Dù cho sao Hỏa là một hành tinh khắc nghiệt và tưởng như không thể tồn tại sự sống được, một cuộc nghiên cứu mới đây cho thấy một số dạng sống đặc biệt trên Trái đất vẫn có thể sinh tồn ở đây, ít nhất là trong thời gian ngắn.
Những sinh vật đó không phải con người, mà là một nhóm sinh vật kỳ lạ gọi là
"địa y" (lichen), sự kết hợp cộng sinh giữa nấm và vi khuẩn quang hợp hoặc tảo, theo
Live Science.
(Ảnh: Wikipedia)
Thí nghiệm mô phỏng theo môi trường trên sao Hỏa
Trong cuộc nghiên cứu được cho công bố ra ngày 31/3 trên tạp chí
IMA Fungus, giới khoa học đã mô phỏng điều kiện sống trên sao Hỏa tại một phòng thí nghiệm ở Warsaw, Ba Lan. Họ đã cho sử dụng một buồng chân không chuyên dụng để tái tạo ra áp suất, nhiệt độ và thành phần khí quyển tương tự như trên hành tinh đỏ. Sau đó, họ cho hai loài
địa y là
Diploschistes muscorum và
Cetraria aculeata tiếp xúc với số lượng bức xạ tương đương với một năm trên sao Hỏa, chỉ trong vòng 5 giờ đồng hồ.
Kết quả thật bất ngờ: cả hai loài
địa y này đều sống sót và tiếp tục duy trì hoạt động trao đổi chất. Trong đó, loại
D. muscorum cho thấy khả năng chịu đựng tốt hơn, ít bị tổn thương tế bào hơn so với loài còn lại.
Sao Hỏa từ lâu đã được biết đến là một môi trường sống thật khắc nghiệt. Khí quyển của hành tinh này rất mỏng, nhiệt độ thấp, gần như không có nước lỏng trên bề mặt và đặc biệt là không có từ trường tự nhiên để bảo vệ khỏi các bức xạ từ vũ trụ và các đợt bức xạ từ Mặt trời. Những yếu tố này có thể gây tổn thương tế bào sống và biến đổi DNA, khiến sự sống giống như trên Trái đất rất khó để tồn tại.
Tuy nhiên, giới khoa học vẫn không ngừng tìm kiếm khả năng tồn tại của sự sống ở những điều kiện cực đoan, tuy không phải để chứng minh rằng có người ngoài hành tinh từng sống ở đó, mà để chuẩn bị cho tương lai khám phá vũ trụ, nơi mà con người có thể phải mang theo hoặc hình thành ra sự sống ngoài Trái đất.
Sinh vật "lai" có sức sống phi thường
Địa y là một dạng sống cộng sinh giữa nấm và vi khuẩn hoặc tảo quang hợp. Chúng không phải là sinh vật đơn lẻ mà là tổ hợp hợp tác, cùng giúp nhau sống sót. Nhờ cấu trúc đặc biệt,
địa y có thể chịu đựng được những điều kiện thời tiết rất khắc nghiệt như không có nước, nhiệt độ rất cao hoặc rất thấp và thậm chí không có chân không của không gian.
Một số nghiên cứu trước đây cũng đã cho thấy
địa y có thể sống sót sau khi được đưa ra ngoài không gian và quay trở lại Trái đất, điều rất ít sinh vật trên hành tinh chúng ta có thể làm được.
"Những sự phát hiện này đã mở rộng kiến thức hiểu biết của chúng ta về cách thức sinh vật sẽ phản ứng trong điều kiện mô phỏng trên sao Hỏa và cho thấy tiềm năng của địa y trong việc sinh tồn tại những môi trường ngoài Trái đất", Kaja Skubała, chuyên gia nghiên cứu tại Đại học Jagellonian ở Krakow (Ba Lan), đưa ra nhận định.
Mặc dù
địa y cho thấy khả năng sống sót cao, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, không có loài sinh vật dù là dạng tế bào nhỏ nào có thể sống sót lâu dài trên sao Hỏa bởi vì nước lỏng, yếu tố sống còn, hiện không có tồn tại ở bề mặt hành tinh này.
Do đó, khả năng tồn tại sự sống ngoài hành tinh đang sống trên sao Hỏa là rất thấp. Nhưng
địa y và những sinh vật tương tự lại là ứng viên sáng giá cho các sứ mạng đưa sự sống lên hành tinh này, ví dụ như cho trồng thực vật, sản xuất ôxy hoặc thậm chí biến đổi môi trường sao Hỏa trong tương lai.
Ngoài địa y, một số sinh vật khác cũng được coi là ứng cử viên cho việc sinh tồn trong môi trường khắc nghiệt của sao Hỏa:
-
Tardigrades (gấu nước): Là sinh vật nhỏ bé nhưng gần như không thể bị tiêu diệt. Chúng có thể sống sót sau nhiệt độ rất cao, áp suất cao, mất nước hoàn toàn và cả trong chân không của vũ trụ. Chúng làm điều này bằng cách ngừng mọi hoạt động trao đổi chất và chuyển sang trạng thái
"ngủ đông" kéo dài.
-
Rêu sa mạc: Một số loài
rêu có khả năng chịu đựng tia gamma, nitơ lỏng và các điều kiện bất lợi khác. Khả năng phục hồi cao khiến cho
rêu trở thành một trong những sinh vật đáng chú ý trong nghiên cứu sinh học ngoài Trái đất.
-
Vi khuẩn đơn bào: Nếu được che chắn khỏi bức xạ (chẳng hạn như sống dưới lòng đất), nhiều loài vi khuẩn có thể sống sót hàng trăm triệu năm. Một số nghiên cứu cho rằng vi khuẩn ngủ đông dưới bề mặt sao Hỏa có thể là những sinh vật duy nhất còn sót lại nếu đã từng có sự sống tại đây.
Sinh vật đầu tiên sống trên sao Hỏa có thể là… con người
Ngạc nhiên thay, sinh vật đầu tiên sống thực sự trên sao Hỏa có thể là những sinh vật không thích nghi với điều kiện khắc nghiệt: chính là
con người.
NASA dự kiến sẽ đưa phi hành gia đầu tiên lên sao Hỏa vào khoảng những năm 2030. Khi đó, con người sẽ phải sống trong các căn cứ được bảo vệ kỹ lưỡng, có nguồn cung nước, ôxy và thực phẩm, và họ sẽ cảm nhận được rõ ràng sự khó khăn khi tồn tại trên một hành tinh không dành cho sự sống.
Việc tìm hiểu về khả năng sinh tồn của sinh vật trong điều kiện ngoài Trái đất không chỉ giúp con người hiểu rõ hơn về giới hạn của sự sống, mà còn mở ra những hướng đi mới trong sinh học, y học, môi trường và cả kỹ nghệ về không gian vũ trụ.
Khi các sinh vật như
địa y chứng minh được rằng chúng có thể sống trong điều kiện mà con người không thể, điều đó không chỉ mang lại hi vọng cho việc di cư đến các hành tinh khác, mà còn giúp chúng ta đánh giá lại khả năng thích nghi của sự sống, thứ luôn biết cách để thích nghi và tồn tại, ngay cả ở những nơi không ngờ đến nhất.
