Cơ sở làm mắm tôm bẩn đă bị nằm trong tầm ngắm từ lâu. Cho đến thời điểm đoàn chuẩn bị ra quân để vạch trần cơ sơ mắm tôm bẩn này. Thế nhưng dường như cơ sở đă có sự chuẩn bị từ trước để "đón khách".
Trước đó, chúng tôi đă gặp trực tiếp, tŕnh bày kỹ, bật laptop mời đồng chí Trưởng pḥng Thanh tra xem các tài liệu đă thu lượm được. Song, các nỗ lực của nhà báo vẫn rơi vào im lặng. Dấu hiệu bị lộ thông tin cơ sở đang “bị điều tra” là tương đối rơ ràng.
Sự thật phơi bày
Trước hết, nói về những sai phạm của cơ sở sản xuất mắm tôm quy mô lớn có tên là Phương Nhung ở xă Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
Nói về lư, tại thời điểm nhà báo dẫn đoàn kiểm tra của Sở đi khoảng 40km từ thành phố xuống địa bàn và ập vào vẫn “hoàn toàn bí mật”, bí mật cả với lực lượng thanh tra và lănh đạo Sở. Kết quả: Tại thời điểm kiểm tra, không phát hiện việc sử dụng hóa chất hay phụ gia độc hại. Song, trước các video nhà báo đưa ra, đại diện chủ cơ sở, ông Trần Văn Thành đă thừa nhận, đại ư: Họ “đă từng” (?) sử dụng phụ gia (hóa chất) trong chế biến mắm tôm, để nó tạo màu sắc. Gần đây biết như thế là nguy hiểm, là không tốt đẹp ǵ nên đă “ngừng” (?) sử dụng.
Chi tiết này được ghi h́nh, trước sự chứng kiến của anh Đồng - Phó Chi cục trưởng, bà Loan - đại diện Pḥng nông nghiệp huyện, ông Hải - đại diện UBND xă Ngư Lộc. Các tố cáo của bà Ng, như đă đăng ở kỳ 1 là không thể thuyết phục hơn.
Nh́n bể mắm tôm đen kịt, chính đại diện cơ sở nói với chúng tôi trong buổi kiểm tra cũng kêu là nó đen quá do “nhạt muối”, nhưng khi xuất bán, tất cả các chai chúng tôi mua về th́ mắm tôm của cơ sở này đều hồng đỏ “đẹp mă” vô cùng. Ít nhất có 3 loại phụ gia (hóa chất) mà bà Ng tố cáo, thậm chí mang nhăn mác về cho nhà báo (lúc đó đang vào vai con buôn) xem. Bây giờ chúng đi đâu?
Vấn đề ở đây là: Nếu phụ gia hóa chất đó trong mức độ cho phép và “lành tính” th́ cớ sao cơ sở không ghi trong công bố quy chuẩn về ATTP của ḿnh? Chúng tôi có trong tay bản công bố “Thông tin chi tiết về sản phẩm” mắm tôm Phương Nhung, ghi rơ “không sử dụng” phụ gia thực phẩm. Thậm chí quy tŕnh được đăng kư trong hồ sơ, có chữ kư “tươi” của bà chủ, không có dấu hiệu nào cho thấy được phép “bỏ” phụ gia vào sản phẩm cả. Trên bao b́ nhăn mác cũng không có thông tin về phụ gia. Điều này thật sự là gian dối.
Gian dối hơn, đoàn kiểm tra làm việc được cả tiếng đồng hồ, đại diện chủ cơ sở vẫn một mực giấu giếm nhiều sai phạm. Chỉ khi PV Báo Lao Động gọi ông Trần Văn Thành và vài nhân viên nữa ra, cho xem video và khuyên nên thành khẩn, th́ họ mới thừa nhận trước toàn bộ đoàn kiểm tra. Họ về nhà ḿnh đem bộ “giấy tờ” liên quan đến mua bán các phụ gia đó sang xưởng. Họ thừa nhận nhiều điều đúng như lời bà Ng nói.
Sự thật đă rơ ràng. Nhân đây chúng tôi cũng muốn một sự rơ ràng hơn nữa. Đồng chí Phó Chi cục trưởng trực tiếp đi kiểm tra đă rất minh bạch. Có chi tiết: Khi trời gần tối, chúng tôi mới từ xưởng mắm tôm ngược lên thành phố t́m gặp Giám đốc Sở, th́ ngay trong tối đó, đồng chí đă cử lănh đạo Chi cục trao đổi kỹ với chúng tôi.
Sáng hôm sau, đầu giờ làm việc đă có Quyết định thành lập đoàn kiểm tra và nổ máy lên đường. Và đoàn kiểm tra đă ghi bằng biên bản, yêu cầu bổ sung, xử lư các “thiếu sót” của cơ sở Phương Nhung khá rành mạch. Ví dụ, họ chưa tŕnh ra được hồ sơ khám sức khỏe định kỳ cho chủ cơ sở và người trực tiếp sản xuất; hồ sơ mua nguyên liệu (như hợp đồng, hóa đơn); giấy xác nhận kiến thức ATTP cho chủ cơ sở và người làm.
Bên cạnh đó, nhăn mác ghi c̣n thiếu nhiều thông tin theo quy định; một số thông tin trên nhăn c̣n sai cả nội dung; thông tin đăng kư chất lượng trên bao b́... đă hết hạn. Trong xưởng nhiều chai lọ cũ thu mua về tận dụng đựng mắm tôm (như thừa nhận của công nhân), điều này cũng vi phạm quy định và cam kết sử dụng chai nhựa mới đạt tiêu chuẩn.
Tuy nhiên, cái bẩn thỉu ghê rợn nhất là “bộ sưu tập” côn trùng chết thối, gịi bọ, gián, thạch sùng trong bể mắm th́ chúng tôi chưa kịp nhắc và đoàn kiểm tra cũng tuyệt nhiên không nói ǵ đến. Biên bản cuối cùng vẫn ghi là “cơ bản đủ các điều kiện về ATTP”!
Hàng loạt sai phạm và các dấu hỏi
Mẫu mắm tôm đă được đoàn lấy đúng quy tŕnh, niêm phong lại. Cái chúng tôi muốn nhấn mạnh ở đây là những sai phạm và những kẽ hở chết người.
Ví dụ việc lộ thông tin “ra quân” là khó có thể chối căi. Khi nhóm PV lên pḥng làm việc của ông Hoàng Văn Tuấn - Trưởng pḥng Thanh tra chuyên ngành của Chi cục - th́ ông này đă tiếp nhận. Ông xem đủ các video chúng tôi đă quay, với mặt người và không gian rơ nét.
Tuy nhiên, chúng tôi vẫn chưa nhận được bất cứ phản hồi nào từ phía ông Tuấn cho buổi làm việc trên. Khi “trở lại Thanh Hóa” để tố cáo lần 2, gặp đích thân và lấy “bút phê” từ Giám đốc Sở NNPTNT, khi đoàn kiểm tra lên đường, th́ chúng tôi nhận thấy trong đoàn có ông Tuấn.
Chúng tôi làm việc với nhau đến 4-5 tiếng đồng hồ, nhận ra mặt nhau, nhưng chưa bao giờ ông Tuấn nhắc đến cái hôm chúng tôi lên pḥng ông và tố cáo mắm tôm bẩn rồi cùng bàn cách ra quân xử lư. Điều ǵ diễn ra ở đây? Chúng tôi không quy kết ông Tuấn để lộ thông tin, mà chỉ muốn nói rằng tâm huyết của chúng tôi đă bị đổ gáo nước lạnh và dường như chắc chắn là thông tin bị lộ...
C̣n nhớ, sau khi báo cáo ông Tuấn, chúng tôi trở về khách sạn và nín thở chờ kết quả. Không một hồi âm. Đêm ấy, gọi điện cho bà Ng th́ cả buổi tối không thấy bà nghe máy. Điều này là rất bất thường, v́ chúng tôi đă bắt mối làm ăn từ lâu, con bà Ng bảo, mẹ cháu chưa bao giờ đi làm việc tối như thế này cả.
Khuya, bà Ng mới gọi lại, nói là vừa đi cọ rửa dọn dẹp, giặt giũ ở xưởng mắm tôm về. Linh cảm có điều chẳng lành, chúng tôi tiếp tục liên lạc, anh hàng xóm, tinh mơ hôm sau đă báo cáo khẩn: Họ dọn dẹp kỹ lắm. “Chắc chắn lộ rồi các cậu ạ!”. Trưa cùng ngày, “đầu mối” tiếp cận bà Ng tại nhà. Bà này tiết lộ: Tôi phải đi dọn dẹp nhà xưởng, lau chùi sạch sẽ các thứ để “đón” đoàn kiểm tra. Hóa chất phải giấu đi đừng để họ phát hiện...
Chiều ấy, chúng tôi sắm một vai khác, xâm nhập cơ sở mắm tôm Phương Nhung để ghi h́nh. Đúng như dự đoán: Sáng hôm sau, khi đoàn kiểm tra ập vào, xưởng lại được chuẩn bị kỹ càng thêm một lần nữa để “đón khách”.
Chỉ cần so sánh h́nh ảnh chúng tôi quay chiều hôm trước, với h́nh ảnh của buổi sáng “tập kích” công khai đó, th́ đă khác một trời một vực. Chiều hôm trước c̣n nhếch nhác vi phạm. Sáng hôm “đón khách”, nhân công trong xưởng c̣n đeo khẩu trang mới tinh, găng tay trắng ngà. Xưởng sạch sẽ gọn ghẽ.
Cho nên, không có ǵ bất ngờ, khi mà ngoài các “thiếu sót” về giấy tờ, thủ tục, th́ sự bẩn thỉu, mất vệ sinh trầm trọng, cũng như dấu hiệu sử dụng phụ gia hóa chất mà “người trong chăn” tố cáo và thậm chí đă thừa nhận kia đều không được nhắc đến trong kết luận của đoàn kiểm tra.
Nhưng, dù lấp liếm thế nào, th́ các h́nh ảnh gịi bọ, rết, nhện, thạch sùng chết đầy rẫy trong bể mắm, mắm tôm mà PV Lao Động ghi được vẫn là quá sức tưởng tượng. Thử hỏi, những ai đă, đang và sẽ trục lợi ở đây? Những ai gánh chịu hậu quả từ sự độc hại núp bóng “Đặc sản Hậu Lộc”, “Đặc sản Thanh Hóa” bán nhiều tấn mỗi tuần kia? Chắc chắn là tất cả người tiêu dùng vô tội, trong đó có chúng tôi và các bạn.
