Cuộc gặp trực tiếp đầu tiên sau 6 năm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, diễn ra bên lề Hội nghị Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc ngày 30/10, được kỳ vọng mở ra cơ hội giảm căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Quang cảnh cảng hàng hóa tại Hà Bắc, Trung Quốc.
Theo trang Al Jazeera, dù đây là cuộc trao đổi song phương giữa Washington và Bắc Kinh, nhưng theo giới chuyên gia, bất kỳ thỏa thuận nào được đưa ra cũng đều có thể tác động sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu.
Là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, Mỹ và Trung Quốc hiện chiếm 43% tổng sản phẩm toàn cầu (GDP) và gần một nửa sản lượng công nghiệp thế giới. Kim ngạch thương mại song phương năm 2024 đạt khoảng 585 tỷ USD, thể hiện mức độ gắn kết sâu sắc giữa hai nền kinh tế.
Chính vì vậy, một cuộc chiến thương mại toàn diện hoặc xu hướng “tách rời” giữa Mỹ và Trung Quốc gần như chắc chắn sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ước tính việc thế giới bị chia thành hai khối kinh tế đối lập xung quanh Mỹ và Trung Quốc có thể khiến GDP toàn cầu giảm gần 7% trong dài hạn.
Ông Heiwai Tang, Giám đốc Viện Nghiên cứu Toàn cầu châu Á tại Hong Kong, nhận định: “Quan hệ Mỹ - Trung là mối quan hệ song phương quan trọng nhất thế giới. Bất kỳ dấu hiệu hạ nhiệt nào trong căng thẳng đều có ý nghĩa lớn, không chỉ với hai nước mà còn với những nền kinh tế nhỏ hơn, vốn phụ thuộc mạnh vào thương mại với một trong hai siêu cường”.
Theo ông Tang, vấn đề nằm ở chỗ “các thỏa thuận như việc Trung Quốc tăng mua nông sản của Mỹ hay Mỹ giảm thuế nhập khẩu với hàng Trung Quốc có thể duy trì được bao lâu”.
Cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập diễn ra trong bối cảnh hai bên vừa trải qua nhiều tháng đáp trả lẫn nhau bằng các biện pháp thương mại cứng rắn. Đầu tháng này, Bắc Kinh tuyên bố sẽ siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu quan trọng trong sản xuất điện thoại thông minh, xe điện và vũ khí hiện đại – khiến giới kinh doanh toàn cầu lo ngại chuỗi cung ứng bị gián đoạn nghiêm trọng.
Phản ứng lại, ông Trump đe dọa áp thuế bổ sung tới 100% đối với hàng hóa Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ một “cuộc chiến thương mại toàn diện” giữa hai nền kinh tế hàng đầu.
Các nhà kinh tế cho rằng những biện pháp mạnh này nhiều khả năng được dùng như công cụ gây sức ép trong đàm phán hơn là hành động thực tế.
“Nếu thực sự được áp dụng, chúng sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho kinh tế toàn cầu và có thể phản tác dụng đối với chính nền kinh tế của hai nước”, ông Henry Gao, chuyên gia thương mại quốc tế tại Đại học Quản lý Singapore, phân tích. “Vì vậy, đây có thể chỉ là đòn răn đe nhằm buộc đối phương quay lại bàn đàm phán”.
Trước thềm cuộc gặp, giới chức Mỹ bày tỏ kỳ vọng hai bên sẽ tìm cách ngăn căng thẳng leo thang. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết Washington và Bắc Kinh có thể đạt được đồng thuận tạm thời về việc hoãn áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc và tăng thuế mới của Mỹ.
Ông Rolf J. Langhammer, nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế Thế giới Kiel (Đức), nói: “Việc hạ nhiệt chiến tranh thương mại – và đặc biệt là chiến tranh công nghệ – có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với kinh tế thế giới, vốn đã bị tổn thương nặng nề bởi những cú sốc và bất ổn do chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ gây ra từ sau ngày 2/4”.
Theo ông, nếu hai bên đạt được bước tiến, thị trường có thể tạm thời ổn định, giúp nhà đầu tư bớt thận trọng và nhìn xa hơn trong quyết định kinh doanh, thay vì phải trì hoãn quyết định vì lo ngại biến động đột ngột.
Bất chấp căng thẳng, kinh tế toàn cầu cho đến nay vẫn chưa bị tổn thương nghiêm trọng. Xung đột thương mại khiến nhiều doanh nghiệp Mỹ và Trung Quốc phải tìm hướng đi mới, mở rộng đầu tư và xuất khẩu sang Đông Nam Á, Mỹ Latinh, châu Âu và châu Phi.
Đầu tháng này, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nâng dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2025 lên 3,2%, từ mức 2,8% hồi tháng 4 – thời điểm ông Trump công bố chính sách thuế “Ngày Giải phóng”, phần lớn sau đó đã được điều chỉnh hoặc hoãn áp đặt.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng triển vọng này có thể thay đổi nhanh chóng nếu Washington và Bắc Kinh không tìm ra cách kiểm soát hoặc giải quyết các bất đồng của họ.
Theo ông Jacob Gunter, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator (Đức), sau hàng chục năm hai bên cùng hưởng lợi – Mỹ từ hàng hóa giá rẻ và Trung Quốc từ công nghệ, vốn đầu tư – những khác biệt căn bản trong mô hình phát triển của hai nước đã trở nên không thể dung hòa.
“Những khác biệt đó là thực tế không thể phủ nhận”, ông nói. “Khó có thể hình dung Trung Quốc từ bỏ mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và đầu tư do nhà nước dẫn dắt, hay Mỹ mở cửa hoàn toàn cho hàng hóa và công nghệ Trung Quốc”.
Theo ông Gunter, “không có thỏa thuận nào đủ để đáp ứng toàn diện lợi ích và giá trị của cả hai bên mà không khiến bên còn lại bị tổn hại”.
VietBF@sưu tập
