Saif al-Islam là một trong những người có ảnh hưởng nhất Libya hiện nay, đặc biệt trong cuộc nội chiến đang diễn ra và cũng là tác nhân từng đưa nhiều người quan trọng ở phương Tây lâm vào thế khó sau khi họ có quan hệ với chính quyền Gaddafi.
Tung tiền mua quan hệ
Giám đốc Trường Kinh tế London (LSE) Howard Davies vừa đệ đơn từ chức sau khi thừa nhận "có lỗi trong đánh giá" khi xây dựng mối liên hệ với chính quyền Libya. Ông từng tới thăm Libya để cố vấn cho chế độ Gaddafi về cải cách tài chính và nhận 300.000 bảng Anh tiền "công đức" cho trường từ con trai thứ hai của lãnh đạo Libya là Saif al-Islam, người sau đó làm nghiên cứu sinh tại LSE.
Sự ra đi của người đứng đầu LSE, một trong những trung tâm học thuật đẳng cấp thế giới, càng cho thấy mối liên hệ với chính quyền Gaddafi của nhiều người quan trọng tại phương Tây đang khiến họ lâm vào thế bí. Người dẫn dắt vị giám đốc trên tới mối quan hệ có nhiều hệ lụy này không ai khác chính là Saif al-Islam Gaddafi.
Saif được xem là đứng đằng sau cha trong cuộc nội chiến ở Libya.
Saif al-Islam sinh năm 1972, là con thứ hai trong số 9 người con của Đại tá Gaddafi. Khác với những người anh em khác chỉ chú trọng ăn chơi hưởng thụ từ gia tài kếch xù của bố mẹ, năm 1997, Saif lập ra Quỹ phát triển và nhân đạo quốc tế mang tên cha mình khá nổi tiếng. Sau đó ông đi vào con đường học thuật để lấy bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh (MBA) tại ĐH Vienna năm 2000 và bằng tiến sĩ tại Trường LSE London năm 2008.
Tư cách quý tử nhà Gaddafi, lãnh đạo suốt 4 thập kỷ tại đất nước dầu mỏ Libya, là thế mạnh giúp Saif al-Islam có mối quan hệ với nhiều nhân vật quan trọng tại Anh cũng như phương Tây. Bên cạnh đó, ấn tượng tốt của người này với giới truyền thông cũng góp phần nối dài danh sách những yếu nhân nước ngoài mà Saif có dịp giao thiệp.
Với dáng người cao ráo, điển trai và nói thứ tiếng Anh hoàn hảo, Saif al-Islam dần tạo thiện cảm với giới truyền thông nước ngoài như là gương mặt "có thể chấp nhận được" của chế độ Gaddafi. Saif nhờ đó được đánh giá là thuộc mẫu người cải cách và là niềm hy vọng cho sự mở cửa của đất nước Libya trong tương lai.
Tuy nhiên, "bảo bối" quan trọng nhất để Saif được giới chính trị, doanh nhân và học thuật có ảnh hưởng ở phương Tây ưu ái là việc họ nhìn thấy người đàn ông này chính là cửa ngõ để tiếp cận với nguồn dầu mỏ dồi dào của Libya. "Nếu Libya là một đất nước không có trữ lượng dầu mỏ, tôi không nghĩ Saif có thể thuyết phục được phương Tây"- BBC dẫn nhận xét của Tiến sĩ Omar Ashur thuộc ĐH Exeter.
Giống như những người con còn lại của Gaddafi, Saif sống trong nhung lụa từ bé. Lớn lên khi bước chân vào nền chính trị dọn sẵn, Saif cũng như cha khi khẳng định bản thân không hề giữ bất cứ chức vụ chính thức nào trong chính quyền. Ông cũng phủ nhận việc nắm những khoản ngân quỹ khổng lồ như lời lưu truyền trong "dân gian".
Bí mật nắm giữ ngân quỹ quốc gia
Nhưng khác với tuyên bố của Saif, hiện ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy quý tử thứ của nhà Gaddafi này đang kiểm soát khoản ngân quỹ quốc gia trị giá nhiều tỷ USD mang tên Cơ quan Đầu tư Libya (LIA). Tổ chức này được cho là đang nắm giữ khối tài sản trị giá từ 80 - 100 tỷ USD, có các văn phòng ở nước ngoài như tại London.
LIA cũng là đối tác trong bản hợp đồng thăm dò dầu mỏ giữa Libya với hãng BP năm 2007, trị giá 900 triệu USD. Ngoài ra, LIA còn nắm cổ phần trong câu lạc bộ bóng đá Juventus của Italia, đại gia dầu mỏ Italia Eni và trong Tập đoàn Pearson, công ty mẹ của Nhà xuất bản Penguin và tờ Financial Times danh tiếng.
Trong tiếng Arab, cơ quan LIA có nghĩa là "mẹ của các ngân quỹ", được lập ra với mục đích quản lý số tiền dư thừa từ nguồn xuất khẩu dầu mỏ của Libya để dành cho các thế hệ tương lai. Theo nguồn tin BBC, Saif bổ nhiệm một bạn cũ thời ĐH là Mustafa Zarti thay mặt điều hành LIA vì sự trung thành và thân cận của người này.
Cách thức hoạt động khác thường của LIA ở chỗ Saif có quyền như "bố già" nhưng lại không chịu trách nhiệm cụ thể về bất cứ việc gì. Thông thường ông bàn thảo về các bản hợp đồng với những người bạn siêu giàu của mình tại các bữa tiệc riêng tư, hoặc sử dụng người trung gian và sau đó Zarti sẽ được chỉ đạo làm như thế nào. Nhưng cuối cùng thì cả Saif lẫn Zarti đều không đặt bút ký để chịu trách nhiệm về bất cứ thỏa thuận nào.
Bộ đôi Saif và Zarti bị cho là tác giả của nhiều thỏa thuận gây thua lỗ nhiều triệu USD cho LIA, như hợp đồng kinh tế với siêu lừa Bernie Madoff và với doanh nhân Anh bạn thân của Saif là Nat Rothschild. Nói cách khác, LIA là một phần liên quan đến gia đình Gaddafi đang khiến một bộ phận người Libya nổi giận, dẫn tới bạo loạn hoành hành khắp cả nước.
Gương mặt nổi bật sau cha trong cuộc nội chiến
Trong khi đó, bản thân các tài sản của LIA cũng bị nước ngoài phong tỏa theo lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc nhằm vào Libya. Cá nhân bộ đôi quyền lực nhất của tổ chức tài chính này là Saif và Zarti đang bị "sờ gáy" và cùng có tương lai chưa rõ ràng như nhau.
Những mũi dùi từ bên ngoài chĩa vào Saif từ khi bạo loạn bùng lên ở Libya hơn hai tuần trước và ông trở thành người hay xuất hiện trên truyền hình với tư cách như phát ngôn viên của chính quyền Gaddafi. Mở đầu cho chuỗi xuất hiện này là việc Saif cảnh báo trên truyền hình quốc gia Libya hôm 20/2 về nguy cơ đất nước nổ ra nội chiến đẫm máu. Saif cũng nhiều lần lên tiếng phủ nhận việc chính quyền Gaddafi cho không quân trấn áp người biểu tình chống đối và khẳng định sẽ đứng về phía cha đến cùng.
Theo Nguyễn Minh
(IPE, AP/CSTC tuần số 51)
Những bí mật quanh 'quý tử' của Tổng thống Gaddafi
