Theo như một hiệp ước an ninh được đề xuất giữa Trung Quốc và một chuỗi đảo nhỏ ở Thái Bình Dương gây ra những xáo trộn khắp khu vực cuối tuần trước. Nhưng ngay cả khi thỏa thuận này nhỏ hơn một căn cứ quân sự, nó sẽ tạo vị thế đầu tiên của Trung Quốc ở Thái Bình Dương.
Lính Úc đã được triển khai đến quần đảo Solomon vào năm ngoái
Bản dự thảo bị rò rỉ báo hiệu rằng Trung Quốc có thể triển khai quân đội ở quần đảo Solomon - và có khả năng thiết lập một căn cứ hải quân ở đó.
Không nước nào trở nên lo ngại hơn láng giềng của Solomons ở phía nam - Australia - một đối tác khu vực nền tảng của liên minh Aukus, hiệp ước an ninh mới ở Thái Bình Dương với Mỹ và Anh.
"Chi tiết của thỏa thuận này vẫn chưa chắc chắn. Nhưng ngay cả khi thỏa thuận này nhỏ hơn một căn cứ quân sự, nó sẽ tạo vị thế đầu tiên của Trung Quốc ở Thái Bình Dương", Giáo sư Alan Gyngell từ Học viện Các vấn đề Quốc tế Australia cho biết.
Quần đảo Solomon và Úc từ lâu đã liên kết với nhau. Kể từ Thế chiến thứ hai, Úc là nhà tài trợ và đối tác phát triển lớn nhất, đồng thời là đối tác an ninh duy nhất của quần đảo cho đến nay.
Các nhà phân tích nói rằng chính phủ Australia đã bị chấn động và có khả năng bị bất ngờ bởi động thái này. Không phải là điều này chưa từng được cảnh báo. Năm năm trước, Canberra cảm nhận được rằng Trung Quốc đang lấn sang "sân sau" của mình, với việc chính quyền Solomon thời điểm đó đã tăng các khoản vay và đầu tư của Trung Quốc.
Quần đảo Solomon từ bỏ quan hệ với Đài Loan để có quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Quốc vào năm 2019
Điều đó đã thúc đẩy Canberra đẩy lui nỗ lực của Trung Quốc, với chính sách 'tăng tốc' - điều chỉnh sự tập trung của mình vào "gia đình Thái Bình Dương" và đẩy mạnh viện trợ.
Các nhà phân tích nhận định, việc Trung Quốc nâng vị thế lên thành đối tác an ninh với quần đảo Solomon, song song với Australia, cho thấy rõ ràng chính sách can thiệp của Canberra đã thất bại như thế nào.
Giáo sư Gyngell nói: "Mục tiêu là ngăn chặn những chuyện như thế xảy ra. Bạn không thể hiểu nó theo cách khác - đây là một thất bại của chính sách ngoại giao Úc".
Đó không chỉ là một vấn đề lớn đối với Australia. Hiệp ước Aukus, được công bố chỉ sáu tháng trước, nhằm chống lại tham vọng của Trung Quốc ở Ấn Độ - Thái Bình Dương. Mỹ và các đồng minh phương Tây đều bày tỏ lo ngại về khả năng nước này sẽ trở thành một sân khấu xung đột khác.
Giới chức nói gì?
Thủ tướng Manasseh Sogavare của Solomons kiên quyết bảo vệ quyền của quốc gia mình trong việc tìm kiếm thỏa thuận an ninh với Trung Quốc - với hạ tầng hiện có và các khoản đầu tư kinh doanh khác.
"Chúng tôi không có ý định tham gia vào bất kỳ cuộc tranh giành quyền lực địa chính trị nào", ông phát biểu với quốc hội hôm thứ Ba và nói rằng Solomon không "chọn bên".
Ông chưa xác nhận tài liệu bị rò rỉ có phải là phiên bản hoàn thiện hay không. Nhưng nội dung dự thảo đó quá rộng và bao quát, đã gây báo động ngay lập tức.
Thỏa thuận đưa ra các điều khoản trong đó Trung Quốc có thể đem tàu chiến đến "dừng chân và chuyển tiếp" ở quần đảo - làm dấy lên lo ngại về một căn cứ quân sự tiềm tàng.
Thỏa thuậncũng cho phép Bắc Kinh triển khai lực lượng nhằm bảo vệ người Trung Quốc và các dự án của Trung Quốc trên quần đảo. Solomons có thể yêu cầu Trung Quốc cử "cảnh sát, cảnh sát vũ trang, quân nhân và các lực lượng vũ trang và thực thi pháp luật khác", theo dự thảo.
Mihai Sora, nhà phân tích Quần đảo Thái Bình Dương từ Viện Lowy ở Australia, cho biết: "Có cơ hội để Trung Quốc triển khai bất kỳ loại hình nhân lực nào… và hiện chưa xác định rõ quy mô triển khai hoặc thẩm quyền của các lực lượng đó".
So với thỏa thuận an ninh khác của Solomon với Australia - thì thỏa thuận với Trung Quốc có tầm ảnh hưởng sâu rộng hơn nhiều.
Thỏa thuận của Australia chủ yếu liên quan đến gìn giữ hòa bình, cho phép triển khai quân nhanh chóng, khi được yêu cầu, tới Quần đảo Solomon, nơi có lịch sử bất ổn bạo lực lâu đời.
Năm ngoái, thỏa thuận này được tái khởi động khi nổ ra bạo loạn chết người ở thủ đô Honiara - khiến quân đội được điều động từ Australia, cũng như New Zealand, Fiji và Vanuatu.
'Sự cạnh tranh' của Trung Quốc gây lo ngại
Thỏa thuận an ninh được đề xuất với Trung Quốc có thể làm thay đổi sự cân bằng trong khu vực.Ông Sora nói: "Các thỏa thuận an ninh có ý nghĩa vượt ra ngoài các điều khoản của nó. Chúng bao hàm mức độ gần gũi, hợp tác và tin cậy giữa các quốc gia".
Hiện diện quân sự của Trung Quốc ở Thái Bình Dương cũng sẽ phá vỡ môi trường an ninh "ôn hòa" đã tồn tại ở khu vực này trong nhiều thập kỷ - và hiện được Australia, New Zealand và các quốc gia thuộc Diễn đàn các đảo Thái Bình Dương cùng duy trì.
Australia đã nêu quan ngại về cách Trung Quốc có thể "phá hoại sự ổn định và an ninh của khu vực", trong khi New Zealand lên tiếng phản đối "khả năng quân sự hóa khu vực".
Các nhà phân tích nói rằng mối đe dọa của Trung Quốc đối với Australia không phải là nguy cơ xâm lược, mà đó là những quan ngại tức thời, chẳng hạn như việc Bắc Kinh cải thiện khả năng thu thập và giám sát thông tin tình báo. Ngay cả một sự hiện diện quân sự nhỏ của Trung Quốc đem lại cho nước này một vị thế ở Nam Thái Bình Dương cũng sẽ là mối lo ngại đối với Australia và có khả năng bào mòn nguồn tài nguyên quân sự của nước này.
Ông Sora nói: "Chẳng có gì đáng kể về việc căn cứ của Trung Quốc ở quần đảo Solomon sẽ đóng góp gì trong thời điểm xung đột - còn quá xa để nói tới điều đó."
"Khi bạn thiết lập sự hiện diện quân sự trong một khu vực, khu vực này sẽ trở nên độc quyền, các quốc gia giác bị tước quyền đi vào khu vực này."
Ông Sora cho rằng tình huống xấu nhất có thể xảy ra là căng thẳng leo thang tại Biển Đông - nơi Bắc Kinh đã xây dựng các đảo nhân tạo và đặt các cơ sở quân sự tại các vùng nước tranh chấp để cản trở hải quân và không quân của các quốc gia khác đi vào khu vực này.
"Cho đến nay, Australia và các quốc gia Thái Bình Dương khác đang an hưởng một khu vực ôn hòa và có quyền tự do đi lại trong khu vực Thái Bình Dương," ông Sora nói: "Điều này mang lại một lợi thế chiến lược rõ ràng và xác quyết đối với sự cạnh tranh đó."
