Bộ trưởng Ngoại giao Dominic Raab bị phê phán, thậm chí bị đ̣i phải từ chức v́ đi nghỉ hè tại đảo Crete khi quân Anh và Mỹ vội vă rút khỏi Kabul cuối tháng 8, khiến khủng hoảng Afghanistan vẫn tiếp tục tác động đến chính trị các đồng minh của Hoa Kỳ ở châu Âu.
Quân đội Mỹ có mặt ở Afghanistan từ 2001
Đầu tiên là tại Anh, nước có giới thượng lưu tin vào một "Quan hệ Đặc biệt" với Hoa Kỳ.
Khủng hoảng cho chính phủ Anh
Bộ trưởng Ngoại giao Dominic Raab bị phê phán, thậm chí bị đ̣i phải từ chức v́ đi nghỉ hè tại đảo Crete khi quân Anh và Mỹ vội vă rút khỏi Kabul cuối tháng 8.
Việc tác động với các phái c̣n lại ở Afghanistan để cứu những người Afghanistan từng làm phiên dịch, hỗ trợ cho quân Anh đă không xảy ra như ư muốn.
Dominic Raab không kịp, hoặc không thể gọi điện cho bất cứ ai khi chính quyền Afghanistan ở Kabul trên đà tan ră.
Tuần này, ông Raab "cứu văn tiếng tăm của bản thân" và uy tín của Anh bằng chuyến thăm gấp rút tới Pakistan để t́m cách cứu những người cần cứu c̣n kẹt lại ở Afghanistan.
Phe đối lập lên tiếng chỉ trích Thủ tướng Boris Johnson và Bộ trưởng Raab, người có hàm phó thủ tướng.
Nhưng họ có làm được ǵ khi mà Hoa Kỳ rút quân theo kế hoạch riêng, không bàn thảo với Anh?
Tính từ 2001 đến 2021, chừng 100 ngh́n lượt quân Anh đă thay phiên nhau sang Afghanistan, với số bị thiệt mạng là 457 và hơn 2000, gồm cả các nữ quân nhân, bị thương.
Nay, khủng hoảng người tỵ nạn Afghanistan đang là đề tài chiếm trọn dư luận Anh và châu Âu.
Nato đă giúp huấn luyện Quân đội Quốc gia Afghanistan
Anh Quốc ước tính cần chi ra 2,5 tỷ bảng trong nhiều năm để đón nhận chừng 23 ngh́n người từ Afghanistan.
Về phía ḿnh, Hoa Kỳ đă chi ra 2,3 ngh́n tỷ USD cho cuộc chiến Afghanistan.
Anh chi 30 tỷ USD và Đức chi 19 tỷ USD trong phần của ḿnh về quân sự và tái thiếu Afghanistan.
Trang Sunday Times có bài gợi ư rằng khủng hoảng "bị Mỹ bỏ rơi" tại Kabul có thể khiến nay Anh lại quay sang hợp tác với Pháp về quân sự ở châu Âu.
Thái độ tại Pháp, Đức và các nước châu Âu
Tại Đức, thất bại của cuộc triển khai quân đội Đức lần đầu ra ngoài châu Âu sau Thế Chiến II tới Afghanistan và cuộc rút lui hỗn loạn đang tạo vết nứt trong quan hệ với Mỹ.
Trang Deutsche Welle của chính phủ Đức đăng ư kiến của ông Bastian Giegerich từ Viện nghiên cứu quốc tế chiến lược (the International Institute for Strategic Studies) nói rằng "Afghanistan là cú giáp mặt với hiện thực cho ai từng có các kế hoạch lớn mong làm sống lại quan hệ xuyên Đại Tây Dương,"
Pháp là đồng minh lâu đời nhất của Mỹ nhưng liệu liên minh này có đang căng thẳng?
"Sự can dự của Đức [về quân sự] đă làm cho trải nghiệm thêm đau đớn. Kabul sụp đổ cho thấy rơ như ban ngày rằng Đức và các nước châu Âu không có phương tiện theo đuổi một chiến lược độc lập với Hoa Kỳ," ông nói.
Ứng viên đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo (CDU) cho chức thủ tướng thay bà Angela Merkel, ông Armin Laschet gọi Kabul sụp đổ là "khó khăn chưa từng có với Nato".
Trả lời báo Frankfurter Allgemeine Zeitung, ông kêu gọi một chính sách quân sự độc lập với Mỹ, để sau này, "chúng ta có thể tự lực đảm bảo an ninh cho một nơi như sân bay Kabul vừa qua".
Mỹ đă và đang giúp đỡ các nỗ lực tái thiết ở Afghanistan
Bộ trưởng Ngoại giao Đức Heiko Maas cũng vừa phải sang Pakistan để t́m kiếm các giải pháp giúp cuộc rút lui của quân Đức khỏi Afghanistan không thành chuyện vô ích.
Hơn 5300 quân Đức đă đóng tại Afghanistan trong khuôn khổ Nato để đảm bảo an ninh cho kiến tạo ḥa b́nh sau thời Taliban cầm quyền lần I, và con số thương vong của quân Đức là hơn 60 người thiệt mạng, hơn 250 người bị thương.
Lực lượng an ninh Afghanistan đă bị thương vong nặng nề
Ba Lan, nước có quân đội tham gia sứ mệnh 20 năm của Nato tại Afghanistan và hơn 40 quân nhân thiệt mạng, cũng đă phải tự gửi hai phi cơ để cứu trên 100 công dân và những người Afghanistan làm việc cho họ khỏi Kabul trong giờ phút hỗn loạn.
Trên BBC News, Mark Lowen có bài "Afghanistan crisis: How Europe's relationship with Joe Biden turned sour" đánh giá thái độ chua chát của các nước châu Âu khi ông Biden ứng xử "chẳng khác ǵ Trump" qua vụ Kabul.
Bài báo trích lời Tổng thống CH Czech Milos Zeman thẳng thừng gọi người Mỹ hành xử "hèn nhát", "làm mất hết uy tín như một cường quốc toàn cầu".
C̣n ông Carl Bildt, cựu Thủ tướng Thụy Điển th́ giải thích rằng khi Joe Biden lên cầm quyền, châu Âu kỳ vọng rất cao, cao tới mức "không thực tiễn".
"Nhưng trên thực tế th́ không có chuyện Hoa Kỳ trở lại với kỷ nguyên vàng trong quan hệ [với châu Âu].
"Việc rút quân không tham vấn đồng minh ǵ hết đă để lại vết sẹo."
Bài trên BBC cũng trích lời bà Nathalie Loiseau, cựu bộ trưởng chuyên về châu Âu của Pháp: "nhiều nước châu Âu tự huyễn hoặc ḿnh rằng hết thời Trump th́ mọi thứ sẽ quay lại như xưa, với Hoa Kỳ".
"Cái ngày xưa đó đă chết, và tôi hy vọng (Kabul) đánh thức chúng ta."
Bài báo cũng nhận định với nhiều lănh đạo châu Âu, cách ứng xử của người Mỹ và lời ông Biden vừa nói rằng Hoa Kỳ "sẽ không gửi quân đi để biến đổi các nước khác", vang vọng lại lời Trump về "Nước Mỹ trên hết".
Carl Bildt kết luận: "Hy vọng làm sống lại quan hệ Đại Tây Dương nay đă xịt ng̣i, và chúng ta chỉ đành nh́n Hoa Kỳ làm mọi việc theo cách của họ".
