Hồ sơ: Tài sản chìm của tổng thống Libya

Mặt trận kế tiếp?

LONDON - Trong khi cuộc chiến ở Libya đang tiếp diễn, cuộc giằng co để giành quyền kiểm soát nguồn ngân quỹ kếch xù của Libya cùng tài sản trị giá $70 tỉ bắt đầu khai mào, theo báo The New York Times.

Với số tiền mặt đáng kể cùng tiền đầu tư nằm trong một số công ty tiếng tăm của Âu Châu, gồm nhà xuất bản Pearson của Anh và hội tuyển thủ bóng tròn Juventus, quỹ này tạo một uy thế cho Seif al-Islam el-Qaddafi, con trai của nhà lãnh đạo Libya, người từng được xem là người có đầu óc cải cách trong gia đình.

Quỹ được thiết lập năm 2006 và ông Seif Quaddafi sử dụng với nỗ lực chứng tỏ cho thấy Libya đang sẵn sàng mở rộng cửa đối với Tây Phương. Nhờ nó mà lôi kéo được vào quỹ đạo của Seif Quaddafi một loạt những nhân vật có uy thế như gia đình họ Rothschild, Hoàng Tử Andrew nước Anh, cựu chủ tịch ngành mậu dịch Âu Châu Peter Mandelson, nhà đầu tư cổ phần tư nhân Hoa Kỳ Stephen A. Schwarzman và David M. Rubenstein, thuộc Tổ Hợp Carlyle.

Hoa Kỳ bày tỏ ý định muốn phong tỏa mọi tài sản thuộc Thẩm Quyền Ðầu Tư của Libya (Libyan Investment Authority) đang do các cơ sở tài chánh Hoa Kỳ kiểm soát, tuy nhiên Mỹ chưa công khai kê rõ tên ngân hàng hay tài sản nào. Ở Anh, các giới chức nói quỹ này sẽ được bảo vệ để không bị đem ra bán lại hoặc chuyển ngược về nước, gồm ngoài số cổ phần đầu tư ở Pearson, còn có một danh mục đầu tư nhỏ các bất động sản thương mãi ở London.

Tuy nhiên điều vẫn còn mơ hồ là số tiền mặt khoảng $50 tỉ cùng các chứng khoán lưu động (liquid securities) của quỹ này vốn do ông Seif Quaddafi gián tiếp điều động, nhưng chế độ của cha ông là Ðại Tá Moammar el-Quaddafi vẫn có thể vói tay vào được.

Nguồn tài sản của Libya rõ ràng là tích lũy từ dầu mỏ và trong khi xứ này có thể đang ngồi trên núi tiền, việc trích số tiền này trong thị trường quốc tế ra để mua vũ khí hoặc trả cho lính đánh thuê, coi như là điều khó lòng thực hiện được.

Người làm việc gần gũi với quỹ này nói, sự hoạt động bên trong của nó là hoàn toàn bí mật, trong khi guồng máy thư lại ù lì và sự thiếu hiểu biết về đầu tư khiến quỹ này lại càng ít sinh động hơn. Lần đầu tiên ra đầu tư với thế giới bên ngoài vào năm 2008, hầu hết số tiền có thể còn được giữ trong nước hoặc nằm trong các ngân hàng ở Trung Ðông, ngoài tầm với của lệnh cấm vận.

Oliver Miles, cựu đại sứ Anh ở Libya nói: “Không có biện pháp phòng hờ, không nhân viên và không cả hệ thống điều hành. Nói rằng quỹ này hỏng rồi chưa hẳn là đúng mà phải nói là chưa hữu hiệu.”

Theo ông Miles, ở một mức độ nào đó, kinh nghiệm về quỹ này phản ảnh nghị trình cải cách của Seif Quaddafi nói chung. Ông Miles tiếp: “Ông Seif Quaddafi không có kiến thức chuyên môn và biện pháp phòng hờ, để thực hiện điều mà ông ta tự cho rằng mình đang thi hành. Ðồng thời có sự thắc mắc ở điểm ông ta quyết tâm cải cách tới mức độ nào.”

Trong khi giới ngân hàng nói một số nguồn tiền có lẽ do các ngân hàng đầu tư quản lý khiến quỹ này bị thua lỗ thê thảm trong thời gian đầu. Họ thêm rằng tuồng như hầu hết số tiền đang được lưu giữ trong hệ thống ngân hàng biến động, phản ảnh kinh nghiệm bị Tây phương cấm vận lâu dài.

Theo Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế, ngoài quỹ này, Ngân Hàng Trung Ương Libya còn dự trữ khoảng $110 tỉ, chiếm 160% Tổng Sản Lượng Quốc Nội.

Từ khi đọc bài diễn văn nẩy lửa hồi tháng rồi, theo đó ông Qaddafi bày tỏ quyết tâm bám lấy quyền lực bằng mọi giá, vòng thân thuộc từng một thời khá rộng lớn nay teo lại đi nhiều.

Ở Anh, tình thân hữu ấy bị rút lại.

Marjorie Scardino, tổng giám đốc của Pearson, nhà xuất bản phát hành tờ Financial Times và The Economist, tuyên bố rằng công ty ông không vui vẻ gì với số cổ phần 3% của Libya. Công ty Pearson đặt số tài khoản này vào tình trạng không hoạt động và sẽ ngưng trả phân lời vào quỹ này.”

Ở Hạ Viện Anh, đảng Lao Ðộng đối lập kêu gọi Thủ Tướng David Cameron rút Hoàng Tử Andrew ra khỏi chức vụ hiện nay trong vai trò cổ động cho doanh nghiệp Anh Quốc trên toàn thế giới vì sự liên hệ của hoàng tử với Qaddafi.

Tại Ý, nơi quỹ này đầu tư nhiều nhất, một phần do mối tương quan Libya từng là thuộc địa lâu đời của Ý. Andrea Agnelli, chủ tịch hội tuyển Juventus tuyên bố, ông không quan ngại đến số cổ phần 7% của một trong mấy người anh em của Qaddafi là ông Al-Saadi, một cựu cầu thủ chuyên nghiệp của Libya.

Unicredit, ngân hàng Ý có 7% cổ phần thuộc Thẩm Quyền Ðầu Tư của Libya và Libyan Central Bank, chỉ cho biết rằng họ đang theo dõi tình hình.

Thẩm Quyền Ðầu Tư của Libya được thành lập từ năm 2006 như để cho thấy rằng, Libya và ông Qaddafi đều cùng cố gắng hội nhập với cộng đồng các nước trên thế giới.

Mercer, một công ty tư vấn, được mời làm cố vấn về kỹ thuật, và ông Seif Quaddafi tạo sự liên kết với trường Kinh Tế Học ở London, nơi ông này đang lấy văn bằng tiến sĩ, để rút tỉa thêm kinh nghiệm; trong đó có Hiệu Trưởng Howard Davies, người đóng vai trò cố vấn cho quỹ đầu tư này.

Ông Davies bày tỏ hối tiếc vì đã có quan hệ đến với quỹ này và nay thì chẳng còn liên hệ gì với nó nữa cả. Ông cho biết ông không hề đòi lệ phí và chưa hề cố vấn về những đầu tư đặc biệt nào. Trường Kinh Tế Học hôm Thứ Năm loan báo ông Davies đã từ chức hiệu trưởng, và nay nhà trường đang điều tra về quan hệ giữa nhà trường với ông Qaddafi và nước Libya.

Tạo một bàn đạp không riêng gì cho quỹ mà còn cho giấc mơ kỳ khôi của ông Qaddafi, biến Libya thành một tụ điểm đầu tư kinh doanh trong vùng, cạnh tranh với Dubai.

Michael Porter, chuyên gia về cạnh tranh quốc tế thuộc trường Ðại Học Harvard nói: “Chúng tôi hiện diện ở đó vì nghĩ rằng nước này sẵn sàng để cải đổi rồi. Và ông Seif là người lèo lái quan trọng cho sự cải đổi đó. Khi phe bảo thủ ngăn cản không cho thay đổi, và thế là tôi chấm dứt sự quan hệ cá nhân vào năm 2007.”

Chủ tịch trên danh nghĩa của quỹ này là ông Muhammad H. Layas, có lẽ là nhà đầu tư ngân hàng quốc tế kinh nghiệm nhất ở Libya. Ông này từng đóng vai trò lãnh đạo ở các cơ sở lớn như Libyan Arab Foreign Bank, ngân hàng duy nhất được phép làm ăn với quốc tế trong thời gian Libya bị quốc tế cấm vận; Ngân Hàng Thương Mãi Anh-Ả Rập, một ngân hàng kinh doanh sĩ có trụ sở đặt ở London mà nay phần lớn do Lybia sở hữu; và Arab Banking Corporation, một ngân hàng ở Bahrain, đa số cũng do Libya làm chủ.

Tuy chỉ đóng vai chủ tịch trên danh nghĩa, nhà đầu tư ngân hàng này cho biết quyền hành tập trung trong tay Mustafa Zarti, một người bạn thân của ông Seif Quaddafi, người giữ chức vụ phó tổng giám đốc.

Zarti học cùng trường với Seif Quaddafi ở Úc. Ông này còn làm ăn chung về doanh nghiệp đánh cá ngừ ở công ty R.H. Marine Services tại vùng duyên hải phía Tây Libya.

Các chủ ngân hàng từng làm việc với ông Zarti nói ông này tự cho mình là một người thương thuyết sành sỏi, ví mình với Goldman Sachs của Wall Street.

Năm 2008 khi quỹ này bắt đầu cất cánh, ông Zarti thu hút được sự chú ý của nhiều chủ ngân hàng ngoại quốc, đến nỗi trong ngày hôn lễ của chính ông ở Tripoli năm 2009, hai nhà đầu tư cỡ bự, ông Schwarzman của Blackstone và Robenstein của Carlyle cũng được mời đến dự.

Peter Rose, phát ngôn viên của Blackstone nói, Libya chưa hề đầu tư gì cả trong công ty ông. Christopher W. Ullman của Carlyle không chịu bình luận gì về danh tính của những người có cổ phần với công ty.

Trong khi ông Seif Quaddafi giữ khoảng cách với các hoạt động trong ngày, thỉnh thoảng mới nhúng tay vào việc đầu tư mà thôi, như đặt cổ phần vào công ty Rusal, nhà sản xuất nhôm do tay đầu sỏ chính trị Nga Oleg V. Deripaska kiểm soát.

Theo ông Layas, vào đầu năm 2010, quỹ này gây được $50 tỉ tiền mặt cũng như cổ phần chứng khoán.

Trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng ở Tripoli hơn một năm trước đây, ông Layas nói các chủ ngân hàng đều ý thức được rằng trong quỹ có hằng tỉ dollar tiền mặt nhưng ông chưa hề dám đem ra đầu tư mạnh bạo ở ngoại quốc, bằng với mức độ và qui mô của quỹ khác như Thẩm Quyền Ðầu Tư Abu Dhabi.

Thật vậy, theo ông vết thẹo của hằng thập niên bị cấm vận vẫn còn chưa phai nhòa. Ông nói: “Cấm vận khiến chúng tôi trở nên bảo thủ. Và ý của cấp lãnh đạo là để dự trữ, chúng tôi chỉ việc giữ hết trong ngân hàng trung ương.”

Bài: New York Times
Chuyển ngữ: Triệu Phong
Theo Nguoiviet