Bất cứ một hiện tượng nổi bật nào, như Nghị định 176/2024/NĐ-CP, đều có thể trở thành
"con mồi" để những kẻ có động cơ xấu hoặc thèm khát sự chú ư của công chúng đem ra sử dụng làm công cụ để tạo ra các tin giả.
"Hà Nội: một thanh niên thu về hơn 50 triệu đồng tiền hoa hồng chỉ sau một ngày tố giác vi phạm thông" là thông tin được nhiều trang mạng xă hội đồng loạt tung lên chia sẻ trong những ngày vừa qua, nhận về hàng chục ngàn lượt tương tác, chia sẻ.
Tuy nhiên, Pḥng cảnh sát giao thông Công an Hà Nội khẳng định, đây chỉ là
"thông tin sai sự thật (fake news)". Hiện chưa có người dân nào được nhận tiền do đă cung cấp, phản ánh thông tin vi phạm trật tự an toàn giao thông.
Tương tự, thông tin
"Bị đánh nhập viện v́ quay clip vi phạm giao thông để tố giác đến cảnh sát giao thông", đính kèm theo h́nh ảnh một người đàn ông mặt đầy thương tích được chia sẻ trước đó cũng là chuyện bịa đặt.
Các trang mạng, cá nhân đang t́m cách lợi dụng thông tin liên quan đến Nghị định 176/2024/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, theo đó cho phép Bộ Công an được chi hỗ trợ cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin phản ánh hành vi vi phạm hành chính về trật tự an toàn giao thông. Mức chi cho nội dung này không quá 10% số tiền xử phạt vi phạm hành chính và tối đa là 5 triệu đồng/vụ việc.
Đánh vào sự quan tâm trong người dân, những thông tin xuyên tạc, sai sự thật liên tục được lan truyền để câu view tương tác. Trong khi đó, không phải người dân b́nh thường nào cũng đủ tỉnh táo để nhận biết được những tin giả này khi lướt mạng xă hội mỗi ngày.
Tin giả bủa vây
Trao đổi với trang mạng Tri Thức-Znews(*), chuyên gia về truyền thông Lê Quốc Vinh cho rằng những người tung tin giả nhằm mục đích thao túng thông tin, dẫn dắt cộng đồng mạng chia sẻ, lan tỏa và tin vào những điều không có thật, với một trong các mục đích:
(1) Câu like, câu view, lôi kéo người xem để được nổi tiếng;
(2) Trục lợi: khi có nhiều người quan tâm, có thể biến view thành tiền, hoặc để chào bán hàng hóa;
(3) Lừa dối, tung tin thất thiệt, không có thật, hoặc méo mó, hoặc sai lệch, với mục đích xấu, hăm hại hoặc làm mất niềm tin vào các cá nhân, tổ chức, hay một sự kiện, hiện hoạt động nào đó…
Nhiều tin giả lan truyền trên mạng xă hội liên quan việc tố giác vi phạm giao thông.
(Minh họa)
Theo ông Vinh, bất cứ những ǵ đang được công chúng, dư luận quan tâm, chẳng hạn như Nghị định 168/2024/NĐ-CP hoặc bất cứ hiện tượng nổi bật đều có thể trở thành những đề tài, hay nói đúng hơn là
"con mồi" để những kẻ có động cơ xấu, hoặc ít nhất là thèm khát được chú ư, được nổi tiếng, sử dụng làm công cụ để tạo ra tin giả.
"Từ chỗ tung tin giả để được chú ư, được nổi tiếng đến lạm dụng fake news lừa đảo để trục lợi cũng không phải là quá xa nhau. Về tác hại chắc cũng không có chênh lệch là bao", ông này nhận định.
Chuyên gia về truyền thông Vinh cho biết mức độ tinh vi của tin giả có thể khác nhau, song đều dựa trên nguyên tắc hư hư thực thực, căn cứ trên những hiện tượng có vẻ là thật, có vẻ đáng tin hoặc phù hợp với định kiến của công chúng, rồi cho cường điệu lên hoặc bóp méo, thêm bớt, gia tăng các yếu tố giả dối.
"Làm như vậy rất dễ đánh lừa công chúng trên mạng xă hội, nơi mà người ta tiêu thụ thông tin một cách hời hợt, xô bồ, a dua theo tâm lư đám đông", ông Vinh nói.
Có một phần thông tin trong các loại
fake news ở trên là thật, ví dụ như chính sách trao thưởng cho công dân phát hiện sai phạm giao thông. Ông Vinh cho rằng chỉ cần một vài yếu tố trong số những thông tin của một bài viết trên mạng là có thật, công chúng rất dễ để nhắm mắt tin theo. Đây là điều đáng sợ của loại
fake news.
Điều nguy hiểm là
fake news thường mang yếu tố giật gân, rất kích thích người đọc. Với nguyên lư và thuật toán của mạng xă hội, người b́nh thường sẽ dễ dàng tin vào
fake news v́ thường được tung lên từ những người mà họ tưởng chừng quen biết, v́ thế người ta càng dễ bị xúi giục để tiếp tục chia sẻ, lan truyền. Nhiều khi, đó là hành vi vô ư thức, người góp phần lan tỏa tin giả cũng không hề biết ḿnh tiếp tay cho loại tin giả trắng trợn này.
(Minh họa)
Theo ông Vinh, tin giả rất khó chống đở. Tuy nhiên cho dù có tinh vi đến mấy, tin giả cũng có thể bị phát hiện ra v́ trong đó thường chứa đựng những yếu tố không có thật hoặc trái ngược với sự thật. Những điều này có thể được phát hiện ra với điều kiện người ta phải đủ tỉnh táo để xem xét, nghiên cứu, thẩm định mọi điều được đọc được trên mạng xă hội.
Về phần chủ quan, người đọc phải tự tạo cho ḿnh một hệ thống miễn dịch với tin giả, đó là thái độ hoài nghi với những thông tin có vẻ quá hấp dẫn, quá kích thích hoặc được mô tả quá chân thật và phải buộc ḿnh t́m hiểu, đối chiếu với các nguồn tin khác, đặc biệt là những nguồn tin chính thức.
"Không ai giúp chúng ta chọn lọc, loại bỏ tin giả, bằng chính thái độ nghiêm túc tiếp nhận thông tin của chính chúng ta", ông Vinh khuyến cáo.
Về khách quan, các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân đều phải chủ động xây dựng những kênh truyền thông chính thống của ḿnh, với những thông tin đúng, có độ tin cậy cao. Từ đó, các kênh thông tin này sẽ trở thành nguồn tin để công chúng t́m đến và kiểm chứng, mỗi khi họ đọc được những thông tin có liên quan. Đây chính là các kênh truyền thông giúp cộng đồng xác thực tin giả, ngăn chặn sự phát tán của tin giả.
Hậu quả khi cho phát tán ra tin giả
Câu view, tương tác hay v́ bất cứ mục đích nào, người tạo, phát tán tin giả đều có thể đối mặt các hậu quả pháp lư. Đây là những quy định trong luật pháp ở VN, theo đó:
- Hành vi
"Đưa thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân" th́ bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng. H́nh phạt bổ sung: Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định; Biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc gỡ bỏ đường dẫn đến thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn, thông tin vi phạm pháp luật đối với hành vi vi phạm. (Điều 99).
- Hành vi
"Chủ động lưu trữ, truyền đưa thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, vu khống, xuyên tạc, xúc phạm uy tín của tổ chức và danh dự, nhân phẩm của cá nhân" th́ bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng; H́nh phạt bổ sung: Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định. Biện pháp khắc phục hậu quả
"Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật đối với hành vi vi phạm" (Điều 100).
- Đối với hành vi lợi dụng mạng xă hội
"Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân"; hoặc "Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xă hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc" th́ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng. Đồng thời người vi phạm bị buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật (Điều 101).
- Hành vi
"Giả mạo tổ chức, cá nhân và phát tán thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng (Điều 102).
(*) Trang znew.vn trước đây bị Nhà nước cho đ́nh bản 6 tháng v́ ban biên tập đă cho đăng nhiều bài vạch trần các hành vi tham ô, tham nhủng của bọn quan tham Tàu cộng. Sau khi cho kiểm điểm và thay thế đám biên tập mới th́ mới được phép tái xuất giang hồ lại.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
