự để tấn công các chương tŕnh hạt nhân của Iran. Tất cả những ǵ họ có là khả năng thực hiện các chiến dịch t́nh báo.
Ngoài ra, nếu ông Biden chỉ ra rằng ông ấy sẵn sàng đàm phán với Iran và sau đó có thể xem xét một số điểm của thỏa thuận hạt nhân năm 2015, tôi nghĩ chúng tôi sẽ tham gia vào hoạt động t́nh báo do Israel điều hành và có thể thấy được sự mở rộng”.
Chuyên gia này cũng cho rằng các bên nên thực hiện lại thỏa thuận. Trước khi rút khỏi thỏa thuận, Iran c̣n một năm nữa mới có đủ năng lực cần thiết để phát triển vũ khí hạt nhân nhưng cho tới nay th́ chỉ c̣n khoảng 3, 4 tháng nữa. Nếu các nỗ lực rút khỏi thỏa thuận hạt nhân thành công, và Iran trả đũa một số hoạt động đă thực hiện vào năm ngoái, th́ Iran lại có thể mất ít nhất một năm để phát triển các khả năng đó.
Thử tên lửa thành công, Iran gửi thông điệp rắn đến Mỹ
“Tôi nghĩ rằng người Iran muốn tiến gần hơn đến việc chế tạo vũ khí hạt nhân chứ không muốn phát triển một loại vũ khí hạt nhân chính thức.
Họ muốn ở một t́nh huống mà họ có một số quyết định chính trị để thực hiện. Bây giờ vấn đề tranh luận chính trị là liệu Israel có sẵn sàng để cho Iran rơi vào t́nh huống này hay không. Một số người nghi ngờ, nhưng một số người tin rằng sẽ rất khó để ngăn chặn nó”.
Ông Maher nhận định: “Cuối cùng, tôi sẽ nói thêm rằng, việc phát triển một hệ thống phần mềm độc hại và tấn công bất kỳ quốc gia nào cũng như các nhà khoa học của quốc gia đó là một chiến lược cũ của CIA và Mossad.
Họ đă áp dụng nhiều cách để tiêu diệt mục tiêu từ đầu độc đến nổ súng, thâm nhập vào hệ thống vệ tinh, cài đặt phần mềm độc hại từ xa trong máy tính... Việc này rất quan trọng với bảy vụ giết các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran. Tuy nhiên, tôi cũng nghi ngờ rằng điều đó có thể làm xấu đi mối quan hệ Mỹ-Iran-Israel và có thể khiến cả hai nước bên bờ vực chiến tranh”.
VietBF @ Sưu tầm
