Nhà báo Arab Saudi Jamal Khashoggi đă nhiều lần chỉ trích chính phủ Arab Saudi. Ông đă biến mất vào ngày 2/10 khi vào lănh sự quán Arab Saudi ở Istanbul để lấy giấy tờ đăng kư kết hôn. Cho đến thời điểm này xác của ông vẫn không t́m thấy.
Nhà báo Jamal Khashoggi trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng ba.
Riyadh ban đầu nói rằng không biết tung tích Khashoggi nhưng hơn hai tuần sau thừa nhận Khashoggi đă bị giết trong lănh sự quán v́ "một cuộc tranh luận biến thành ẩu đả". Họ bắt 18 người và sa thải 5 quan chức cấp cao, trong đó có Saud al-Qahtani - phụ tá hàng đầu của Thái tử. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng vụ sát hại đă được lên kế hoạch từ trước và được thực hiện bởi 15 người Arab Saudi.
Dấu hiệu bất minh
Ngày 25/10, Bộ trưởng Tư pháp Arab Saudi Shaikh Suood bin Abdullah Al Mo'jab xác nhận: "Công tố viên đă nhận được thông tin từ phía Thổ Nhĩ Kỳ thông qua nhóm điều tra chung giữa Riyadh và Ankara, chỉ ra rằng các nghi phạm trong vụ Khashoggi đă mưu tính trước tội ác của họ".
Xác nhận mới nhất của Arab Saudi mâu thuẫn với tuyên bố trước đó của nước này rằng nhà báo Jamal Khashoggi tử vong trong lúc xô xát với nhóm người Arab tại lănh sự quán ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ và được cho là do chịu sức ép lớn từ cộng đồng quốc tế.
"Công tố viên vẫn tiếp tục điều tra các nghi phạm dựa trên kết quả điều tra mới nhất để t́m ra sự thật", Bộ trưởng Tư pháp Arab Saudi nói thêm. Trong khi đó, các nhà điều tra Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục truy t́m manh mối nơi thi thể Khashoggi bị che giấu.
Thông báo được Arab Saudi đưa ra khi Giám đốc Cơ quan T́nh báo Trung ương Mỹ (CIA) Gina Haspel chuẩn bị báo cáo với Tổng thống Donald Trump cuộc điều tra về cái chết của Khashoggi. Haspel tới Thổ Nhĩ Kỳ hôm 22/10 để đánh giá thông tin Thổ Nhĩ Kỳ thu thập được quanh vụ giết hại nhà báo Jamal Khashoggi trong lănh sự quán Arab Saudi ở Istanbul. Haspel đă nghe bản ghi âm quá tŕnh nhà báo bị thẩm vấn và giết chết khi bà ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Bộ trưởng Năng lượng Arab Saudi Khalid Al Falih thừa nhận cái chết của nhà báo Khashoggi đă gây ra một cuộc khủng hoảng tại vương quốc.
"Đó không phải là cái chết, đó là một vụ giết người. Chúng tôi thừa nhận sự việc và đang giải quyết. Chúng tôi sẽ minh bạch và cho tất cả đồng minh, bạn bè ở Mỹ biết rằng Arab không hài ḷng về những ǵ đă xảy ra. Sự việc đă làm hoen ố danh tiếng của vương quốc", Falih nói.
Thổ Nhĩ Kỳ đă yêu cầu Riyadh dẫn độ 18 nghi phạm trên sang Thổ Nhĩ Kỳ để điều tra. Nhưng Arab Saudi nói những người này đều là công dân Arab Saudi, họ bị bắt ở Arab Saudi và cuộc điều tra diễn ra ở Arab Saudi nên họ sẽ bị truy tố ở Arab Saudi. Ông đồng thời thêm rằng cuộc điều tra cái chết của Khashoggi sẽ mất nhiều thời gian.
Trong lúc đó, một số ư kiến nghi ngờ thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman có liên quan đến cái chết của nhà báo Khashoggi. Ilnur Cevik, cố vấn của Erdogan, nói rằng ít nhất 5 thành viên trong nhóm thực hiện vụ sát hại là cánh tay phải của Thái tử nên ông hẳn phải biết về vụ sát hại này. Tổng thống Mỹ cho rằng Thái tử Mohammed có thể liên quan đến cái chết của nhà báo Khashoggi dù "vẫn muốn tin" các phủ nhận của ông.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ngày 23/10 tiến vào ṭa nhà quốc hội để phát biểu - tung ra đ̣n mạnh nhất nhằm vào Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman (thường gọi tắt là MBS), cáo buộc chính phủ của ông lên kế hoạch "giết người man rợ" và chặt thi thể nhà báo Jamal Khashoggi .
Theo NYTimes, Erdogan khai thác sự phẫn nộ quốc tế xoay quanh vụ giết người để gây thiệt hại nhiều nhất cho h́nh ảnh của Thái tử, người đă tiếp cận phương Tây với tư cách là một nhà cải cách táo bạo và đồng minh quan trọng. Đồng thời, Erdogan vẫn chưa tung ra vũ khí lớn nhất của ḿnh là bản ghi âm và bằng chứng mà các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố đang sở hữu.
Erdogan cho biết ngay sau khi các nhà ngoại giao trong lănh sự quán Arab Saudi biết Khashoggi sẽ đến lấy tài liệu, một người đă bay về Riyadh và kế hoạch giết người được lập ra. "Sau đó, một nhóm gồm 15 đặc vụ Arab Saudi bay tới Istanbul vào ngày 2/10 để phục kích", ông nói.
"Rơ ràng là vụ giết người man rợ này không phải là hành động bột phát mà được lên kế hoạch từ trước", Erdogan nói, trực tiếp thách thức lời mô tả của Arab Saudi là "cuộc tranh luận biến thành ẩu đả" khiến nhà báo vô t́nh bị giết.
"Arab Saudi đang chịu áp lực v́ họ không thể dùng tiền để tránh những rắc rối này", Aaron David Miller, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ và là học giả tại Trung tâm Wilson, đánh giá. "Cả dầu và tiền đều không thể giúp họ xóa vết nhơ hoặc khiến các đối thủ im lặng, kể cả Erdogan".
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan phát biểu trước quốc hội ngày 23/10.
Bài phát biểu của Erdogan chủ yếu nhắm đến hai khán giả: Vua Salman và Tổng thống Trump. Erdogan vẫn ca ngợi Quốc vương trong bài phát biểu. "Tôi không nghi ngờ sự trung thực của Vua Salman", ông nói.
Nhà vua là người duy nhất ở Arab Saudi có thể kiềm chế quyền lực của Thái tử mà không cần tới hành động bạo lực và Erdogan dường như đang t́m cách chia rẽ họ. "Erdogan không nhắc đích danh Thái tử Arab Saudi nhưng ông tách biệt Vua Salman với tất cả người khả nghi", Yasin Aktay, cố vấn của Tổng thống Erdogan nói. "Ông hy vọng nhà vua sẽ đáp ứng các lời kêu gọi về công lư".
Erdogan cũng nhắc đến một cuộc điện đàm với Tổng thống Trump. "Chúng tôi nhất trí mang mọi khía cạnh của vấn đề ra ánh sáng", Erdogan nói.
“Tội ác gây đau đớn cho tất cả người Arab Saudi”
Ngày 24/10, Thái tử Arab Saudi lần đầu tiên công khai nhắc đến cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi khi ông phát biểu tại Diễn đàn Sáng kiến Đầu tư Tương lai ở Riyadh. Ông gọi vụ nhà báo bị giết là "tội ác ghê tởm", nhấn mạnh rằng vương quốc đang hợp tác với chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ.
"Tội ác này gây đau đớn cho tất cả người Arab Saudi. Nó cũng gây đau đớn và đáng ghê tởm với mọi người trên thế giới", Thái tử nói. Ông nhấn mạnh: "Những người đứng sau tội ác sẽ phải chịu trách nhiệm. Công lư cuối cùng sẽ thắng thế".
Thái tử cho biết Arab Saudi đang làm việc với chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ để điều tra vụ án. "Nhiều người đang cố gắng lợi dụng vụ Khashoggi để chia rẽ Arab Saudi và Thổ Nhĩ Kỳ", ông nói. "Nhưng miễn là Vua Salman và Thái tử Mohammed bin Salman c̣n ở đây th́ họ sẽ không thành công".
Tại hội nghị các nhà đầu tư, Thái tử MBS thể hiện rằng ông không bị nao núng trước bê bối, chứng minh rằng sức hút của các mỏ dầu khổng lồ và sự giàu có của đất nước vẫn khiến các doanh nghiệp kính nể. Hoàng gia Arab cho biết họ sẽ công bố các thỏa thuận trị giá 50 tỷ USD từ hội nghị.
Cùng ngày, Thái tử Mohammed bin Salman lần đầu tiên điện đàm với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan về vụ Khashoggi. Erdogan trước đó hai lần nói chuyện với Vua Salman về vấn đề này.
Một nguồn tin thân cận với Erdogan cho biết Thái tử là người yêu cầu điện đàm và hai người đă thảo luận về "nỗ lực chung và các bước cần thực hiện để làm sáng tỏ tất cả khía cạnh trong vụ giết Jamal Khashoggi".
Trong một thông điệp gửi tới Washington, truyền thông Arab Saudi đặc biệt chú ư đến một nhà quản lư quỹ Nga thận cận với Tổng thống Putin. Đó là lời nhắc ngầm với thế giới rằng, ở tuổi 33, Thái tử vẫn sẽ là một trong những người quyền lực nhất ở Trung Đông trong nhiều thập niên tới, dù Thổ Nhĩ Kỳ có đưa ra bằng chứng nào.
Dường như để gửi thông điệp với người dân trong nước, Thái tử c̣n gặp con trai của Khashoggi, Salah tại một cung điện ở Riyadh để gửi lời chia buồn. Salah Khashoggi đă bị cấm rời khỏi Arab Saudi. Anh lâm vào thế khó xử khi phải đến gặp Quốc vương và Thái tử trong khi ngày càng nhiều quan chức phương Tây suy đoán rằng chính Thái tử đă ra lệnh giết người. Cái bắt tay giữa Salah với Quốc vương và Thái tử được đưa tin đậm trên khắp Arab Saudi.
Hội nghị nhà đầu tư hôm 23/10 diễn ra trong cùng khách sạn mà Thái tử đă sử dụng hồi năm ngoái như nhà tù hạng sang để giữ khoảng 200 doanh nhân và thành viên hoàng gia bị cáo buộc tham nhũng. Họ được trả tự do sau khi giao nộp hàng tỷ USD.
Nhưng kể cả khi quyền lực của Thái tử không bị thách thức bên trong vương quốc th́ Erdogan cũng thể hiện rơ rằng ông không có ư định dừng chiến dịch làm mất uy tín Thái tử trong mắt phần c̣n lại của thế giới.
