Công nhận ông Donald Trump có một năng khiếu thật đặc biệt: biến mọi chuyện đơn giản trở thành phức tạp, biến bạn thành thù, và nhất là biến kẻ thù trở thành…
vĩ đại trở lại.
Trong khi ông vẫn gân cổ hô to khẩu hiệu
"Make America Great Again" thì thiên hạ lại rỉ tai nhau:
"Ông Trump mới là người đang làm cho kẻ thù của Mỹ vĩ đại trở lại".
Mới đây, ông đã nổi cơn tam bành khi thấy Tập Cận Bình bày ra trò duyệt binh ở Bắc Kinh, tay bắt mặt mừng với Vladimir Putin và Kim Jong Un. Ba gương mặt cứng như bê-tông cốt thép ấy đứng trên khán đài vẫy tay, còn Trump thì ngồi ở Washington gõ Truth Social, gửi lời châm chọc:
"Xin gửi lời chào trân trọng đến Putin và Kim, khi các ông đang âm mưu chống lại Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ". Nghe qua cứ như ông đang viết thiệp chúc mừng sinh nhật vậy.
Ngoại giao kiểu "kinh hoàng"
(Minh họa)
Nền ngoại giao của Trump từ ngày ông vào Tòa Bạch Ốc chẳng khác nào như cái quán ăn vỉa hè: nấu ra món nào, ai ăn được thì ăn, ai không ăn được, thì… ráng mà chịu. Ông tự tin rằng chỉ cần một cái bắt tay, một buổi chụp hình với ông thì thiên hạ sẽ đổi thay ngay lập tức. Kết quả ra sao? Putin vẫn ung dung đánh phá Ukraine, thậm chí còn thẳng tay nhắm bắn hỏa tiển vào dân thường. Kim Jong Un thì không những chẳng bỏ được quả bom nào mà còn chất thêm mấy chục cái đầu đạn hạt nhân trong kho.
Cái gọi là
"thành công ngoại giao" của Trump rốt cuộc chỉ là một tập album hình lưu niệm, để sau này ông sẽ đem ra khoe với cử tri rằng,
"Tôi đã bắt tay với Kim, tôi đã cười với Putin". Nhưng thế giới đâu phải là cái sân golf của ông, nơi ông có thể phán một câu là mọi người sẽ gật đầu ngay tại chổ.
Trung Quốc: kẻ hưởng lợi số một
Trong khi Trump còn loay hoay cho đánh thuế lung tung, Bắc Kinh đã biến lễ kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát-xít Nhật thành một buổi trình diễn hoành tráng. Không chỉ khoe quân, khoe xe tăng, họ còn khoe luôn
"bạn bè" là bè lũ độc tài quốc tế. Cái mà Trump gọi là
"lễ hội nhảm nhí" lại chính là dịp để TQ chứng minh rằng họ có thể tập hợp đồng minh và vẽ ra một thế giới không cần có Mỹ.
Điều cay đắng là những nước đã từng ngả về phía Washington như Việt Nam, Thổ Nhĩ Kỳ hay Ai Cập nay phải nheo mắt nhìn qua Bắc Kinh, bởi lẽ Trump cho đánh thuế họ rất thẳng tay. Mỹ vốn dĩ là người bạn lớn, giờ lại biến thành ông hàng xóm khó tính, hở chút là đòi phạt, đòi cấm.
Ấn Độ: người bạn có… lựa chọn
Cú ngã đau nhất của Trump lại chính là với Ấn Độ. Thủ tướng Modi từng là
"bạn hiền" của Trump, được ông tâng bốc đủ điều. Vậy mà chỉ sau một cú đánh thuế 50% lên hàng nhập khẩu, tình còn đâu nữa mà chỉ thấy thù đấy thôi! Anh 7 cà ri (curry) Modi không buồn giấu giếm nữa, ông sang ăn vịt Bắc Kinh với Tập xếnh xáng. Trong khi Modi ngồi limousine chuyện trò thân mật với con gấu Nga Putin.
Nếu Mỹ từng mất 30 năm công phu để giữ Ấn Độ tách ra khỏi TQ, thì Trump chỉ mất có vỏn vẹn… 3 tháng để đẩy Ấn Độ ngã vào vòng tay của TQ. Người Ấn vốn rất tự ái, từng là thuộc địa trước đây của Anh nên rất nhạy cảm với chuyện bị thiên hạ bắt nạt. Ông Trump, đáng tiếc, lại chọn đúng phương pháp
"bắt nạt" để xử thế về ngoại giao. Thế là xong.
Nga, Trung, Bắc Hàn: càng ngày càng xích lại gần
Thay vì đi chia rẽ kẻ thù, Trump lại góp công đẩy họ xích lại gần nhau. Tập Cận Bình, Putin, Kim Jong Un, 3 cái tên mà bất cứ tổng thống Mỹ nào cũng muốn chia để trị, nay lại ngồi cùng một bàn, ăn cùng một bữa tiệc duyệt binh. Thậm chí cả Ấn Độ cũng đang lăm le kéo ghế xích lại gần.
Chính sách ngoại giao
"kinh phong giựt" này đã khiến cho Trump phải lên cơn sốt tự cắn lưỡi của chính mình. Hành động đó của Trump giống như việc dùng chiếc búa để sửa đồng hồ: càng sửa thì kim càng chạy loạn. Thế giới không cần một ông tổng thống thích bẻ cong thực tế quag những dòng trạng thái trên mạng xã hội. Người ta cần sự kiên nhẫn, hiểu biết và ngoại giao bền bỉ, những thứ mà ông Trump coi là… quá lạc hậu.
Tướng Kevin Schneider từng nói thẳng:
"Chúng tôi không hề nao núng". Nghe qua thì hay, nhưng nhìn ra bên ngoài, đồng minh thì bất mãn, đối thủ thì đoàn kết, còn người Mỹ bình thường thì hoang mang. Hóa ra
"không nao núng" chỉ là cách nói để tự an ủi nhau thôi! Trong lúc đó, Trump lại khoe khoang mấy vụ oanh kích ngoài khơi Venezuela, hay dọa đưa Vệ Binh Quốc Gia đến
"dẹp loạn" ở Chicago. Ông ta thích phô trương sức mạnh trong nước để che đi sự bối rối ở ngoài nước. Nhưng thiên hạ cũng đâu có ngu: họ nhìn thấy rõ Mỹ cứ đang loay hoay, còn TQ thì từng bước đi lên sân khấu chính trị toàn cầu.
Vài điểm sáng lẻ loi
Công bằng mà nói, Trump cũng đạt được vài điều khả quan: ép khối NATO phải chi thêm tiền, thu thêm thuế má, và ít nhất còn giữ cánh cửa đàm phán Ukraine còn hé mở. Nhưng so với toàn cảnh, những điểm sáng ấy chỉ như đốm lửa lạc lõng trong đêm tối. TQ vẫn là kẻ đang hưởng lợi lớn nhất, còn Mỹ thì dần đánh mất niềm tin của bạn bè truyền thống.
Hậu quả bày ra trước mắt: Trump càng gân cổ la hét
"Make America Great Again" thì thế giới lại càng thấy Mỹ có vẻ khá thất thường trong cơn "kinh phong giựt" nên thấy khó đặt tin tưởng. Không biết cho đến lúc nào ông Trump mới chịu hạ sốt! Ngược lại, kẻ thù thì ngày càng tỏ ra đoàn kết và vững vàng. Đó chính là nghịch lý bi hài của nền ngoại giao kiểu "kinh phong giựt": nổ to, hành động bất chợt, nhưng cuối cùng thì tự mình bắn vào chân mình.
Nếu lịch sử sẽ ghi lại một di sản ngoại giao của Trump, có lẽ sẽ được tóm gọn trong một câu châm biếm:
"Thay vì làm nước Mỹ vĩ đại trở lại, ông đang làm cho kẻ thù của Mỹ vĩ đại trở lại". Và đó mới chính là hậu quả nhãn tiền của nền ngoại giao bức hiếp các nước một thời vốn là đồng minh kè vai sát cánh của Mỹ.
(Viết từ Melbourne, 9/2025)
