Các phim trường được đầu tư hàng tỷ đồng phải tháo dỡ đầy tiếc nuối, đây được xem là "mỏ vàng" du lịch nếu được khai thác và đầu tư hợp lư.
Có một nghịch lư đă tồn tại dai dẳng trong ngành điện ảnh Việt Nam suốt nhiều thập kỷ qua: Trong khi các đoàn làm phim luôn "khát" phim trường chuẩn mực, th́ hàng tỷ đồng đầu tư cho bối cảnh lại bị tháo dỡ không thương tiếc ngay sau khi tiếng hô "cut" vang lên.
Trong bối cảnh chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đang được đẩy mạnh, câu chuyện về số phận của các phim trường sau khi đoàn phim "nhổ trại" không c̣n là vấn đề riêng của giới điện ảnh, mà đă trở thành bài toán kinh tế - du lịch đầy hứa hẹn nhưng cũng lắm thách thức.
Từ "dấu chân Kong" đến giấc mơ điện ảnh hóa du lịch nhờ phim trường
Điện ảnh thế giới từ lâu đă chứng minh sức mạnh cộng hưởng diệu kỳ giữa nghệ thuật thứ bảy và du lịch. Những phim trường đại quy mô như Hoành Điếm (Trung Quốc), Universal Studios (Mỹ) hay Yongin (Hàn Quốc) không chỉ là "thánh địa" cho ra đời các bom tấn màn ảnh, mà tự thân chúng đă trở thành những cỗ máy in tiền khổng lồ, thu hút hàng triệu lượt khách tham quan mỗi năm. Tại Việt Nam, dù đi sau nhưng chúng ta đă bắt đầu nh́n thấy những "mỏ vàng" lộ thiên từ hướng đi này.
Phim trường phim "Mưa đỏ". Ảnh: T.L
Thực tế đă chứng minh, một thước phim đẹp có giá trị quảng bá hơn ngàn lời nói. Câu chuyện của "Kong: Skull Island" là minh chứng điển h́nh nhất. Sau khi bom tấn Hollywood này ra mắt, Ninh B́nh không chỉ được thế giới biết đến với vẻ đẹp kỳ vĩ mà c̣n h́nh thành nên các tour du lịch "Theo dấu chân Kong" đầy hút khách. Các công ty lữ hành quốc tế như Exotic Voyages hay Signature Cruise Halong đă nhanh chóng nắm bắt cơ hội, biến bối cảnh phim thành sản phẩm du lịch bền vững. Hay như cơn sốt "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh" đă thay đổi diện mạo du lịch Phú Yên (cũ) biến Băi Xép hoang sơ trở thành điểm check-in không thể bỏ qua.
Xa hơn nữa trong quá khứ, năm 1992, bộ phim "Đông Dương" (Indochine) đă tạo nên một cú hích lịch sử. Sau khi phim đoạt giải Oscar cho Phim ngoại ngữ hay nhất, du khách quốc tế, đặc biệt là người Pháp, đă đổ xô đến vịnh Hạ Long để tận mắt chiêm ngưỡng vụng Oản. Thậm chí, pḥng 208 khách sạn Hạ Long 1 - nơi minh tinh Catherine Deneuve từng lưu trú - đă trở thành một "di sản" mà giới thượng lưu khao khát trải nghiệm.
Gần đây nhất, hiệu ứng từ bộ phim "Truy t́m Long Diên Hương" đă biến lăng Ông Nam Hải (B́nh Thuận) từ một không gian văn hóa tâm linh địa phương thành điểm đến "hot" của giới trẻ, tạo nên những trào lưu đầy thú vị.
Những tín hiệu tích cực này cho thấy, du khách - đặc biệt là người hâm mộ điện ảnh - luôn khao khát được chạm vào không gian thực tế của các cảnh quay. Việc phát triển du lịch từ phim trường giúp địa phương tiết kiệm khoản ngân sách khổng lồ cho việc quảng bá truyền thống, đồng thời tạo ra chuỗi giá trị kinh tế cộng hưởng, từ dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận chuyển đến bán hàng lưu niệm. Đây chính là con đường ngắn nhất để lan tỏa vẻ đẹp, lịch sử và con người Việt Nam ra thế giới một cách sinh động và đầy cảm xúc.
Bài toán quy hoạch và cái bắt tay chiến lược
Tuy nhiên, bức tranh không chỉ toàn màu hồng. Bên cạnh những thành công rực rỡ, chúng ta vẫn phải chứng kiến những sự lăng phí đau ḷng xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch và cơ chế phối hợp.
Bà Lưu Thị Ngọc Mai - Phó Giám đốc Trung tâm Điện ảnh Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho biết: “Bối cảnh của các bộ phim lớn trên thế giới là một nguồn tài nguyên khai thác du lịch rất quan trọng cho các quốc gia trên thế giới nhưng ở Việt Nam chưa nhiều địa phương tận dụng được các cơ hội đó. V́ thế, các đoàn làm phim phải phối hợp với địa phương để thực hiện các phương án hiệu quả về khai thác phim trường sau khi đoàn phim đóng máy”.
Bà Dương Cẩm Thúy - Chủ tịch Hội Điện ảnh TP.HCM, tại hội thảo “Thực trạng và giải pháp thu hút đoàn làm phim đến các địa phương” bên lề Liên hoan phim Việt Nam 2025, từng chia sẻ: “Một câu chuyện đầy tiếc nuối khi tôi phải chứng kiến đoàn làm phim chi hàng trăm triệu đồng để... tháo dỡ một ngôi nhà cổ vừa được dựng lên làm bối cảnh. Trong khi đó, nếu có cơ chế để giữ lại, đó có thể là một điểm tham quan vô cùng giá trị”.
Nghiệt ngă hơn là trường hợp của phim "Mưa đỏ". Bối cảnh chính của phim được đầu tư xây dựng hoành tráng trên quy mô gần 50ha cạnh sông Thạch Hăn (Quảng Trị). Nhưng ngay sau khi đóng máy, thay v́ trở thành một điểm du lịch lịch sử, toàn bộ công tŕnh buộc phải tháo dỡ để trả lại đất canh tác cho người dân. Sự "lệch pha" giữa nhu cầu làm phim, nhu cầu du lịch và quy hoạch đất đai của địa phương đă khiến những nỗ lực kiến tạo nghệ thuật trở thành công cốc.
Thực trạng này xuất phát từ việc điện ảnh Việt Nam luôn trong t́nh trạng "khát" trường quay đạt chuẩn. Các đoàn phim thường phải tự xoay xở thuê nhà kho, xưởng cũ hoặc lặn lội đến các tỉnh xa dựng cảnh rồi phá bỏ. Điều này không chỉ gây lăng phí tài nguyên mà c̣n khiến các dự án phim thiếu tính nhất quán. Gần đây, nhà sản xuất "Công tử Bạc Liêu" cho biết đă chi tới 10 tỷ đồng cho bối cảnh, trong đó riêng khu phố giả dài 100m tái hiện Sài G̣n xưa đă ngốn 3 tỷ đồng. Câu hỏi đặt ra là: Liệu sau khi phim ra rạp, khối tài sản trị giá tiền tỷ này sẽ đi về đâu?
Để giải quyết bài toán này, TP.HCM mới đây đă đề xuất xây dựng phim trường rộng hơn 300ha tại Công viên Lịch sử Văn hóa Dân tộc. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển điện ảnh kết hợp khai thác du lịch. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng phim trường không chỉ là những ngôi nhà hay con phố giả. Để khai thác du lịch, cần một hệ thống hạ tầng đồng bộ từ đường sá, băi đậu xe, khu vệ sinh đến các dịch vụ ăn uống, nghỉ ngơi.
Một bối cảnh phim trường khi chuyển đổi công năng sang du lịch cần phải đảm bảo các yếu tố an toàn, thẩm mỹ và bền vững. Nếu khai thác ngay những ǵ đoàn phim để lại mà không có sự đầu tư nâng cấp, bảo tŕ, công tŕnh sẽ xuống cấp rất nhanh, thậm chí gây nguy hiểm cho du khách. Hơn nữa, việc quy hoạch không gian du lịch phải tôn trọng yếu tố môi trường và văn hóa bản địa, tránh t́nh trạng "xâm lăng" văn hóa hoặc phá vỡ cảnh quan tự nhiên.
Phim trường "Đất rừng phương Nam". Ảnh: ĐLP
Giải pháp xă hội hóa, kêu gọi sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân và cộng đồng địa phương là hướng đi tất yếu. Người dân địa phương cần được đào tạo để trở thành những "đại sứ du lịch" chuyên nghiệp, vừa có sinh kế, vừa góp phần bảo vệ di sản. Bên cạnh đó, cần có các biện pháp quản lư lượng khách, phân chia tour tuyến hợp lư để tránh t́nh trạng quá tải, gây ảnh hưởng đến trải nghiệm của du khách và sự bền vững của điểm đến.
Phim trường chưa phải là tất cả, nhưng là điều kiện cần cho một nền công nghiệp điện ảnh chuyên nghiệp. Sự kết hợp giữa điện ảnh và du lịch không đơn thuần là phép cộng cơ học, mà là một "cái bắt tay" chiến lược. Chỉ khi có sự đầu tư bài bản, tầm nh́n dài hạn và cơ chế phối hợp nhịp nhàng giữa các ban ngành, những bối cảnh phim trường mới thực sự thoát khỏi kiếp "sớm nở tối tàn", trở thành những di sản văn hóa mới, góp phần đưa h́nh ảnh đất nước, con người Việt Nam vươn xa.
Vietbf @ Sưu tầm
