Kế hoạch 5 năm biến biển khơi thành mỏ dầu
Chính quyền Donald Trump vừa tung ra bản kế hoạch khoan dầu ngoài khơi trong 5 năm, với tham vọng mở toang những vùng biển liên bang vốn “cấm địa” suốt hàng thập niên. Điểm nhấn gây sốc nhất: toàn bộ vùng biển liên bang ngoài khơi California – nơi không có giàn khoan mới nào từ cuối thập niên 1960 – được đưa trở lại bản đồ đấu giá. Cùng lúc, một phần Vịnh Mexico phía Đông, nằm cách bờ biển Florida khoảng 100 hải lý, cũng được chuẩn bị mở cửa cho các cuộc đấu giá khai thác dầu khí.
Theo đề xuất, các lô ngoài khơi miền Trung và Nam California sẽ được đưa ra đấu giá từ năm 2027, còn vùng Bắc California và khu vực Vịnh Đông gần Florida sẽ theo sau vào năm 2029. Đây là những khu vực mà trong trí nhớ nhiều thế hệ người Mỹ, biển vẫn gắn với cá voi, bãi cát và hoàng hôn – chứ không phải giàn khoan, ống dẫn và những vệt dầu loang đen ngòm.
California: ám ảnh vệt dầu 1969 và lời đáp trả “idiotic”
Với California, đề xuất này chẳng khác nào khơi lại vết thương cũ. Năm 1969, một vụ tràn dầu ngoài khơi Santa Barbara đã hủy hoại sinh cảnh ven biển, giết chết vô số chim biển, rái cá, khiến cả ngành đánh bắt và du lịch lao đao. Bi kịch ấy từng góp phần khởi động phong trào môi trường hiện đại ở Mỹ. Từ đó đến nay, người dân California luôn nhìn giàn khoan ngoài khơi bằng ánh mắt dè chừng.
Không ngạc nhiên khi Thống đốc Gavin Newsom lập tức gọi kế hoạch của Trump là “idiotic” – ngu xuẩn – và tuyên bố bang sẽ “dùng mọi công cụ có thể” để bảo vệ bờ biển. Ông còn mỉa mai: thật “thú vị” khi bản đồ khoan dầu của Trump không đụng tới vùng nước ngoài Mar-a-Lago – khu nghỉ dưỡng thương hiệu Trump ở Florida. Trong mắt lãnh đạo California, đây không phải chính sách năng lượng mà là một cuộc tấn công trực diện vào môi trường, đời sống cộng đồng ven biển và cả bản sắc “xanh” của bang.
Florida Cộng hòa cũng phản đối: ký ức Deepwater Horizon chưa nguội
Trump có thể nghĩ khẩu hiệu “drill, baby, drill” sẽ làm hài lòng cử tri bảo thủ, nhưng ngay ở Florida, nhiều chính trị gia Cộng hòa lại đang… nổi da gà. Ký ức về thảm họa tràn dầu Deepwater Horizon năm 2010 – với những bãi biển đóng cửa, du lịch tê liệt, ngư dân trắng tay – vẫn chưa phai mờ.
Chính quyền Florida dưới thời Ron DeSantis vẫn công khai ủng hộ lệnh cấm khoan ở Vịnh Đông mà chính Trump nhiệm kỳ trước từng gia hạn. Văn phòng thống đốc kêu gọi Bộ Nội vụ “xem xét lại” đề xuất mới. Nhiều dân biểu Cộng hòa của Florida cũng gửi thư yêu cầu Nhà Trắng rút các lô khoan ngoài khơi, lập luận rằng hoạt động tìm kiếm dầu khí tại đây “không tương thích với hoạt động quân sự và mục đích giải trí” – nhất là khi vùng biển này còn là không gian tập trận then chốt của quân đội Mỹ.
Trớ trêu thay, Trump đang đẩy chính mình vào thế đối đầu với phe Cộng hòa ở một bang chiến trường quan trọng, chỉ để thỏa mãn cơn khát của các tập đoàn dầu khí.
Big Oil vỗ tay, nhưng thị trường lại “lạnh như dầu 60 USD”
Các hiệp hội năng lượng, như National Ocean Industries Association hay API, dĩ nhiên không giấu được sự hân hoan. Họ ca ngợi việc đưa vùng Vịnh Đông và California vào kế hoạch như một “bước đi nhìn xa trông rộng”, một “cột mốc lịch sử” cho ngành dầu khí Mỹ. Trong tầm nhìn của các CEO, bản đồ đấu giá càng rộng thì giá trị cổ phiếu và trữ lượng dự phòng càng tăng.
Thế nhưng, ở tầng thực tế, các chuyên gia năng lượng lại tỉnh táo hơn. Giá dầu quanh ngưỡng 60 USD/thùng, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu chao đảo bởi chiến tranh thương mại và thuế quan, không phải là môi trường lý tưởng để ồ ạt đổ vốn vào các dự án ngoài khơi rủi ro cao, chi phí lớn. Nhiều công ty chỉ muốn “giữ chỗ” bằng việc mua lease, rồi… để đó chờ thời. Biển bị ràng buộc vào giấy phép khoan, nhưng giàn khoan thì có thể chưa xuất hiện ngay. Cái giá môi trường, ngược lại, sẽ luôn lơ lửng trên đầu các cộng đồng ven biển.
Từ California – Florida tới Alaska: vòng vây khoan dầu mới
Kế hoạch ngoài khơi chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh lớn hơn: mở toang đất đai và biển cả nước Mỹ cho dầu khí. Chỉ vài ngày trước, Bộ Nội vụ đã lùi lại quy định thời Biden từng cấm khoan trên gần một nửa diện tích Khu Dự trữ Dầu khí Quốc gia ở Alaska (NPRA), tương đương hơn 13 triệu mẫu Anh. Trong lúc đó, các tập đoàn như ConocoPhillips tiếp tục thúc đẩy những dự án khổng lồ như Willow – dự kiến bắt đầu bơm dầu từ 2029 – bất chấp cảnh báo của giới khoa học và tổ chức môi trường về tác động khí hậu lâu dài.
Từ vùng biển lạnh giá Bắc Cực tới bờ Thái Bình Dương California và Vịnh Mexico, một vòng vây khoan dầu mới đang được vẽ ra. Bản đồ năng lượng Mỹ ngày càng giống một tấm da báo chi chít mũi khoan, trong khi bản đồ thiên tai lại đậm đặc thêm những vùng chịu hạn, cháy rừng, bão lớn do biến đổi khí hậu.
“Ác mộng tràn dầu” và quyền lên tiếng của cộng đồng ven biển
Các nhóm môi trường đã gọi bản dự thảo là “ác mộng tràn dầu”. Một sự cố lớn ngoài khơi California hay Florida không chỉ phá hủy sinh cảnh biển, giết chết cá voi, rùa biển, chim di trú, mà còn bóp nghẹt sinh kế của ngư dân, chủ tàu du lịch, nhà hàng, khách sạn. Những bãi biển từng đông đúc nay bị đóng cửa, mùi dầu và váng đen trên mặt sóng sẽ là cơn ác mộng kéo dài nhiều năm.
Trong khi đó, người dân ở các bang ven biển, từ cử tri Dân chủ tới Cộng hòa, đa số đều không muốn đánh đổi bờ biển của mình lấy thêm vài giếng dầu. Họ hiểu rằng dầu khí có thể mang lại lợi nhuận cho một số tập đoàn, nhưng biển – nếu bị phá hủy – sẽ không có “phiên bản thay thế”. Nếu có sự cố, chính cộng đồng địa phương chứ không phải những văn phòng kính sáng ở Houston hay New York phải hứng chịu hậu quả đầu tiên và lâu nhất.
Khi khẩu hiệu “drill, baby, drill” nuốt chửng tương lai xanh
Ở tầm khẩu hiệu, kế hoạch của Trump rất đơn giản: khoan thêm, bán thêm, Mỹ mạnh thêm. Nhưng trong một thế kỷ mà trái đất nóng lên, băng tan, mực nước biển dâng, bão tố và cháy rừng hoành hành, việc tiếp tục mở rộng khai thác dầu khí vô tội vạ không còn là “chiến lược phát triển”, mà là một canh bạc với khí hậu và tương lai con cháu.
California đã tuyên bố “chúng tôi sẽ chiến đấu bằng mọi giá”. Florida Cộng hòa cũng đứng ra ngăn khoan ở Vịnh Đông. Các tổ chức môi trường dọa kiện, các bang chuẩn bị vũ khí pháp lý. Cuộc chiến pháp đình và chính trị sẽ còn dài. Nhưng câu hỏi lớn nhất vẫn thuộc về người dân: chúng ta muốn nhìn thấy gì ngoài cửa sổ – bầy cá heo bơi trong ánh bình minh, hay những khối thép khổng lồ hút từng giọt dầu cuối cùng từ đáy biển?
Bởi khi biển đã trở thành “vùng hy sinh” cho Big Oil, cái mất đi không chỉ là vài bãi cát, mà là cả một phần linh hồn của nước Mỹ – nơi thiên nhiên từng được coi là di sản chung chứ không phải chỉ là tài sản để khoan, hút và bán.
