Sau khi một chiếc tàu dầu vận hành bởi công ty Israel bị tấn công bằng máy bay không người lái vũ trang ở ngoài khơi Oman, khiến cuộc chiến trên biển giữa Israel và Iran dường như đã tăng cấp độ vào đêm thứ Năm (30/07/2021), khi Ngoại trưởng Mỹ Blinken hứa sẽ "trả đũa", tuy nhiên bất cứ đòn tấn công quân sự nào đều sẽ tới từ Israel.
Cuộc chiến trên biển tăng cấp độ
Cuộc chiến trên biển giữa Israel và Iran dường như đã tăng cấp độ vào đêm thứ Năm (30/07/2021) sau khi một chiếc tàu dầu vận hành bởi công ty Israel bị tấn công bằng máy bay không người lái vũ trang ở ngoài khơi Oman.
Vụ tấn công được đánh giá là đặc biệt nghiêm trọng xảy ra với Mercer Street, chiếc tàu dầu được vận hành bởi Zodiac Maritime, một công ty có trụ sở tại London (Anh) thuộc sở hữu của tập đoàn Eyal Ofer của Israel bởi lẽ nó đã gây ra cái chết của 2 thành viên thủy thủ đoàn.
Các phân tích cho thấy vụ tấn công đã lách qua toàn bộ các nguy cơ "ăn miếng trả miếng" trong cuộc chiến âm thầm giữa Israel và Iran, mà theo đó các tàu liên quan tới mỗi quốc gia trên bị tấn công ở xung quanh vùng Vịnh.
Tuy nhiên vụ việc mới nhất này dường như là một sự kiện quan trọng và có lẽ là xuất phát điểm nguy hiểm thiết lập quy tắc cuộc chơi bởi đây là lần đầu tiên xảy ra một vụ tấn công chết người trong vòng nhiều năm qua trên tuyến đường hàng hải đông đúc bậc nhất thế giới này.
Cả Mỹ và Anh đều đứng về phía Israel khi cáo buộc Iran chính là thủ phạm, đích thân Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định rằng "sẽ đáp trả có lựa chọn".
Trước đó, vào hôm thứ Hai, Iran đã thề rằng họ sẽ "không ngại ngần làm mọi điều để bảo vệ an ninh và lợi ích quốc gia của mình, và đáp trả ngay lập tức một cách đích đáng đối với bất cứ hành động phiêu lưu nào".
Bất chấp nhiều người tin rằng Iran phải chịu trách nhiệm trực tiếp về sự việc chết người nói trên, vụ tấn công dường như sẽ không phải là một chương quan trọng trong cuộc xung đột bấy lâu giữa Iran và Israel cũng như Israel sẽ không lôi kéo được các cường quốc trên thế giới tiến hành chiến dịch quân sự chống Tehran, kể cả khi ông Blinken đã "nói ra miệng".
Yoel Guzansky, một nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv nhận định: "Tôi không nghĩ vụ việc đó có thể thay đổi bức tranh tổng thể".
Tàu dầu Mercer Street do công ty Israel vận hành đã bị tấn công trên biển Ả rập.
Các vụ tấn công nhằm vào những tàu dầu có liên hệ với Israel diễn ra mà Iran bị đổ lỗi là thủ phạm được cho là một chiến dịch tiến hành song song nhằm chống lại các lực lượng Mỹ ở Iraq và ở miền Tây Syria.
Các căn cứ có binh sĩ và nhà thầu Mỹ đồn trú đã bị tấn công liên tục bằng tên lửa và máy bay không người lái được phóng đi bởi những nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn ở Iraq.
Iran đang làm theo cái cách đảm bảo rằng tránh có bất cứ mối liên quan trực tiếp nào trong những vụ xung đột cường độ thấp, đúng hơn là các vụ tấn công ít phức tạp.
Và Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), tướng Esmail Ghaani thậm chí đã nói rằng Tehran bất lực trong việc thúc giục các tay súng kháng chiến kiềm chế những vụ tấn công nhằm vào người Mỹ cho tới khi đạt được thỏa thuận hạt nhân mới.
Jack Watling, một nhà nghiên cứu Anh nhận định: "Các vụ tấn công tàu thì có khác một chút bởi chúng rõ ràng là được thực hiện bởi Iran".
Iran đã phủ nhận hoàn toàn rằng mình chẳng có liên quan gì tới vụ tấn công trên biển, và họ không có lực lượng ủy nhiệm nào đủ mạnh để có thể tiến hành nó.
Nhóm vũ trang duy nhất mà Iran hậu thuẫn có khả năng vận hành các UAV tầm xa như thế chỉ có là Houthi ở Yemen, tuy nhiên họ lại không có phương tiện để tiến hành một vụ tấn công phức tạp đến vậy.
Đúng là Houthi đã có "tiền sự" khi tuyên bố nhận trách nhiệm về các vụ tấn công bằng UAV và tên lửa hành trình mà rõ ràng chỉ có thể được tiến hành bởi các lực lượng Iran.
Houthi, lấy ví dụ, hồi tháng 9/2020 tuyên bố chính họ đã tiến hành vụ tấn công ồ ạt vào Aramco, tập đoàn dầu mỏ lớn và trọng yếu nhất, khiến sản lượng chế biến dầu mỏ của Saudi tụt giảm mất một nửa trong vài tháng, tuy nhiên các ông lớn trên thế giới cũng như là Saudi đều nhất trí rằng đó là một hoạt động của Iran.
"Houthi có một lịch sử dài các hoạt động mà họ tuyên bố nhưng lại không đúng với những gì thực tế đã xảy ra, nơi mà họ tuyên bố nhận trách nhiệm thực ra là do Iran tiến hành", ông Watling chỉ rõ. "Tôi nghĩ hoàn toàn rõ ràng rằng chính Iran phải chịu trách nhiệm về vụ tấn công tàu dầu nói trên chứ không phải là Houthi".
Tướng Esmail Ghaani, người mới được chỉ định làm Tư lệnh Lực lượng đặc nhiệm Quds trong lễ viếng người tiền nhiệm - Tướng Qassem Soleimani bị Mỹ sát hại.
"Vụ tấn công tàu dầu Mercer Street đã đánh dấu 2 xu hướng của Iran trong những vụ khiêu khích ở khu vực: tấn công các tàu thương mại trên biển và sử dụng máy bay không người lái", Ari Cicurel, một nhà phân tích chính sách tại Viện nghiên cứu Do Thái về An ninh Quốc gia của Mỹ" chia sẻ với tờ The Times of Israel.
"Vụ tấn công mới nhất thể hiện một khuynh hướng ngày càng rõ là Iran và các lực lượng ủy nhiệm của họ mở rộng việc dùng UAV, đặc biệt là UAV tự sát ở khắp Trung Đông, đặt ra thách thức lớn đối với các hệ thống phòng không hiện hữu trong việc đánh chặn chúng".
Không biết chính xác rằng điều gì Iran muốn nhắm đến khi tiến hành vụ tấn công, cho dù dường như nó trùng khớp với ý định của Iran trong việc tấn công các tàu có liên hệ với Israel nhằm trả đũa cho những hành động của Iran ở Syria hay trên biển.
Vào ngày 26/02/2021, một vụ nổ đã tấn công chiếc tàu MV Helios Ray không lồ do Israel sở hữu treo cờ Bahamas tại vịnh Oman. Chiến dịch này dường như đã được lên kế hoạch cẩn thận và làm người ta nhớ lại một loạt vụ tấn công tàu dầu trong năm 2019 và những chiến dịch tấn công tàu thương mại của Iran 4 thập kỷ trước.
Trong vài tháng gần đây, một chiếc tàu khác thuộc sở hữu của Israel cũng bị tấn công bằng tên lửa trên Ấn Độ Dương. Vụ tàu Mercer Street cũng có nhiều điểm tương đồng.
Tehran chắc chắn không có ý định đánh chìm tàu Mercer Street, do các máy bay không người lái chỉ mang được lượng nổ nhỏ, và chỉ tấn công vào thượng tầng chứ không phải vào thân tàu, tương tự như các vụ tấn công tàu của Israel khác.
Vụ tấn công này được cho là nhằm để gây ảnh hưởng tới cuộc đàm phán về thỏa thuận hạt nhân ở Vienna vốn đang bị bế tắc.
Đồng thời cũng có khả năng vụ tấn công bằng UAV nói trên không nằm trong kế hoạch chiến lược ở cấp cao nhất của Iran. Hệ thống của Iran được cho là có sự liên kết kém, nhất là giữa các lực lượng hành pháp với lực lượng vũ trang (IRGC), và nhiều vụ tấn công được tiến hành trong quá khứ mà không được phê chuẩn của Tổng thống.
Tàu MV Helios Ray của Israel từng bị tấn công trên biển.
Tàu Mercer Street được quản lý bởi một công ty có trụ sở ở London nhưng dường như Iran không nhằm tới mục tiêu cụ thể là nước Anh. Tuy nhiên, vụ tấn công đã khiến một công dân Anh thiệt mạng, London sẽ buộc phải đáp trả theo cách nào đó.
Đến nay, căn cứ vào các vụ việc trong quá khứ, Israel không thể thúc đẩy một vụ tấn công chủ động của Anh nhằm chống lại Iran.
Vào tháng 7/2019, Hải quân IRGC đã bắt giữ một tàu dầu của Anh, bất chấp và phớt lờ cảnh báo của một tàu chiến Anh, rồi giam giữ trong 2 tháng. Anh đã không tấn công quân sự vào Iran để đáp trả động thái khiêu khích này.
Tương tự, Quân đội Anh cũng án binh bất động khi 15 thủy thủ Hải quân Hoàng gia bị Iran bắt giữ tại vùng Vịnh năm 2007.
Nếu Anh hành động, dường như sẽ gây tác động vô vùng lớn tới chính trị và kinh tế. Chính quyền của Tổng thống Mỹ Biden cũng vậy, họ sẽ không hành động, ông Guzansky nhận định.
Quyết định tấn công cuối cùng tùy vào Israel
Israel, dù sao cũng đã thể hiện quyết tâm tấn công vào các cơ sở và đồng minh của Iran ở Syria, thậm chí là trên biển để răn đe trừng phạt.
"Không giống như Anh, Israel khá thoải mái trong việc thực hiện các đòn tấn công", ông Watling nói.
Hồi tháng 3 năm nay, tờ Wall Street Journal đưa tin Israel, kể từ cuối năm 2019, đã sử dụng mìn và các vũ khí khác để tấn công ít nhất 12 tàu đang tới Syria, hầu hết trong số đó đang chở dầu mỏ của Iran.
Hồi tháng 4 vừa qua, Israel cũng được cho là kẻ đứng sau vụ tấn công chiếc siêu tàu vận tải mang tên Saviz mệnh danh là "tàu mẹ" của IRGC ở biển Đỏ. Tuy nhiên vụ tấn công này không cần thiết phải liên hệ tới các vụ tấn công khác của Israel nhằm vào tàu của Iran.
Thêm nữa, trong khi các chiến dịch của Israel ở Syria dường như buộc các lãnh đạo cấp cao ở Tehran phải chấp nhận rằng họ nên tỉnh táo tránh tấn công binh sĩ và các cơ sở hạ tầng của Israel ở dọc biên giới, nhưng ở Vịnh Péc-xích và Vịnh Oman thì lại là những câu chuyện hoàn toàn khác.
Tàu ngầm lớp Dolphin của hải quân Israel.
Israel có khả năng hữu hạn - đặc biệt là về tàu ngầm - để tung phóng sức mạnh ở những khu vực này, trong khi Iran lại đầu tư rất mạnh để bá chủ các vùng biển "gần nhà", bao gồm eo biển Hormuz, một tuyến hàng hải chủ chốt sầm uất bậc nhất thế giới.
Giáo sư Shaul Chorev, người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Chính sách và chiến lược hàng hải thuộc Đại học Haifa (Israel) nhận định:
"Kinh nghiệm chỉ ra cho chúng ta thấy rằng Iran chẳng ngại ngần gì để leo thang căng thẳng tại một vùng biển mà Hải quân Israel không có khả năng hoạt động".
"Không nên già néo đứt dây", chuyên gia Guzansky nói. "Tôi khuyên Israel nên bỏ qua vụ này. Iran đã phạm sai lầm và họ sẽ phải trả giá trên bình diện quốc tế".
Hiện nay, Israel đang theo đuổi chính sách ngoại giao rầm rộ. Ngày thứ Sáu vừa qua, Ngoại trưởng Israel Lapid tuyên bố, ông đã yêu cầu các nhà ngoại giao Israel thúc đẩy để Liên hợp quốc ra lệnh trừng phạt "khủng bố Iran".
Ông nói: "Tôi đã chỉ đạo các đại sứ quán ở Washington, London và tại Liên hợp quốc làm việc cùng các cơ quan chức năng trong chính phủ những quốc gia này và những phái đoàn có liên quan tại Trụ sở LHQ ở New York".
Nếu thúc đẩy được một đòn trả đũa quốc tế thì chắc chắn sẽ là một thành tựu lớn của chính phủ Lapid-Bennett. Tuy nhiên, các vòng đám phán ở Vienna chắc chắn sẽ dễ đổ vỡ, bởi các cường quốc có những toan tính lớn hơn trong đầu.
Như vậy có thể thấy bất chấp việc Mỹ, Anh, Israel đồng loạt chỉ thẳng mặt kết luận rắn đanh rằng Iran là thủ phạm tấn công tàu dầu Mercer Street và Ngoại trưởng Mỹ Blinken hứa sẽ "trả đũa" nhưng tất cả chỉ có thế.
Washington và London sẽ không tham chiến, bất cứ đòn tấn công quân sự nào đều sẽ do Israel tự quyết, "tự làm tự chịu". Rõ ràng Tel Aviv đang đơn độc nếu muốn phiêu lưu quân sự nhằm vào Iran.
